Κυριακή 25 Ιουνίου 2017

Εκδήλωση-αφιέρωμα στον Καζαντζάκη


«Ο Καζαντζάκης στην καθημερινότητά του»
Η εκδήλωση-αφιέρωμα της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρείας Ν. Λασιθίου
Πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Τετάρτης 21 Ιουνίου η προγραμματισμένη εκδήλωση-αφιέρωμα «στην καθημερινότητα του Καζαντζάκη» της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρείας Νομού Λασιθίου, στο Επιμελητήριο Λασιθίου, στον Άγιο Νικόλαο, με αφορμή τα 60 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου συγγραφέα.

Εισαγωγή
Στην αρχή της εκδήλωσης ο πρόεδρος Γιάννης Σταμέλος αναφέρθηκε στο «Έτος Νίκου Καζαντζάκη», όπως έχει χαρακτηριστεί το 2017 από το υπουργείο Πολιτισμού και τη σημαντικότητά του για το έργο και τη μνήμη του μεγάλου Κρητικού.
«Στο πλαίσιο αυτό η Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία Νομού Λασιθίου και το περιοδικό «Αμάλθεια», είπε, «εντάσσουν και τη σημερινή εκδήλωση που έχει θέμα «Ο Καζαντζάκης στην καθημερινότητά του»».

Σημαντικότητα του θέματος
Στη συνέχεια αναφέρθηκε στη σημαντικότητα και την πρωτοτυπία του θέματος της εκδήλωσης.
Ο άνθρωπος ως προσωπικότητα, βέβαια, είναι μια ευρεία και χωρίς πλαίσιο έννοια. Δεν έχουμε προκύψαμε όλοι από το ίδιο καλούπι. Η προσωπικότητά μας είναι αποτέλεσμα μοναδικών διεργασιών και αλληλεπιδράσεων. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορούμε να εστιάσουμε σε κάποια σημεία που παρατηρούμε ότι έχουν παρόμοιες συνέπειες σε πολλούς ανθρώπους.
Το λογοτεχνικό έργο, όπως και κάθε άλλη μορφή τέχνης, είναι ένα φτιαχτό, κατασκευασμένο, δημιούργημα. Και είναι πολλές οι φορές που ο δημιουργός μπαίνει στη θέση του άλλου. Του ήρωα του έργου του για να περιγράψει τη συμπεριφορά και το χαρακτήρα του. Άρα ο συγγραφέας θα πρέπει να έχει έντονο το στοιχείο της ενσυναίσθησης. Να είναι ανθρωπογνώστης. Από την άλλη, όμως, ακόμα και αν το προσπαθήσει πολύ, μπορεί να απαλλάξει το δημιούργημά του από αυτοβιογραφικά στοιχεία;
Ο χαρακτήρας του συγγραφέα επηρεάζει το έργο; Και αν ναι σε τι βαθμό; Η προσωπική μας άποψη είναι ότι όσο και να το προσπαθήσει πάντα θα βγαίνουν στο έργο κάποια από τα στοιχεία της προσωπικότητας του.
Μπορεί άραγε ο αναγνώστης να ανιχνεύσει τις διάφορες φάσεις της ζωής του δημιουργού στα έργα του; Νομίζω πως ναι. Μπορεί να ανιχνεύσει τα πιστεύω, τις πεποιθήσεις και τις αυταπάτες του; Και πάλι νομίζω ναι. Και σίγουρα έχει ενδιαφέρον κάτι τέτοιο για την ουσιαστικότερη κατανόηση του έργου του.
Η καθημερινότητα του καθενός μας, ασφαλώς, είναι μια επιλογή ή μια ολόκληρη σειρά από επιλογές. Στα σωστά χέρια μπορεί να είναι ένα καλός μηχανισμός για να αξιοποιήσουμε καλύτερα τον πιο περιορισμένο απ’ όλους του πόρους το χρόνο. Τη δύναμη της θέλησης, την αυτοπειθαρχία, την αισιοδοξία μας.
Το ενδιαφέρον είναι ότι τα μεγάλα πνεύματα, ακόμα και στις πιο ασυνήθιστες δραστηριότητες τους, έχουν βαθιά προσήλωση στο θέμα τους. Ως προς τούτο ο Β.Σ. Πρίτσετ  (V.S. Pritchett, αμερικανός κριτικός λογοτεχνίας). λέει: «αργά ή γρήγορα οι σπουδαίοι άντρες γίνονται όλοι ίδιοι. Δεν σταματούν να δουλεύουν ποτέ. Δεν χάνουν λεπτό. Είναι πολύ θλιβερό». Είναι πραγματικά θλιβερό; Ο Καζαντζάκης λέει όχι. Ζητάει από τους αργόσχολους των καφενείων να του δώσουν λίγο από τον χρόνο τους για να σωθεί. Γιατί το έργο του είναι λυτρωτικό για τον ίδιο. Πιθανόν και για πολλούς από τους αναγνώστες του.

Η ζωή του τα πρώτα χρόνια και η διαμόρφωση του χαρακτήρα του
Ακολούθησαν μικρά αποσπάσματα από τη βιογραφία του Καζαντζάκη και ιστορικά γεγονότα της εποχής κατά την οποία η Κρήτη ήταν τουρκοκρατούμενη. Περιστατικά που σημάδεψα βαθιά τον χαρακτήρα του.
Η επίδραση που είχε το Γαλλικό σχολείο στη Νάξο, στο οποίο φοίτησε ο Καζαντζάκης για δύο χρόνια. Το αίσθημα της ευθύνης κι του χρέους που απέκτησε εκεί. «Τούτο στάθηκε το πρώτο και το πιο αποφασιστικό βήμα της πνευματικής μου ζωής. Στην άνθιση της εφηβείας του άνοιξε σαν φωτεινό παράθυρο ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός. Ως τότε δυο τρία πρωτόγονα πάθη με κυβερνούσαν», λέει, «ο φόβος, η αγωνία να νικήσω τον φόβο και η λαχτάρα της λευτεριάς. Τώρα άναψαν μέσα μου δυο άλλα πάθη: η ομορφιά και η δίψα της μάθησης».

Η Έλλη Αλεξίου
Η Έλλη Αλεξίου, η οποία έχει γράψει μια βιογραφία του Καζαντζάκη, σε διάφορα αποσπάσματα που παρουσιάστηκαν από τηλεοπτικές συνεντεύξεις της περιέγραψε τον χαρακτήρα και την καθημερινότητα του Καζαντζάκη μέσα από περιστατικά στα οποία και η ίδια συμμετείχε.
Μίλησε για ένα άνθρωπο περήφανο, με πολύ υψηλούς στόχους, με αίσθημα ευθύνης, αλλά και σπουδαίο στην παρέα, με χιούμορ και πνεύμα οξύ.
Η ίδια μίλησε για τα βραβεία του, το χαμένο Νόμπελ, την πολεμική που του ασκήθηκε, τις απόψεις του για τις κολακείες και τα θυμιάματα.

Η Ελένη Καζαντζάκη
Η Ελένη Καζαντζάκη μίλησε (σε αποσπάσματα από βίντεο) για την γνωριμία τους, τη σχέση τους μέχρι το θάνατό του αλλά και για την αθωότητα του χαρακτήρα του.
Για τη μεγαλοσύνη του χαρακτήρα του μίλησαν επίσης ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής, ο Ζιλ Ντασέν, ο Γιάννης Μαγκλής, ο Κίμων Φράιερ και ο ζωγράφος Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας.

Περιστατικά
Αναφέρθηκαν περιστατικά από τη ζωή του στην Αίγινα, στην Αντίμπ της Γαλλίας, στη Σητεία κ.α., από τα οποία προέκυπταν στοιχεία του χαρακτήρα του. Και άλλα για το θυμό και την ευαρέσκεια που ένοιωθε πχ από την ιδέα να δημιουργηθεί από τον Ανεμογιάννη το μουσείο Καζαντζάκη στους Βαρβάρους.

Θεατρικά σκετς-Μουσικές επιλογές
Η εκδήλωση εμπλουτίστηκε με διάφορα θεατρικά σκετς και τραγούδια από το έργο του. Ακούστηκαν αποσπάσματα από τα έργα του «Καπετάν Μιχάλης», «Αναφορά στον Γκρέκο», «Ασκητική», «Συμπόσιο», «Χριστόφορος Κολόμβος», «Ζορμπάς», «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» κ.α.
Αποδόθηκαν σκηνικά κείμενα των Βασίλη Βασιλικού, Γιώργου Στασινάκη κ.α.
Τα σκέτς ερμήνευσαν οι Μαριάνθη Μενεγάκη, Μανώλης Απιδιανάκης, Γιώργος Δόργιας και Γιώργος Δεμέτζος.
Έπαιξαν οι μουσικοί Κωστής Λυμπρίτης και Μιχάλης Υγειονομάκης. Το ριζίτικο τραγούδι απέδωσαν οι Γιώργος Φουλεδάκης, Κωστής Λυμπρίτης, Κωστής Μαστοράκης και Γιάννης Σταμέλος.
Το τραγούδι του Χατζιδάκι «Δεν ήταν νησί» ερμήνευσε η Μαριάνθη Μενεγάκη.

Ο Κινηματογραφικός Καζαντζάκης
 Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στα κινηματογραφικά έργα που βασίστηκαν σε βιβλία του Καζαντζάκη.
Ο Μιχάλης Κακογιάννης μίλησε για τον Καζαντζάκη και τη σχέση τους. Μίλησε ακόμα για τον Ζορμπά και τις επιλογές του στο πρόσωπο του Άντονι Κουήν.
Αναφορά επίσης έγινε στο φιλμ του Μάρτιν Σκορτσέζε «Ο τελευταίος πειρασμός», το οποίο είναι βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Καζαντζάκη.
Ενώ εκτενέστερη αναφορά έγινε, λόγω της μεγάλης συμβολής του στην ανάπτυξη της περιοχής, στο φιλμ του Ντασέν «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» που γυρίστηκε στην Κριτσά το 1956.

Ο Χριστός ξανασταυρώνεται
Τον Αύγουστο του ’56 ήταν που άρχισαν τα γυρίσματα του Ντασέν στην Κριτσά για το έργο του «Αυτός που πρέπει να πεθάνει», το οποίο είναι βασισμένο στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται».
Η ταινία είναι η πρώτη ξένη παραγωγή που γυρίστηκε μεταπολεμικά στην Ελλάδα.
Η Μερκούρη που πρωταγωνιστούσε, στο βιβλίο της «Γεννήθηκα Ελληνίδα», μεταξύ άλλων αναφέρεται και στην συνάντηση που είχαν με τον Ντασέν στην Αντίμπ της Γαλλίας, με τον μεγάλο συγγραφέα και τη γυναίκα του Ελένη, πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα. Είναι η εποχή όπου ο Καζαντζάκης μένει μόνιμα με τη γυναίκα του εκεί.
Γράφει σχετικά: «Ο Καζαντζάκης μιλούσε για την Ελλάδα με πάθος». Από το πάθος του αυτό «κατάλαβα πόσο δύσκολη έπρεπε να είναι η αυτοεξορία του […] Ύστερα μίλησαν με τον Τζούλι πολλή ώρα για την προσέγγιση του [Ντασέν] στο σενάριο [της ταινίας «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», που επρόκειτο να γυριστεί].
Η Μελίνα μιλώντας για τη σύζυγό του λέει: «Η Ελένη Καζαντζάκη ήταν ένας θαυμάσιος σύντροφος. Ήταν ο φίλος, η παρέα, ο σύντροφος. […] Η Ελένη είχε ετοιμάσει ένα θαυμάσιο γεύμα. Ο Νίκος έφαγε ελάχιστα.
Πριν φύγουμε ο Τζούλι είπε πως είχε σκοπό να γυρίσει την ταινία στην Ελλάδα. Ο Καζαντζάκης κούνησε το κεφάλι του. Οι αρχές δεν θα επέτρεπαν το γύρισμα ενός έργου του στην Ελλάδα, είπε. Ο Τζούλι επέμεινε πως θα αγωνιζόταν για να το πετύχει. «Τότε Ντασενάκη να δοκιμάσεις στην Κρήτη. Ίσως να μην σε ενοχλήσουν εκεί», είπε ο Καζαντζάκης, ο οποίος είχε βαφτίσει τον Ντασέν, Ντασενάκη. Μεταξύ του Ντασέν και του Καζαντζάκη είχε αναπτυχθεί μια αφάνταστη φιλία», γράφει η Μελίνα.
Από το «πανί» πέρασαν η Μελίνα, ο Ντασέν, ο Φρέντι Γερμανός και ο τότε δήμαρχος Κριτσάς Γιάννης Ταβλάς και θύμησαν στους παρευρισκόμενους σκηνές και περιστατικά από τα γυρίσματα της ταινίας που έμελλε να αλλάξει την οικονομία της περιοχής.

Ευχαριστίες
Η όμορφη εκδήλωση, για την οποία το Επιμελητήριο απεδείχθη μικρό, έκλεισε με το ριζίτικο «Κόσμε χρυσέ» αφιερωμένο στον μεγάλο Κρητικό και τις ευχαριστίες του προέδρου Γιάννη Σταμέλου.
Ιδιαίτερες ευχαριστίες για τη σημερινή μας εκδήλωση οφείλουμε, είπε, στο ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ Λασιθίου για την παραχώρηση της αίθουσας. Στην εφημερίδα ΑΝΑΤΟΛΗ για την δωρεάν προβολή της. Τον Λεωνίδα Κλώντζα για την κάλυψη της εκδήλωσης. Στο βιβλιοχαρτοπωλείο ΠΟΛΥΠΛΕΥΡΟ για τη χορηγία των αφισών και των άλλων χαρτικών.
Τον ΚΩΣΤΗ ΛΥΜΠΡΙΤΗ και τον ΜΙΧΑΛΗ ΥΓΕΙΟΝΟΜΑΚΗ για τη μουσική διδασκαλία και τη συμμετοχή τους. Την ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΜΕΝΕΓΑΚΗ, τον ΜΑΝΩΛΗ ΑΠΙΔΙΑΝΑΚΗ, τον ΓΙΩΡΓΟ ΔΟΡΓΙΑ και τον ΓΙΩΡΓΟ ΔΕΜΕΤΖΟ για την απόδοση των θεατρικών σκετς. Τους χορωδούς ΓΙΩΡΓΟ ΦΟΥΛΕΔΑΚΗ και ΚΩΣΤΗ ΜΑΣΤΟΡΑΚΗ.  Τον Αντιπεριφερειάρχη κ. Μανώλη Κλώντζα και όλους όσοι μας τίμησαν με την παρουσία τους.

Τα κείμενα, τα βίντεο και τα πολυμέσα ήταν του Γιάννη Σταμέλου.

Δευτέρα 19 Ιουνίου 2017

Ο Καζαντζάκης, ο Ντασέν και η Κριτσά

Τον Αύγουστο του ’56 ήταν που άρχισαν τα γυρίσματα του Ντασέν στην Κριτσά για το έργο του «Αυτός που πρέπει να πεθάνει», το οποίο είναι βασισμένο στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται».
Η ταινία είναι η πρώτη ξένη παραγωγή που γυρίστηκε μεταπολεμικά στην Ελλάδα.
Η Μερκούρη που πρωταγωνιστούσε, στο βιβλίο της «Γεννήθηκα Ελληνίδα», μεταξύ άλλων αναφέρεται και στην συνάντηση που είχαν με τον Ντασέν στην Αντίμπ της Γαλλίας, με τον μεγάλο συγγραφέα και τη γυναίκα του Ελένη, πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα. Είναι η εποχή όπου ο Καζαντζάκης μένει μόνιμα με τη γυναίκα του εκεί.
Γράφει σχετικά: «Ο Καζαντζάκης μιλούσε για την Ελλάδα με πάθος». Από το πάθος του αυτό «κατάλαβα πόσο δύσκολη έπρεπε να είναι η αυτοεξορία του […] Ύστερα μίλησαν με τον Τζούλι πολλή ώρα για την προσέγγιση του [Ντασέν] στο σενάριο [της ταινίας «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», που επρόκειτο να γυριστεί].
Η Μελίνα μιλώντας για τη σύζυγό του λέει: «Η Ελένη Καζαντζάκη ήταν ένας θαυμάσιος σύντροφος. Ήταν ο φίλος, η παρέα, ο σύντροφος. […] Η Ελένη είχε ετοιμάσει ένα θαυμάσιο γεύμα. Ο Νίκος έφαγε ελάχιστα.
Πριν φύγουμε ο Τζούλι είπε πως είχε σκοπό να γυρίσει την ταινία στην Ελλάδα. Ο Καζαντζάκης κούνησε το κεφάλι του. Οι αρχές δεν θα επέτρεπαν το γύρισμα ενός έργου του στην Ελλάδα, είπε. Ο Τζούλι επέμεινε πως θα αγωνιζόταν για να το πετύχει. «Τότε Ντασενάκη να δοκιμάσεις στην Κρήτη. Ίσως να μην σε ενοχλήσουν εκεί», είπε ο Καζαντζάκης, ο οποίος είχε βαφτίσει τον Ντασέν, Ντασενάκη. Μεταξύ του Ντασέν και του Καζαντζάκη είχε αναπτυχθεί μια αφάνταστη φιλία», γράφει η Μελίνα.
 Ο Ντασέν, πάλι, σε κάποιο ηχητικό απόσπασμα συνέντευξης θυμάται περιγράφοντας τον Καζαντζάκη, πως «περπατούσε πολύ, έγραφε πολύ και γελούσε πολύ». «Αν πρέπει να βρω μια λέξη», λέει, «θα έλεγα ότι ήταν περήφανος. Ήταν σαν γεράκι. Σαν ένα περήφανο πουλί».
Ο θυμός του Καζαντζάκη είχε τη βάση του στα όσα είχαν γίνει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, όπου του ασκήθηκε μια πολεμική άνευ προηγουμένου και η οποία συνέβαλε και στη στέρηση του Νόμπελ. Ενδεικτικά, στα ΝΕΑ της 17ης Φεβρουαρίου 1955 διαβάζουμε ότι «Η κυβέρνησις παραπέμπει ήδη εις τον εισαγγελέα την υπόθεσιν των έργων του Νίκου Καζαντζάκη» [της απαγόρευσης δηλαδή της κυκλοφορίας τους στην Ελλάδα].
Όλα αυτά τον είχαν πικράνει πολύ. Έτσι, όταν ο Ντασέν του είπε να έρθει στην Ελλάδα για να παρακολουθήσει τα γυρίσματα της ταινίας στην Κριτσά αυτός απάντησε: «όχι δεν θα έρθω». «Και για πρώτη φορά μου έδειξε τον πραγματικό του θυμό», λέει ο Ντασέν, «την πίκρα του, την απογοήτευσή του για όλα όσα συνέβησαν [στην Ελλάδα]».
Σχετικά με το χώρο που θα γύριζε ο Ντασέν την ταινία, η Μελίνα έχει πει σε μια εκπομπή του Φρέντι Γερμανού στην ΕΡΤ το 1977, πως ο Ντασέν είχε σκοπό να γυρίσει την ταινία στην Γιουγκοσλαβία και ότι αυτή ήταν τελικά που τον έπεισε να την γυρίσει στην Ελλάδα.
Γύρισαν όλη την Κρήτη, με τη Μελίνα, για να βρουν τον κατάλληλο χώρο. Σε κάθε χωριό της Κρήτης που σταματούσαν και τους έλεγαν τον σκοπό τους, όλοι με ένα στόμα απαιτούσαν, ακούγοντας το όνομα Καζαντζάκης, να γυριστεί εκεί το φιλμ.
Τελικά διάλεξαν την Κριτσά, όπου και γυρίστηκε η ταινία.
Δήμαρχος στην Κριτσά το 1956 ήταν ο Γιάννης Ταβλάς. 21 χρόνια μετά (το 1977) στην εκπομπή του Φρέντι Γερμανού στην ΕΡΤ που προαναφέραμε, ο Γιάννης Ταβλάς ξανασυναντά την Μελίνα και τον Ντασέν και θυμούνται περιστατικά από την Κριτσά της εποχής των γυρισμάτων.
«Όχι μόνο θυμάται η Κριτσά τον Ντασέν», λέει ο Ταβλάς, αλλά «παρακολουθεί ακόμα και το που πηγαίνει. Οι πιο πολλοί Κριτσώτες ξέρουν τη βιογραφία του, όπως και το τι κάνει κάθε φορά. Όπου γύρισες φιλμ [λέει απευθυνόμενος στον Ντασέν] χτίστηκε ξενοδοχείο». Για τη Μελίνα διηγείται ότι ο Ντασέν την εποχή εκείνη έλεγε πως «κοιμόταν σαν έμβρυο, ξυπνούσε σαν μωρό και εργαζόταν σαν Σπαρτιάτισσα, σκληρά».
Και συμπλήρωσε για τον Ντασέν ότι «όλους τους χωριανούς τους αγαπούσε και τον αγαπούσανε. Ήρθε [τότε στην Κριτσά] Γαλλοαμερικανός αλλά έφυγε Έλληνας.
Στην ταινία έλαβαν μέρος 1.500 κομπάρσοι. Όλο το χωριό. Σαρακίνα και Λυκόβρυση».
Η Μελίνα τον διακόπτει για να του θυμίσει ότι οι κομπάρσοι για την ταινία ήταν χωρισμένοι σε δυο ομάδες. «Ήταν οι καλοί και οι κακοί, οι πλούσιοι και οι φτωχοί. Στο σχολείο διαβάζαμε το βιβλίο του Καζαντζάκη και λέγαμε [πως] υπάρχουν οι φτωχοί, υπάρχουν οι πλούσιοι. Και οι πλούσιοι θα δουλέψουνε πιο πολλές μέρες. Και όλοι τότε ήθελαν να ήταν φτωχοί, ακόμα κι αν δουλεύανε λιγότερες μέρες, διότι όλοι δεν θέλανε [ιδεολογικά] να είναι πλούσιοι».
Ο Ντασέν, πάλι, αναφέρει ότι υπάρχουν στην ταινία και ρόλοι Τούρκων. Όμως κανένας δεν ήθελε τότε να παίξει ρόλο Τούρκου.
«Ήταν ένας», λέει ο Ντασέν, «που τον φωνάζαμε Γκάρμπο. Πολύ γέρος». «Ο Παναγιώτης», συμπληρώνει ο Ταβλάς, που είχε πεθάνει το 77. «Ήταν αυτός που κατέβηκε στον τάφο και πήρε τα κόκαλα των προγόνων μαζί με τα εικονίσματα. Ήταν καταπληκτικός».
«Στην Κρήτη», λέει η Μελίνα, «τα γηρατειά φέρνουν μια ιδιαίτερη ομορφιά στους ανθρώπους. Γιατί δεν φοβάσαι το θάνατο εδώ. […] Στην Κρήτη εγώ δεν θα φοβόμουν να πεθάνω. Ούτε θα φοβόμουν μην ασκημύνω, θα ήμουν μια ωραία γριά. Η Κρήτη έχει ένα σεβασμό προς τα γηρατειά. Αυτό είναι απίθανα μεγάλο όταν ζεις στο εξωτερικό, όταν βλέπεις πόσο περιφρονούνε την ηλικία. Στην Κρήτη τα πόδια σου είναι στεριωμένα στη γη και ξέρεις ότι η ζωή και ο θάνατος είναι δεμένα μαζί. Και ότι είναι τίμιο και το ένα και το άλλο».
Αναφερόμενη στη σχέση της με τον Ντασέν, που οριστικοποιήθηκε στην Κριτσά, και έμελλε να τους συνδέσει για πάντα λέει: «Στην Κριτσά με τον Ντασέν περάσαμε ένα δαχτυλίδι έρωτα και δώσαμε υπόσχεση αγάπης και αμοιβαίου σεβασμού».
Η Μελίνα με τον Ταβλά θυμήθηκαν ακόμα το γλέντι που έγινε ένα βράδυ στο [μπαρ] Ριφιφί στα γενέθλια του άλλου πρωταγωνιστή της ταινίας Ρονέ, όπου μεθυσμένοι, έπεσαν όλοι στη θάλασσα, στο λιμάνι μπροστά στο Ριφιφί.
Η ταινία αυτή (πρώτη διεθνής παραγωγής στην Ελλάδα, όπως αναφέρθηκε) έχει συνδεθεί με ένα σωρό ανθρώπους πολύ σημαντικούς. Τον Μάνος Χατζιδάκι, που έγραψε τη μουσική, τον Τσαρούχη που έκανε τα σκηνικά, κ.α. Ενώ η Ελένη Βλάχου της Καθημερινής, έστειλε για πρώτη φορά τότε απεσταλμένο να καλύψει για μήνες τα γυρίσματα και να συντηρεί έτσι το θέμα στην επικαιρότητα.
Τα γυρίσματα ολοκληρώθηκαν τον Οκτώβριο του 1956 στην Κριτσά. Το φιλμ προβλήθηκε το 1957. Ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών στην Ελλάδα. Έτυχε όμως θερμής υποδοχής στο φεστιβάλ των Κανών και απέσπασε ειδική μνεία από την κριτική επιτροπή. Εκεί το είδε και ο Καζαντζάκης και «το λάτρεψε», όπως λέει χαρακτηριστικά η Μελίνα.
Την Τετάρτη 21 Ιουνίου, στις 20.00, στο Επιμελητήριο Λασιθίου στον Άγιο Νικόλαο, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση-αφιέρωμα στην καθημερινότητα του Καζαντζάκη, με αφορμή τα 60 χρόνια από τον θάνατό του. Εκεί θα ξαναθυμηθούμε, μεταξύ των άλλων και μερικά στιγμιότυπα από τα γυρίσματα του Ντασέν στην Κριτσά.
 Ι. Σταμέλος

Τετάρτη 14 Ιουνίου 2017

Εκδήλωση για τον Καζαντζάκη

Ο Καζαντζάκης στην καθημερινότητά του
Το 2017 συμπληρώνονται 60 χρόνια από το θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη (1883-1957) και το υπουργείο Πολιτισμού κήρυξε τη χρονιά ως  «Έτος Νίκου Καζαντζάκη».
Η πρωτοβουλία είναι σημαντική αφού με αφορμή το γεγονός αυτό έχουν προγραμματιστεί ανά τον κόσμο δεκάδες συνέδρια και ημερίδες με ποικίλη θεματολογία γύρω από την προσωπικότητα και το έργο του μεγάλου Κρητικού.
Εκτός από τα συνέδρια και τις ημερίδες, οι εκδηλώσεις για τον Καζαντζάκη θα περιλαμβάνουν επίσης ομιλίες σε σχολεία, εκθέσεις, προβολές κινηματογραφικών ταινιών και ντοκιμαντέρ, επισκέψεις στους τόπους όπου έζησε ή πέρασε ο Νίκος Καζαντζάκης κ.α.
Στο παραπάνω πλαίσιο η Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία Νομού Λασιθίου και το περιοδικό «Αμάλθεια» που εκδίδει, θα πραγματοποιήσουν την Τετάρτη 21 Ιουνίου στο Επιμελητήριο Λασιθίου, στον Άγιο Νικόλαο, εκδήλωση με θέμα «Ο Καζαντζάκης στην καθημερινότητά του».
Μέσα από μικρά στιγμιότυπα, μαρτυρίες ανθρώπων που τον έζησαν από κοντά στα διάφορα στάδια της ζωής του και αποσπάσματα από τα έργα του θα γίνει μια απόπειρα να σκιαγραφηθεί το πορτραίτο του «καθημερινού ανθρώπου» Νίκου Καζαντζάκη. Γιατί πιστεύουμε ότι το έργο του κάθε δημιουργού δεν είναι τελικά ανεξάρτητο από όλα αυτά τα μικρά, τα καθημερινά του.
Ο Μπαλζάκ έπινε 50 φλιτζάνια καφέ την ημέρα και ο Μπετόβεν απαιτούσε ο καφές του να έχει εξήντα κόκκους ανά φλιτζάνι-συχνά τους μετρούσε ο ίδιος για να είναι σίγουρος. Ο Βολταίρος ήταν στο γραφείο του 20 ώρες την ημέρα. Η Γερτρούδη Στάιν με το ζόρι 30 λεπτά, ενώ ο Κάφκα έγραφε πάντα μετά τις 10.30 το βράδυ.
Είναι οι λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής που κάνουν τη διαφορά σε ένα μεγάλο πνεύμα, σε ένα μεγάλο δημιουργό; Είναι η συμπεριφορά του διαφορετική από εκείνη του μέσου ανθρώπου, του ανθρώπου που είναι σαν εμάς;
Γιατί, τελικά, «ποιος μπορεί να εξηγήσει την ουσία, τη σφραγίδα του καλλιτεχνικού ταπεραμέντου; Ποιος μπορεί να συλλάβει τη βαθιά και ενστικτώδη συγχώνευση πειθαρχίας και σπατάλης στην οποία βασίζεται;», όπως σωστά θέτει τα ερωτήματα  ο Τόμας Μαν στο έργο του «Θάνατος στη Βενετία».
Ασφαλώς και δεν είναι η καθημερινότητα που δημιουργεί τη διαφορά και σίγουρα η μελέτη τέτοιων συμπεριφορών είναι επιφανειακή προσέγγιση αν θελήσουμε να φιλοτεχνήσουμε με μόνο τα στοιχεία αυτά το πορτραίτο ενός μεγάλου δημιουργού. Γιατί μια τέτοια προσέγγιση μας βοηθά μεν να δούμε τις συνθήκες της δημιουργικής δραστηριότητας, αλλά όχι και τα προϊόντα της.
Σίγουρα όμως αποτελεί μια συμπληρωματική προσέγγιση στη δημιουργία του ολοκληρωμένου πορτραίτου του.
Όπως, επίσης, οι προβληματισμοί που αναδεικνύονται δίνουν μια αίσθηση για τις απόψεις μας σχετικά με τη ζωή των μεγάλων. Γιατί τέτοιου είδους ζητήματα όλοι μας παλεύουμε να απαντήσουμε σε κάποιο βαθμό.
-Πώς παράγεται ένα σημαντικό δημιουργικό έργο ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να κερδίζεις το ψωμί σου;
-Τι είναι καλύτερο, να αφοσιώνεσαι ολοκληρωτικά σε ένα έργο ή να ασχολείσαι με αυτό κάθε μέρα και από λίγο;
-Όταν φαίνεται να μην υπάρχει αρκετός χρόνος για όλα όσα θέλεις να πετύχεις πρέπει να κάνεις θυσίες στον ύπνο, στο εισόδημα, στο καθαρό σπίτι;
-Είναι ασύμβατη η άνεση με τη δημιουργικότητα;
-Είναι προαπαιτούμενο για τη συστηματική δημιουργική δουλειά το να επιτύχεις ένα βασικό επίπεδο άνεσης στην καθημερινότητα;
Η καθημερινότητα του καθενός μας, ασφαλώς, είναι μια επιλογή ή μια ολόκληρη σειρά από επιλογές. Στα σωστά χέρια μπορεί να είναι ένας καλός μηχανισμός για να αξιοποιήσουμε καλύτερα τον πιο περιορισμένο απ’ όλους του πόρους, το χρόνο. Τη δύναμη της θέλησης, την αυτοπειθαρχία, την αισιοδοξία μας.
Το ενδιαφέρον είναι ότι τα μεγάλα πνεύματα, ακόμα και στις πιο ασυνήθιστες δραστηριότητες τους, έχουν βαθιά προσήλωση στο θέμα τους. Ως προς τούτο ο Β.Σ. Πρίτσετ  (V.S. Pritchett, αμερικανός κριτικός λογοτεχνίας). λέει: «αργά ή γρήγορα οι σπουδαίοι άντρες γίνονται όλοι ίδιοι. Δεν σταματούν να δουλεύουν ποτέ. Δεν χάνουν λεπτό. Είναι πολύ θλιβερό». Είναι πραγματικά θλιβερό; Ο Καζαντζάκης λέει όχι. Ζητάει από τους αργόσχολους των καφενείων να του δώσουν λίγο από τον χρόνο τους για να σωθεί. Γιατί το έργο του είναι λυτρωτικό για τον ίδιο. Πιθανόν και για πολλούς από τους αναγνώστες του.
Στην εκδήλωση της Ιστορικής-Λαογραφικής Εταιρείας Ν. Λασιθίου αποσπάσματα από τα έργα του θα δραματοποιήσουν η Μαριάνθη Μενεγάκη, ο Μανώλης Απιδιανάκης, ο Γιώργος Δόργιας και ο Γιώργος Δεμέτζος.
Τη μουσική διδασκαλία έχουν οι Κωστής Λυμπρίτης και Μιχάλης Υγειονομάκης. Τα τραγούδια θα αποδώσουν η Μαριάνθη Μενεγάκη και οι Λυμπρίτης Κωστής, Φουλεδάκης Γεώργιος, Μαστοράκης Κωστής, Υγειονομάκης Μιχάλης κ.α.
Η εκδήλωση θα αρχίσει στις 8.00 και η είσοδος θα είναι ελεύθερη.
Για την Ι.Λ.Ε. Ν. Λασιθίου
Ο Πρόεδρος

Ι.Σταμέλος