Παρασκευή 30 Απριλίου 2010

... και το άλλο δίχτυ

Του Κ. Μητρόπουλου
Δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ 30-4-2010

Πέμπτη 29 Απριλίου 2010

Σκέψεις

Ανθολογημένες από το ιστολόγιο του Π. Δούκα ( Δες )

Ειδήσεις που έπεσαν στην αφάνεια αυτή την εβδομάδα: 100 χιλιάδες Έλληνες οδηγούν χωρίς δίπλωμα και 500 χιλιάδες είναι τα ανασφάλιστα ΙΧ. Μια χώρα που ζει στην παρανομία, με πρόσχημα την ευζωία της, το σύστημα και τα λαμόγια. Ή μάλλον “εις απάντησιν τους”...

Η παραοικονομία μας εκτιμάται στο 30% του ΑΕΠ. Ποιοί στο καλό την φτιάχνουν αυτήν την παραοικονομία; Μόνο τα παρακυβερνητικά τρωκτικά; Οι κάτοικοι της Εκάλης; Ή όλοι εμείς που την αναπαράγουμε και την ανεχόμαστε; Ποιός έχει το μεγαλύτερο μερίδιο, οι πολλοί ή οι λίγοι; Όταν η παρανομία είναι διάχυτη, παύει σχεδόν πια η δυνατότητα να την διώκεις νομικά. Ειδικά όταν όλοι καταλήγουν στο “δε βαριέσαι”...

Τα δύο μεγάλα κόμματα είναι όλη η κοινωνία σχεδόν - με όλες της τις παθογένειες. Η αριστερά θα έπρεπε να είναι διαφορετική, αλλά δεν είναι. Όχι, δεν έχουμε όλοι τις ίδιες ευθύνες. Αλλά κι εγώ που δεν πήρα μαύρο χρήμα, που δεν λάδωσα, που δεν δέχτηκα συναλλαγή χωρίς απόδειξη, ιδιώτευσα ή κατέφυγα σε δημαγωγικές κορώνες. Άφησα τη βάρκα να συνεχίσει στο τριτοκοσμικό της πέλαγος, χωρίς να απαιτήσω, να προτείνω, να επανδρώσω...

Αναρωτιέμαι αν όλοι έχουν αντιληφθεί οτι είμαστε στο κέντρο μιας κρίσης (ή της διαστροφής) του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος , εδώ και καιρό. Αναρωτιέμαι αν κατάλαβε κανείς από τους “εθνικοπατριώτες” οτι το κορυφαίο “εθνικό θέμα” είναι η οικονομία. Αν κατάλαβαν όσοι αντιδρούν ή βολεύονται με μια άβουλη και συντηρητική Ευρώπη, οτι πρέπει να πάρουμε έναν άλλο προσανατολισμό, προοδευτικό και ενοποιητικό. Οτι ο λαϊκισμός είναι αρρώστεια που ενδημεί και στη Γερμανία, με τις εκλογές να ωθούν τον Βεστερβέλλε (που θα καταποντιστεί) σε ακραία δημαγωγία και την Μέρκελ σε άρνηση του ευρωπαϊκού της ρόλου.

Περιμένω να ακούσω λόγια σοφά και ψύχραιμα. Πιστεύω στην αισιοδοξία, αλλά φοβάμαι την αντιδραστική νοοτροπία, το "δεν θέλω κανόνες, του Έλληνα ο σβέρκος ζυγό δεν υποφέρει". Την ανώριμη συμπεριφορά (παλιότερα, κάτι φίλοι αριστεροί δεν έβαζαν τη ζώνη στο αυτοκίνητο, γιατί το θεωρούσαν "κόλπο του καπιταλιστικού marketing).

Αν κάτι πρέπει να κάνει αυτή η χώρα, είναι να βουτήξει την ευκαιρία. Να κάνει την “παγωμένη επανάσταση”. Να μην ανεχθεί πια τίποτα εκτός κανόνων, ηθικής, δημοκρατίας: Από την αυθαίρετη πινακίδα μέχρι τον ανεκδιήγητο δήμαρχο. Από τη λούφα και την κουτοπονηριά του γείτονα και συνεργάτη, ως τον εσμό των τηλε-μεγαλο-τίποτα. Από την έλλειψη απόδειξης και τους νεοπλουτισμούς της "σαλάτας με άγριο κατίκι Μαραθώνα", ως την αυθαιρεσία του πιο ισχυρού - τουλάχιστον να την καταγγείλει συστηματικά και με πάθος. Περιμένατε ποτέ οτι θα ακούγατε τον ΣΕΒ να αρνείται τη μείωση των μισθών; The Times They Are A’ Changing...


Άρχισαν τα όργανα

Σύμφωνα με πληροφορίες (IN.GR. , ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ) η κυβέρνηση κατευθύνεται στην κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού στο δημόσιο τομέα , στην κατάργηση της 13ης και 14ης σύνταξης σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα ( το πλαφόν εξετάζεται ), την κατάργηση του 2% στο πλαφόν των απολύσεων στις επιχειρήσεις και αντικατάστασή του με 4%, αύξηση του Φ.Π.Α. 1% και την πιθανή κατάργηση των μισθολογικών αυξήσεων στο πλαίσιο «λελογισμένης» συλλογικής σύμβασης.
Ακόμα οι αποζημιώσεις για τις απολύσεις αναμένεται να μειωθούν κατά 50%. Επιπλέον, είναι πολύ πιθανό να υπάρξει νέα περικοπή της τάξης του 10% στα επιδόματα που λαμβάνουν οι εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα. Ως προς τον ιδιωτικό τομέα, είναι ανοικτά όλα τα ενδεχόμενα για τον 13ο και 14ο μισθό, ωστόσο η κατάργησή τους δεν συγκεντρώνει ως προοπτική τις περισσότερες πιθανότητες. Στόχος της κυβέρνησης ύστερα με τις διαπραγματεύσεις με την «τρόικα» είναι να υπάρξει μείωση του ελλείμματος κατά 10% μέσα σε δύο χρόνια.

Στις 8 θα έχουμε δηλώσεις... Αβε!

Το δίχτυ

Του Νίκου Γκάτσου, μελοποιημένο από τον Σταύρο Ξαρχάκο
* * *
Κάθε φορά που ανοίγεις δρόμο στη ζωή
μην περιμένεις να σε βρει το μεσονύχτι
Έχε τα μάτια σου ανοιχτά βράδυ-πρωί
Γιατί μπροστά σου πάντα απλώνεται ένα δίχτυ

Αν κάποτε στα βρόχια του πιαστείς
κανείς δεν θα μπορέσει να σε βγάλει
Μονάχος βρες την άκρη της κλωστής
κι αν είσαι τυχερός, ξεκίνα πάλι

Αυτό το δίχτυ έχει ονόματα βαριά
που είναι γραμμένα σ’ εφτασφράγιστο κιτάπι
Άλλοι το λεν του κάτω κόσμου πονηριά
κι άλλοι το λεν της πρώτης άνοιξης αγάπη

Μια μουσική εκδοχή με τη Μ. Σουλτάτου
Μια άλλη με τη Σ. Λεονάρδου

... τα ινστιτούτα μας

Ζούμε στη χώρα των ινστιτούτων. Των δημόσιων ινστιτούτων.
"Πληροφορήθηκα χθες", γράφει ο Πρετεντέρης, "ότι η υπό τον Πάγκαλο επιτροπή που έχει αναλάβει να περιορίσει το πάρτι του δηµόσιου τοµέα έχει (προς το παρόν) καταγράψει 13.500 φορείς και οργανισµούς του Δηµοσίου, του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Πράγµα που σηµαίνει ότι αντιστοιχεί ένας δηµόσιος φορέας για κάθε 850 Ελληνες - ίσως να είναι και αυτό παγκόσµιο ρεκόρ!

ΚΑΙΤΙ κάνουν τόσοι οργανισµοί; Η πρόχειρη απάντηση είναι ότι δυσκολεύουν τη ζωή µας. Υπάρχει, όµως, µια ακόµη καλύτερη απάντηση αν ρίξουµε µια µατιά στον κατάλογο όσων πρόκειται να συγχωνευθούν ή να καταργηθούν, διότι εκ του καταλόγου προκύπτει τι λειτουργούσε έως τώρα. ΤΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΣΕ, λοιπόν; ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΣΕ,ΑΣ πούµε, ένας Ελληνικός Οργανισµός Γάλακτος και Κρέατος, αλλά και µια Εθνική Επιτροπή Γάλακτος Ελλάδος" (...)

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΣΑΝ ΕΠΙΣΗΣ ένα Εθνικό Ιδρυµα Αγροτικής Ερευνας, ένα Ινστιτούτο Γεωπονικής Ερευνας, ένα Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, αλλά και ένα Κονιάρειο Ινστιτούτο Εσπεριδοειδών Κορινθίας - προσοχή παρακαλώ: µόνο Κορινθίας... Αν καµιά πορτοκαλιά ακουµπούσε στην Αχαΐα θα υπαγόταν προφανώς σε άλλο Ινστιτούτο!

ΑΥΤΑΤΑ αναφέρω ενδεικτικά. Και υπάρχει άνθρωπος που να αναρωτιέται γιατί χρεοκόπησε µια χώρα που είχε έναν δηµόσιο φορέα για κάθε 850 κατοίκους, αλλά κι ένα ινστιτούτο µόνο για τα εσπεριδοειδή της Κορινθίας; Δεν νοµίζω.

ΥΠΑΡΧΕΙ,ΔΗΛΑΔΗ, άνθρωπος που να πιστεύει ότι όλοι αυτοί οι οργανισµοί είχαν άλλη χρησιµότητα από τον διορισµό των εκάστοτε ηµετέρων σε διοικητικά συµβούλια και των παιδιών τους σε γραφεία; Δεν πιστεύω.

Ο,ΤΙ ΚΙ αν νοµίζουµε κι ό,τι κι αν πιστεύουµε, όµως, αυτή είναι η πραγµατικότητα που οδήγησε τη χώρα εδώ που βρίσκεται σήµερα. Και δεν ξέρω για ποιο πράγµα πρέπει να ντρεπόµαστε περισσότερο. Επειδή καταντήσαµε οι ζήτουλες της οικουµένης ή επειδή αφήναµε τόσα χρόνια αυτό το τέρας να υπάρχει και να τρώει τις σάρκες µας;" (από τα ΝΕΑ της 28ης Απριλίου).

Υπερβολές...

Οι διάφοροι που επεξεργάζονται το σχέδιο εξυγίανσης της ελληνικής οικονομίας, γράφει ο Πρετεντέρης στα ΝΕΑ (29-4-10), "έχουν µείνει µε το στόµα ανοιχτό από την εικόνα διάλυσης, αποδιάρθρωσης και ανικανότητας που βλέπουν. Ηδη, µιλούν για «το πιο φιλόδο ξο σχέδιο του ΔΝΤ» όχι µόνο επειδή ετοιµάζονται να εκταµι εύσουν το µεγαλύτερο ποσό που έχει εκταµιευθεί στην ιστο ρία του Ταµείου, αλλά κι επειδή αισθάνονται ότι το πραγµατικό ζητούµενο είναι «να γίνει η Ελλάδα ένα κανονικό κράτος». Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι έχουν φρίξει. Κι όσο περισσότερο φρίττουν τόσο περισσότερο επιβαρύνουν το σχέδιο που πρέπει να εφαρµόσουµε. Με πράγµατα ενδεχοµένως αυτονόητα. Αλλά και µε απίστευτες ταρζανιές - όπως αυτή η άγρια επιδροµή που ετοιµάζουν στον ιδιωτικό τοµέα...
Σχολιάζοντας δε τα όσα εύκολα λέγονται, δυστυχώς και από βαριά ονόματα, περί δήθεν ζηλοφθονίας κλπ, συνεχίζει "διότι είναι απολύτως προφανές ότι αυτός ο ελεύθερος λαός αποτελεί αντικείµενο ισχυρής ζηλοφθονίας, αφότου κατάφερε να ανακαλύψει τον µήνα που τρέφει τους έντεκα.

Ξέρετε εσείς κανέναν άλλον λαό παγκοσµίως που να χρωστάει ήδη τριακόσια δισ., να ξοδεύει ετησίως τριάντα πέντε δισ. παραπάνω από όσα εισπράττει, να χρειάζεται άλλα εξήντα δισ. κάθε χρόνο για δανεικά και να καταγγέλλει όσους δεν τον δανείζουν; Οµολογώ πως δεν ξέρω. Κι είµαι απολύ τως βέβαιος ότι δεκάδες άλλοι λαοί θα ήθελαν να βρίσκονται σε αυτή τη θέση.

Μπορούν; Δεν µπορούν! Και γι’ αυτό προσπαθούν να τον υποβαθµίσουν".

Ποιος μωρό μου ποιός;

«Ένας άλλος δανεισμός είναι εφικτός" λέει στα σοβαρά ο αρχηγός. Ποιος όμως είναι αυτός; Σφίγγα ο αρχηγός. Επτασφράγιστο μυστικό. Ξέρω αλλά δε σας λέω.
Δε λέει κανείς, πολλά μπορούμε να κάνουμε, όμως απ' ότι φαίνεται ελάχιστα απ' αυτά μπορούν να επηρεάσουν θετικά την κίνηση των αγορών.
"Πρέπει όμως να βρούμε το κουράγιο να αλλάξουμε τα πράγματα που μπορούμε. Δεν έχουμε τη δυνατότητα να επηρεάσουμε άμεσα τις αγορές, αλλά μπορούμε να φροντίσουμε να μην ξανάρθει ποτέ η χώρα στην ίδια θέση. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, αλλά χρειάζεται πολύ -θεόσταλτο ή μη- κουράγιο, είναι να συμμαζέψουμε τις δαπάνες του κράτους, να βάλουμε σε τάξη τη χώρα για να μην είμαστε εκτεθειμένοι κατ' αυτόν τον εγκληματικό τρόπο στα καπρίτσια των αγορών.
Για να γίνει όμως αυτό πρέπει να έχουμε τη -θεόσταλτη ή μη- σοφία να καταλάβουμε τη διαφορά μεταξύ εκείνων που μπορούμε να κάνουμε και εκείνων που μας υπερβαίνουν. Αυτή η σοφία λείπει, και δυστυχώς όχι μόνο από την Αριστερά", γράφει ο Μανδραβέλης στην Καθημερινή της 28ης Απριλίου.

Επιτέλους φτωχοί...

Είχα δει παλιά στην Ελευθεροτυπία ένα πρωτότυπο χρονογράφημα του Γιάννη Ξανθούλη με θέμα "να ξαναγίνουμε φτωχοί". Η έμφαση βέβαια ήταν σ' αυτά που χάσαμε λόγω του μοντέρνου τρόπου ζωής.
Τελευταία το βλέπω να περιφέρεται εν είδη μανιφέστου. Λυπάμαι αλλά διαφωνώ. Το αίτημα διαχρονικά είναι να βελτιώσουμε το βιωτικό μας επίπεδο και όχι πχ να μαζεύουμε τις ελιές με τα χέρια, να ζευγαρίζουμε με τα βόδια και άλλα τερπνά και ωφέλιμα.
Το πρόβλημα με τη φτώχια δεν υπάρχει στην πραγματική του διάσταση αν ονομάζεσαι Ξανθούλης ή όπως αλλιώς και σε γνωρίζουν όλοι οι εκδότες, οι αναγνώστες, οι θεατρικοί επιχειρηματίες κλπ κλπ
Το πρόβλημα υπάρχει αν είσαι άσχημος, φτωχός κι αμαρτωλός. Τους ρωτήσατε αυτούς πόσο ευτυχία βιώνουν;


Καταραμένη φτώχεια
(του Απόστολου Χατζηχρήστου)
Δεν με φοβίσαν κύματα
χιόνια κι ανεμοβρόχια
όσο με φόβισες εσύ
κατηραμένη φτώχεια

Απ' τα φτωχά μου όνειρα
ένα σωστό δεν βγαίνει
όλα τα σκόρπισες εσύ
φτώχεια κατηραμένη

Στον έρωτα και στην ζωή
όπου και να με νοιώσεις
φτώχεια δεν πέρασε στιγμή
χωρίς να με πληγώσεις

Τετάρτη 28 Απριλίου 2010

Ο νομός Λασιθίου στον Καλλικράτη

32. ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
Α. Συνιστώνται οι κατωτέρω δήμοι:
1. Δήμος Μιραμπέλου με έδρα τον Άγιο Νικόλαο αποτελούμενος από τους δήμους α. Αγίου
Νικολάου β. Νεάπολης και την κοινότητα Βραχασίου, οι οποίοι καταργούνται.
2. Δήμος Σητείας με έδρα τη Σητεία αποτελούμενος από τους δήμους α. Ιτάνου β. Λεύκης γ.
Μακρύ Γιαλού και δ. Σητείας, οι οποίοι καταργούνται.
Β. Στους δήμους Ιεράπετρας και Οροπέδιου Λασιθίου δεν επέρχεται καμία μεταβολή

Απεβίωσε ο Ντένι Γκετζ

Την είδηση διαβάσαμε στην Καθημερινή της 28ης Απριλίου 2010. Σε ηλικία 69 ετών απεβίωσε το Σάββατο 24 Απριλίου ο συγγραφέας του Θεωρήματος του Παπαγάλου και των Άστρων της Βερενίκης Ντένι Γκέτζ।
Ο Ντένι Γκετζ υπήρξε συγγραφέας, μαθηματικός, καθηγητής ιστορίας και επιστημολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris VIII, ερευνητής, καθώς και σεναριογράφος στον κινηματογράφο। Έγραψε πολλά μυθιστορήματα με θέμα τα μαθηματικά, και ήταν ιδιαίτερα γνωστός για την τεράστια επιτυχία που σημείωσε σε πολλές χώρες του κόσμου το μυθιστόρημά του «Το Θεώρημα του παπαγάλου».Ως σεναριογράφος τιμήθηκε με το βραβείο Καλύτερου Σεναρίου 1987 για την ταινία «Η τελευταία Παρασκευή του Σεπτέμβρη». Στα ελληνικά κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ τα μυθιστορήματά του: ΤΑ ΑΣΤΕΡΙΑ ΤΗΣ ΒΕΡΕΝΙΚΗΣ, ΜΗΔΕΝ και Η ΕΠΑΥΛΗ ΤΩΝ ΑΝΔΡΩΝ.
Στα ελληνικά μεταφράστηκε κυρίως από τον Τεύκρο Μιχαηλίδη.

Τρίτη 27 Απριλίου 2010

Ποια Ιθάκη;


Του Δ. Χατζόπουλου
Δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ της 27ης Απριλίου 2010

Ας βάλουμε ένα χεράκι στο πριόνισμα του κλαδιού που καθόμαστε

Αναδημοσιεύουμε το άρθρο του Γ. Παπαχρήστου από τα σημερινά ΝΕΑ. Τα σχόλια περιττά.
"Υπήρξαν δύο περιστατικά χθες που φανερώνουν ότι τίποτε δεν έχουμε καταλάβει ως λαός για το τι μας έχει συμβεί και κυρίως τι πρόκειται να μας συμβεί. Στην Πολεμική Αεροπορία, το πιο ισχυρό αποτρεπτικό όπλο της χώρας, εκατοντάδες πιλότοι πραγματοποίησαν «λευκή απεργία» καθηλώνοντας τα αεροπλάνα, επειδή τους καταργούν την αυτοτελή φορολόγηση ενός επιδόματοςόπως και σε πολλούς άλλους δημοσίους υπαλλήλους. Τρέμω στην ιδέα τι θα μπορούσαν να κάνουν σε ένα επόμενο στάδιο, αν, ας πούμε, το επίδομα περικοπεί ολοσχερώς!..

Στον Πειραιά, ΠΑΜίτες υπηρεσίας, διαμαρτυρόμενοι κατά της άρσης του καμποτάζ, «συνέλαβαν» κρουαζιερόπλοιο έμφορτο τουριστών, απαγορεύοντάς του να αναχωρήσει για την Αδριατική. Είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι από σήμερα κιόλας οι εμβρόντητοι τουρίστες θα γίνουν ζωντανοί διαφημιστές του ελληνικού τουρισμού, της ελληνικής φιλοξενίας κι όλα αυτά τα φύκια για μεταξωτές κορδέλες που προσπαθούμε να τους πουλήσουμε κάθε χρόνο τέτοια εποχή, μπας και μας έρθουν να μας αφήσουν κανένα συνάλλαγμα (το ΠΑΜΕ φαίνεται πως έχει μια ειδίκευση στην... τουριστική προβολή της χώρας: τις προάλλες είχε αποκλείσει τα κεντρικά ξενοδοχεία της Αθήνας!).

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Οτι η χώρα ασθενεί βαριά και δυστυχώς δεν υπάρχει γιατρειά. Να δούμε μόνο πόσο θα αντέξει ακόμη..."

Δευτέρα 26 Απριλίου 2010

Χρόνια και χρόνια με το κεφάλι στην άμμο

Πορευτήκαμε 35 χρόνια δέσμιοι των αφορισμών χωρίς σκέψη. Τώρα που λόγω αυτών των αφορισμών φτάσαμε στο χείλος της χρεοκοπίας, θα πρέπει να αλλάξουμε. Κυρίως θα πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε, γράφει ο Μανδραβέλης στην Καθημερινή της 24ης Απριλίου.
Σκέφτομαι ώρες ώρες, πόσο αισιόδοξοι είναι μερικοί...

Κυριακή 25 Απριλίου 2010

Ελληνική κρίση και τι μέλει γενέσθαι

Πρέπει να είναι κανείς βλακωδώς αφελής για να πιστεύει ότι το κράτος θα ξεπεράσει εύκολα τις σημερινές δυσκολίες είτε με δάνεια είτε χωρίς δάνεια, γράφει στο σημερινό ΒΗΜΑ ο Καθηγητής Θ. Λιανός.
«Το πρόβλημα του Δημοσίου είναι σαφώς θέμα εσωτερικό. Κανείς δεν μας διώκει, κανείς δεν μας εκμεταλλεύεται, κανείς δεν κερδοσκοπεί σε βάρος της χώρας μας, τουλάχιστον στην παρούσα φάση και σε βαθμό που να μας σπρώχνει στη χρεοκοπία. Το πρόβλημα είναι γνησίως εσωτερικό και έχει δύο σκέλη, ήτοι εξοργιστική σπατάλη του Δημοσίου και εξίσου εξοργιστική φοροδιαφυγή», παρατηρεί.

Ο Πρετεντέρης στο ίδιο φύλλο ομαδοποιεί τους λόγους που μας οδήγησαν στο ΔΝΤ.

Ο πρώτος έχει να κάνει με την κατάσταση δανεισμού, η οποία ήταν εξαρχής πολύ πιο σοβαρή απ΄ όσο υπολόγιζαν όσοι ανέλαβαν να τη χειριστούν. Δεν ήταν μόνο τα 53 δισ. ευρώ που χρειαζόταν η χώρα για το 2010. Ηταν και τα 135-140 δισ. ευρώ που πρέπει να δανειστεί για τη διετία 2010-11- στην καλύτερη περίπτωση! Ούτε συνείδηση αυτής της σοβαρότητας υπήρχε εξ αρχής υπήρχε, γράφει, ενώ άργησε πολύ να διαμορφωθεί η συνείδηση αυτή στη συνέχεια.
Ο δεύτερος ήταν το έλλειμμα αξιοπιστίας, το οποίο έχει συσσωρευτεί επί χρόνια, κατά τον αρθρογράφο, και το οποίο είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστεί μέσα σε έξι μήνες. Με την κατάσταση αυτή, γράφει, ότι και να κάναμε δεν δημιουργούσαμε κλίμα εμπιστοσύνης.
Ο τρίτος λόγος ήταν το λάθος ακροατήριο. Ενώ το πρόβλημα ήταν οι διεθνείς αγορές, οι κυβερνητικοί χειρισμοί αφορούσαν είτε το διπλωματικό πεδίο είτε την εσωτερική γαλαρία. Αποτέλεσμα; Οι αγορές δεν ανταποκρίθηκαν σε καμία από τις κινήσεις της κυβέρνησης. Και προεξόφλησαν απλώς εκείνο που τελικώς συνέβη.
Ο τέταρτος και τελευταίος, κατά τον Πρετεντέρη, ήταν ο λάθος προγραμματισμός και η διαχείριση του χρόνου. Νομίζαμε ότι είχαμε χρόνο και δεν είχαμε. Πιστέψαμε ότι θα τρομάξουμε τις αγορές και δεν τρόμαξαν. Χρησιμοποιήσαμε το ΔΝΤ σαν μπαμπούλα για την Ευρωπαϊκή Ένωση και καταλήξαμε στο ΔΝΤ. Γενικώς, όλες οι βασικές παραδοχές καταρρίφθηκαν στην πορεία των πραγμάτων.
Κλείνοντας τις παρατηρήσεις επισημαίνει ότι το βασικότερο απ’ όλα είναι ότι θα μείνει το στίγμα για τη χώρα. «Το στίγμα μιας χώρας που προσέφυγε στο ΔΝΤ και η οποία ετέθη υπό διεθνή οικονομικό έλεγχο. Μια χώρα Β΄ Εθνικής. Η οποία δεν κατάφερε να αποφύγει τον εθνικό υποβιβασμό της».

Και ο πρώην υπουργός Τ. Γιαννίτσης σημειώνει σε άρθρο του: «η υπέρβασή της [κρίσης] απαιτεί μια γιγαντιαία προσπάθεια που ξεπερνά τις οικονομικές σχέσεις και,επίσης, συμπλέκεται με τη δυναμική των παγκόσμιων σχέσεων». Επισημαίνει έξι σημεία, για τα ρίσκα που διαγράφονται, τις σημαντικές αλλαγές που κρίνουν σήμερα τη διεθνή ανάπτυξη και στο τι σημαίνει κατά την άποψή του σήμερα «μάχη για υπέρβαση της κρίσης».

Στο τέταρτο σημείο επισημαίνει: «Πρέπει να σχεδιάσουμε το μέλλον μας με την επώδυνη παραδοχή ότι πιθανότατα θα περάσουμε σε έναν μακρύ κύκλο στασιμότητας ή αρνητικής αναπτυξιακής δυναμικής (απο-ανάπτυξη). Αυτό σημαίνει ανατροπή μιας ολόκληρης κουλτούρας. Ο εκρηκτικός συνδυασμός των δικών μας και των παγκόσμιων προβλημάτων (κλιματική αλλαγή, ενεργειακή κρίση, αποσταθεροποιητικές διεθνείς χρηματοοικονομικές αγορές), η μεγάλη διάρκεια που απαιτούν διαρθρωτικές αλλαγές και οι κοινωνικές αντιδράσεις που συνοδεύουν τέτοιες ανατροπές, δημιουργούν ένα νέο τοπίο πολιτικής. Η απο-ανάπτυξη, σε συνδυασμό με διαρθρωτικές τομές, κάνει τα προβλήματα του πολιτικού μάνατζμεντ εξαιρετικά πολύπλοκα, ενώ απαιτεί τολμηρές πολιτικές και ένα κοινωνικό περιβάλλον που θα κατανοεί τα ζητήματα και θα διεκδικεί ενεργητικό ρόλο».

Σάββατο 24 Απριλίου 2010

Η κουτάλα

Πες μου πόσο τρομάζεις να σου πω πόσο μεγάλη κουτάλα κρατάς.

Σουρής και Μαριέτα Ριάλδη

Είναι του Σουρή. Το γνωρίσαμε από τη μακαρίτισσα Μαριέτα Ριάλδη. Το είχε βάλει σε κάποια θεατρική της παράσταση.
Τα αγγεία γίναν θυμιατά και τα σκατά λιβάνι
κι οι κλέφτες γίναν δήμαρχοι κι οι γύφτοι καπετάνοι.

Πρωτίστως πνευματική

Χθεσινό δημοσίευμα, το είδαμε σήμερα. Στις γεμάτες κατήφια μέρες που ζούμε μια ηλιαχτίδα αισιόδοξη αλλά και ρεαλιστική. Γράφει λοιπόν ο Θ. Νιάρχος στα ΝΕΑ της Παρασκευής 23 Απριλίου, την ημέρα δηλαδή της προσφυγής μας στο ΔΝΤ, μεταξύ άλλων:
(...)

"Το ηθικό μεγαλείο μιας εποχής υπήρξε πάντα δυσανάλογα αντίθετο με την οικονομική της δυσπραγία. Η ηθική δυσμορφία των ανθρώπων διογκώνεται σε εποχές ευμάρεια, που η προοπτική της μοιάζει μάλιστα ατέρμονη. Ο καθένας μας έχει ζήσει στη ζωή του ένα θαύμα, ή το ζει, έστω κι αν το κατάλαβε ή του πέρασε απαρατήρητο. Γιατί να το υποτιμούμε τόσο πολύ, ώστε οποιαδήποτε στέρηση πρόκειται να υποστούμε να μας τρομάζει ως μπαμπούλας; Πόσο χρεοκοπημένοι χρειάζεται να νοιώθουμε τον εαυτό μας, ώστε να αδυνατούμε να εννοήσουμε πως όσο δυσχαιρέρνουν τα πράγματα, τόσο διευρύνονται οι προϋποθέσεις να φανούμε πραγματικά γενναιόδωροι, ενώ η επάρκεια μας κάνει συχνά μίζερους και τσιγκούνηδες.
Κανείς οικονομικός εγκέφαλος, διεθνής ή εγχώριος, δεν θα μπορούσε να μας τρομοκρατήσει, αν γνώριζε πως υπάρχει μια πνευματική καλλιέργεια που δεν μας επιτρέπει να τον λογαριάζουμε ως τον αποκλειστικό μας σωτήρα. Η περιφρόνηση που θα εισέπραττε, ενώ ασκεί το "λειτούργημά" του, θα τον έκανε προσεκτικότερο. Όταν αναθέτεις τη σωτηρία σου σ' ένα μικρού ή ανύπαρκτου αναστήματος άτομο, που συμβαίνει να έχει αποκτήσει μεγάλο όνομα, θα σε βουλιάξει οπωσδήποτε".
Αυτά και καλό κουράγιο...

Τετάρτη 21 Απριλίου 2010

Μια συνομιλία της Καθηγήτριας Σουζάννας Παπαδοπούλου με τον Γιάννη Σταμέλο

Η Σουζάννα Παπαδοπούλου γεννήθηκε στην Αμαλιάδα. Σπούδασε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στο οποίο εκπόνησε και τη διδακτορική της διατριβή. Εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ως βοηθός και επιμελήτρια. Ως βοηθός, ερευνήτρια, υφηγήτρια και αναπληρώτρια καθηγήτρια εργάστηκε και σε διάφορα πανεπιστήμια της Γερμανίας. Από το 1982 είναι Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης. Είναι η πρώτη γυναίκα στη χώρα μας που κατέλαβε πανεπιστημιακή έδρα σε Μαθηματικό Τμήμα.
Το επιστημονικό έργο της είναι πλούσιο. Έχει ακόμα διατελέσει Πρόεδρος του Μαθηματικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης (1986-1991 & 1995-1997) και κοσμήτορας της Σχολής Θετικών και Τεχνολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης (2002-2008).
Έχει τιμηθεί με αρκετά βραβεία ενώ το 2009 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, της απένειμε το 19ο βραβείο «Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας εις μνήμην Β. Ξανθόπουλου και Στ. Πνευματικού». «Η διαδρομή της», όπως αναφέρεται στο σκεπτικό της επιτροπής, «χαρακτηρίζεται από μία συνεχή προσήλωση στις αρχές της ακαδημαϊκής αριστείας και μία εξαιρετική αφοσίωση στην εκπαιδευτική διαδικασία και στη διδασκαλία των φοιτητών». Είναι η δεύτερη γυναίκα που τιμάται με το βραβείο αυτό.
Το Σάββατο 24 Απριλίου το Παράρτημα Λασιθίου της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας θα την ανακηρύξει Επίτιμο Μέλος του, σε τελετή που θα πραγματοποιηθεί στο REX στον Άγιο Νικόλαο. Στο πλαίσιο αυτής της εκδήλωσης είχαμε την παρακάτω συνομιλία.

- Πότε καταλάβατε ότι είχατε κλίση στα μαθηματικά;
- Όταν άρχισα να μαθαίνω Ευκλείδεια Γεωμετρία.

- Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει το περιβάλλον που μεγαλώνουμε για τις επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας;
- Θεωρώ αυτονόητο ότι παίζει σημαντικό ρόλο. Για να επιλέξεις κάτι, πρέπει να το γνωρίσεις.

- Οι μαθηματικοί στο σχολείο σας παίξανε κάποιο ρόλο στις επιλογές που κάνατε για τις σπουδές σας;
- Δεν επέλεξα ήδη από το σχολείο να σπουδάσω Μαθηματικά. Άρχισα, από επιλογή μου, τις σπουδές μου στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους ξεκαθάρισα ότι προτιμούσα τα Μαθηματικά και στο δεύτερο έτος μετακινήθηκα με μετεγγραφή στο Τμήμα Μαθηματικών. Θεωρώ σοβαρό μειονέκτημα του σημερινού νομοθετικού πλαισίου το ότι τέτοιου είδους μετακινήσεις δεν είναι τώρα δυνατές.

- Τα μαθηματικά είναι για λίγους ή μπορούν όλοι το ίδιο καλά να αναπτύξουν ιδιαίτερες μαθηματικές ικανότητες;
- Όλοι μπορούν να αναπτύξουν μαθηματικές ικανότητες. Όπως σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες, δεν μπορούν όλοι να φθάσουν στο ίδιο επίπεδο.

- Ποια η άποψή σας για την ύλης στα μαθηματικά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας σήμερα; Αυτά τα μαθηματικά πρέπει να διδάσκονται οι μαθητές;
- Δεν θεωρώ την ύλη, που διδάσκεται, ως πολύ κατάλληλη. Νομίζω ότι θα ήταν καλύτερο να ελαττωθεί η συσσώρευση γνώσεων και να δοθεί έμφαση στην άσκηση της μαθηματικής σκέψης. Αυτό επιτυγχάνεται σε αυτή την ηλικία καλύτερα με τη μελέτη κλάδων όπως η Γεωμετρία και η Θεωρία Αριθμών.

- Γιατί ορισμένοι λαοί, όπως οι Ούγγροι, έχουν δημιουργήσει σχολές και άλλοι όχι;
- Δεν έχω αρκετή ενημέρωση ώστε να απαντήσω αυτή την ερώτηση. Παίζουν ρόλο η επιστημονική παράδοση ενός λαού, η γενικότερη κουλτούρα του, διάφοροι κοινωνικοί παράγοντες.

- Η Χριστίνα Φίλη μου είπε ότι είστε η πρώτη γυναίκα μαθηματικός στη χώρα μας που κατέκτησα έδρα πανεπιστημίου. Είναι αληθές; Πώς νοιώθετε γι’ αυτό;
- Ναι, αληθεύει. Δεν νοιώθω κάτι ιδιαίτερο.

- Αντιμετωπίσατε δυσκολίες στην καριέρα σας λόγω φύλου;
- Όχι.

- Το κοινωνικό γίγνεσθαι πόσο μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη της επιστήμης των Μαθηματικών;
- Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα επηρεάζεται από το εκάστοτε κοινωνικό περιβάλλον. Δεν είμαι σε θέση να δώσω ακριβέστερη απάντηση στη συγκεκριμένη ερώτηση. Δεν έχω μελετήσει τι θέμα.

- Το ότι είστε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης είναι επιλογή σας;
- Το ότι ήλθα στο Πανεπιστήμιο Κρήτης ήταν αρκετά τυχαίο. Μετά όμως ποτέ δεν σκέφτηκα να φύγω.

- Ένα βραβείο δημιουργεί πρόσθετες υποχρεώσεις;
- Μετά από μια βράβευση δεν έχεις το δικαίωμα να υπολείπεσαι έστω και κατ' ελάχιστο από αυτό, που σου αναγνωρίσθηκε.

- Πιστεύετε ότι ο πνευματικός κόσμος, σήμερα, ανταποκρίνεται στα κελεύσματα και τις προκλήσεις των καιρών;
- Νομίζω όχι, αλλά θα προτιμούσα να μην επεκταθώ.

- Ποια κατά τη γνώμη σας είναι η κορυφαία στιγμή των Μαθηματικών διαχρονικά;
- Η καθιέρωση της λογικής απόδειξης ως του μέσου συναγωγής μαθηματικών συμπερασμάτων. Δεν πρόκειται βέβαια για μια “στιγμή”, αλλά για μια περίοδο των αρχαίων Ελληνικών Μαθηματικών.

- Τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σας καταξιώνει τον άνθρωπο;
- Το να είναι πράγματι άνθρωπος. ( Ως χαρίεν εστ' άνθρωπος, όταν άνθρωπος ή.)

- Τι θα συμβουλεύατε έναν σημερινό μαθητή που θέλει να σπουδάσει μαθηματικά;
- Να προσπαθεί περισσότερο να κατανοεί παρά να γνωρίζει, περισσότερο να εξασκεί τη σκέψη του παρά να παρακολουθεί τη σκέψη άλλων.

- Τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σας καταξιώνει τον δάσκαλο;
- Η πρόοδος των μαθητών του.

-Σας ευχαριστώ.
-Κι εγώ σας ευχαριστώ.

Τρίτη 20 Απριλίου 2010

Τελετή βράβευσης

Το Σάββατο 24 Απριλίου 2010 και ώρα 18.30, στο REX στον Άγιο Νικόλαο, το Παράρτημα Λασιθίου της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας διοργανώνει τελετή για να τιμήσει την Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης Σουζάννα Παπαδοπούλου και να βραβεύσει τους μαθητές που διακρίθηκαν στους Πανελλήνιους Διαγωνισμούς Μαθηματικών που διοργάνωσε εφέτος η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει:
• Ανακήρυξη της Καθηγήτριας Σουζάννας Παπαδοπούλου Επιτίμου Μέλους του Παραρτήματος Λασιθίου της ΕΜΕ.
• Διάλεξη της τιμώμενη με θέμα: «Η μαθηματική εκπαίδευση ως συμβολή στην ανάπτυξη και τον πολιτισμό».
• Βράβευση των μαθητών που διακρίθηκαν στους διαγωνισμούς μαθηματικών «Ο Θαλής», «Ο Ευκλείδης» και την Ελληνική Μαθηματική Ολυμπιάδα «Ο Αρχι-μήδης».
• Η εκδήλωση θα κλείσει με ένα μικρό αφιέρωμα στα διακόσια χρόνια από τη γέννηση του Σοπέν με την σολίστ Λάινε Πάπιτζε, η οποία θα ερμηνεύσει στο πιάνο δυο συνθέσεις του μεγάλου συνθέτη.
Παρακαλούμε όλους τους συναδέλφους μαθηματικούς και φίλους να τιμήσουν με την παρουσία τους την Καθηγήτρια, τους μαθητές, τη σολίστ και το Παράρτημα. Το θέμα της διάλεξης είναι αυτό που η τιμώμενη ανέπτυξε στην Παλαιά Βουλή τον Δε-κέμβριο του 2009 κατά την τελετή βράβευσή της από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια με το βραβείο «Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας». Δεν απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις και μπορούν να την παρακολουθήσουν μαθητές και άτομα με ανάλογα ενδιαφέροντα. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη

Για το Παράρτημα Λασιθίου της ΕΜΕ
Ο Πρόεδρος
Γιάννης Σταμέλος
Πληροφορίες: stamelosioa@gmail.com 6977192004

Δευτέρα 19 Απριλίου 2010

Τελετή βράβευση ΕΜΕ Λασιθίου

Μια συνομιλία με τον Νίκο Κούνδουρο

Τον Νίκο Κούνδουρο συναντήσαμε στην γνωστή βίλα του στον Άγιο Νικόλαο στις αρχές Σεπτεμβρίου 2004. Η βίλα του με τη θαυμάσια θέα στον κόλπο του Μιραμπέλου είναι γνωστή και από την ταινία της Αλίκης Βουγιουκλάκης και του Δημήτρη Παπαμιχαήλ «Η αρχόντισα και ο αλήτης», όπου έχει σχεδόν εξ’ ολοκλήρου γυριστεί εκεί.
Ο Ν.Κούνδουρος θεωρείται ως μια μεγάλη προσωπικότητα του 20ου αιώνα στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Είναι όμως και πολύ αγαπητός στους κατοίκους του Αγίου Νικολάου.
Μας δέχτηκε στον κήπο της βίλας και μας άνοιξε την καρδιά του.

-Κατάγεστε από τον Άγιο Νικόλαο, όπου συχνά βρίσκεσθε. Έχετε παιδικά βιώματα από την πόλη;
-Πέντε χρονών βαπτίστηκα. Έχω μια διαύγεια εκτυφλωτική γι’ αυτή την ημέρα. Ο πατέρας μου, πολιτικός, εξόριστος, καταδικασμένος σε θάνατο, τον καιρό εκείνο φυγάς στο Σουδάν κι εγώ ήμουν αβάφτιστος. Έχω μια πλήρη εικόνα, ποιος ήμουνα ως πεντάχρονος. Ποιος ήταν ο περίγυρος, η Κρήτη γύρω μου, οι κουμπάροι, οι συμπεθέροι, η μάνα μου, τ’ αδέρφια μου, ήταν η πρώτη ανάμνηση απ’ την Κρήτη. Μετά έχω ένα κενό τεράστιο. Στην Αθήνα πήγαμε στο σχολειό μας. Μετά ήρθε η Κατοχή, ο πόλεμος… Και ξαναγύρισα εδώ μεγάλος και ανακάλυψα την Κρήτη, μετά την ευλαβική θητεία μου στο Μακρονήσι. Εκεί γνώρισα Κρητικούς, αν είναι δυνατόν… Το Μακρονήσι ήταν το μεγάλο σχολείο για μένα. Εκεί έκατσα τέσσερα χρόνια. Τέσσερα σκληρά χρόνια για όλους. Για μένα ήταν λιγότερο σκληρά γιατί είχα προνόμια. Πάντα είχα προνόμια στη ζωή μου. Πώς τα έχω καταφέρει και έχω πάντα προνόμια; Άλλοτε εξ υφαρπαγής και άλλοτε μου τα προσφέρανε. Εκεί γνώρισα Κρητικούς και τους αγάπησα.
-Θα πρέπει να ξέρετε ότι ο κόσμος του Αγίου Νικολάου σας αγαπάει πολύ. Με όσους μίλησα για σας εκφράστηκαν με πολύ ζεστά λόγια. Επικοινωνείτε με τον απλό κόσμο, που ενδεχομένως να μην έχει δει τις ταινίες σας, και μετέχετε σε τοπικές εκδηλώσεις;
-Προχτές ήμουνα στην Ελούντα, όπου τιμούσαν τους ξενοδόχους. Τους είπα και την εξής ιστορία: Πριν από χρόνια γύριζα τα χωριά της περιοχής και έβλεπα και τις εκκλησίες. Είδα, λοιπόν, κάπου, ένα μικρό εκκλησάκι και μπήκα μέσα. Ξέρετε, από έθιμο τα μικρά εκκλησάκια, τα εγκαταλειμμένα, έχουν ένα κιβωτιάκι, εκεί πίσω στο ιερό, μέσα στο οποίο βάζουνε κανένα άμφιο και τα βιβλία των ψαλμών, για να χρησιμοποιηθούν μια φορά στα τόσα χρόνια. Ανοίγω, λοιπόν, το κιβώτιο και τι να δω; Ένα ζευγάρι τεράστια παπούτσια. Ξυλιασμένα από το χρόνο. Λέω μετά σ’ ένα παπά:
-Τι δουλειά έχουνε τα παπούτσια στο κιβώτιο με τα ευαγγέλια;
-Αα, τα είδες; Μου λέει.
-Ναι, τα είδα.
-Ερχόντουσαν, λέει, οι γαμπροί να παντρευτούνε παλιά, ξυπόλυτοι. Η εκκλησία είχε, το λοιπόν, ένα ζευγάρι παπούτσια. Τους τα δάνειζε, παντρευόντουσαν, και μετά τ’ αφήνανε ξανά στην εκκλησία.
Είπα την ιστορία για να δείξω τι φτώχεια αλύπητη υπήρχε στα χωριά. Χωρίς οδικό σύστημα, στην Ελούντα πηγαίναμε με βάρκες, και έχει γίνει ένας παράδεισος…
Αυτή είναι η σχέση μου με τον κόσμο. Με τους εργάτες των συνεργείων μου πάω καμιά φορά να φάω έξω, δεν πάω με τους ηθοποιούς που είναι ο χώρος μου. Μ’ αρέσει ο αυθόρμητος κόσμος. Προχτές κάθομαι μ’ έναν Αλβανό εργάτη και μου ανοίγει το κουβάρι της ζωής του και έχω μείνει άναυδος… Ένας ήρωας του Καντερέ, δεν ξέρω αν έχετε διαβάσει τα βιβλία του, ένας ζωντανός ήρωας του Καντερέ μπροστά μου…
Γιατί το λέω τώρα αυτό; Το «1922» είναι ίσως μια από τις καλύτερες ταινίες μου. Ίσως είναι η πιο γόνιμη. Μάζεψα υλικό από Μικρασιάτες γέροντες 80, 90, 100 χρόνων. Και τους αποσπούσα πληροφορίες, καλή ώρα σαν κι εμάς τώρα. Καθόμουνα ήσυχος, τους πήγαινα ένα μπουκάλι κρασί, κάτι, για να καταλάβουνε ότι ήμουνα φιλικά διακείμενος και ξετύλιγαν τις ιστορίες τους. Και τώρα καμιά φορά σε κάνα καφενείο τα ίδια κάνω… Πριν από έξι ημέρες καθόμουνα σ’ ένα καφενείο εδώ και με πλησιάζει ένας και μου λέει:
-Ο Κούνδουρος είσαι;
-Ναι είμαι, του λέω.
-Με θυμάσαι εμένα; Μου λέει.
-Όχι, απαντώ.
-Στεφανάκης. Με θυμάσαι, μου λέει, στο Μακρονήσι;…
-Όχι, του λέω
-Να κάτσω δίπλα;
-Να κάτσεις!
Και αρχίζει να μου θυμίζει μια φοβερή ιστορία σουρεαλισμού, φρίκης και κουταμάρας. Όλων μαζί. Μου λέει, λοιπόν, εγώ ήμουνα, που με δέσανε σε ένα παλούκι και με δείρανε και περάσανε όλοι οι Μακρονησιώτες και με φτύνανε… γιατί ήμουνα λέει Κρητικός…

-Αντίθετα είστε αυστηρός με τους ανθρώπους της εξουσίας. Σας άκουσα να λέτε ότι θα πρέπει να είναι γενναιόδωροι με τους ανθρώπους της Τέχνης και του πνεύματος, γιατί επωφελούνται από την ακτινοβολία τους. Είναι υποχρεωμένοι σ’ αυτούς…
-Έτσι είναι. Μας θέλουν. Και ευτυχώς που μας θέλουν, γιατί είναι φοβερά δύσκολη η διακονία της Τέχνης. Τίποτα δεν είναι εύκολο, τίποτα δεν είναι φτηνό… Τώρα τα τελευταία χρόνια κάνω θέατρο. Το ένα θέατρο πάνω στ’ άλλο. Έχω μια αδυναμία στο Μεσαιωνικό-Αναγεννησιακό θέατρο. Έκανα τον Ερωτόκριτο, την Αντιγόνη, έκανα τον Διγενή Ακρίτα πέρυσι και τώρα ετοιμάζω ένα άλλο… Ξέρετε, το καλοκαίρι υπάρχει μια άνθηση ευλογημένη στα θέατρα με τις τραγωδίες και τις κωμωδίες, τα υπέροχα θέατρά μας. Εγώ βέβαια δεν καταπιάστηκα με το αρχαίο. Με ενδιαφέρει η μετάβαση από το δωδεκάθεο του Ολύμπου στο μονοθεϊσμό, στην Αγία Τριάδα. Ηρωικό πρόσωπο ήταν η Θεοδώρα. Γεφύρωνε τις περασμένες στιγμές, τις φοβερές, με τις καινούργιες. Υπάρχουνε μαρτυρίες του Προκόπιου που λένε ότι ήταν πόρνη στα μπορντέλα της Κωνσταντινούπολης και που, βεβαίως, όπως ξέρουμε, οδηγήθηκε στο θρόνο του Βυζαντίου. Μ’ αυτήν δουλεύω τώρα.
Η κάθε παράσταση, η δικιά μου, στοιχίζει 100 εκατομμύρια, 120… Πολυπρόσωπα έργα. Χωρίς την ευλογία του κράτους, χωρίς το κράτος αρωγό, τα έργα μου δεν θα υπήρχαν. Να το ξέρουμε και να το λέμε: Χωρίς την χορηγία του κράτους είναι μερικές δραστηριότητες, καίρια ελληνικές, που δε θα γίνονταν, θα πέθαιναν.

-Είχατε πάρει και θέση υπέρ του Ζουράρι στις προηγούμενες νομαρχιακές εκλογές του 2002. Παρακολουθείτε τα πολιτικά τεκταινόμενα στο νομό Λασιθίου;
-Όχι. Παρακολουθώ το Ζουράρι. Από τότε που είμαστε Ευρωπαίοι, απόκτησα μια φιλία, μ’ αρέσει. Μ’ αρέσει ακόμα και η υπερβολή του, μ’ αρέσει η βαθύτατη πατριδογνωσία του, κυριολεκτικά. Μ’ αρέσει ο τρόπος που σκέπτεται και δρα!

-Είστε γιος του Σήφη Κούνδουρου, δικηγόρου-υπουργού στις κυβερνήσεις Θεόδωρου Πάγκαλου, Αλέξανδρου Παπαναστασίου και Ελευθερίου Βενιζέλου. Πώς και δεν ασχοληθήκατε με την πολιτική;
-Η προτομή του πατέρα μου είναι στη λίμνη, κάτω, του Αγίου Νικολάου, θα ξέρετε αφού μένετε εδώ. Δεν μπορείτε να πείτε ότι δεν ασχολούμαι με την πολιτική…
-Σας είδα υποψήφιο στο Επικρατείας με το Συνασπισμό, αλλά εννοώ πιο ενεργά, όπως θα περίμενε κανείς από ένα γιο υπουργού.
-Πάρα πολύ νέος, 17 χρονών, είχα ενταχθεί στις τάξεις του ΕΑΜ, άγρια και δυναμικά. Την πλήρωσα αυτή την ένταξη με το Μακρονήσι. Εκεί έμεινα τέσσερα χρόνια γιατί ήμουνα και τζαναμπέτης. Είχα αρχίσει να σπουδάζω αρχιτεκτονική. Παρεξηγήθηκε αυτό εκεί, ότι δήθεν ήμουνα αρχιτέκτονας, και μου αναθέσανε να κάνω κατασκευές. Έμεινα πολύ καιρό εκεί και το πάθος για τη δικαιοσύνη του ανθρώπου με πέρασε, γιατί είδα το άδικο σε ποσότητες τεράστιες. Γνώρισα και για την αποκάλυψη του κομμουνιστικού ιδανικού και μου τέλειωσε. Βγαίνοντας από ‘κει πέρα, η σχέση μου με την πολιτική ήταν απ’ έξω, στις παρυφές. Δε θέλησα.
Ο πατέρας μου πολιτικός, οι θείοι μου, οι μπαρμπάδες μου… Εγώ δραπέτευσα, δόξα τω Θεώ, και καλά έκανα.
-Σας βοήθησε η επωνυμία να αναδειχθείτε γρήγορα ή σας δημιούργησε πρόσθετες δυσκολίες;
-Όχι, δεν έπαιξε ρόλο στη σχέση μου με αυτό που κάνω. Βέβαια είχα μια κοινωνική αποδοχή και από αυτή την άποψη ήμουν προνομιούχος. Μεγάλωσα στο Κολωνάκι, παιδί υπουργού, οι θείοι μου και οι παραθείοι μου υπουργοί και υπουργοί και υπουργοί με βοήθησαν πάρα πολύ για να γλιτώσω από τις δαγκάνες του κράτους. Αν για κάτι είμαι ευγνώμων για τη φαμίλια μου, είναι που μου επέτρεψε να γλιστράω στις παγίδες που έστηνε σε κάθε άνθρωπο της εποχής μου αυτό το ανελέητο κράτος. Και αναπολώ καμιά φορά με συγκίνηση, εγώ που έχω περάσει τις συμπληγάδες της εξουσίας, αυτούς που δεν περάσανε, τους ανώνυμους, που χαθήκανε στο δρόμο. Αυτούς που δεν φτάσανε να κάνουνε αυτό που οραματίστηκαν.
-Στην Καλών Τεχνών πως βρεθήκατε;
-Από λάθος. Έδωσα εξετάσεις στην Αρχιτεκτονική. Τα χτίρια της Καλών Τεχνών και της Αρχιτεκτονικής ήτανε μαζί, μπροστά στην Πατησίων. Μ’ άρεσε η ζωγραφική πάρα πολύ. Ταυτόχρονα, όμως, επειδή μπαινόβγαινα στις φυλακές αφού ανακατευόμουνα όλο στους καβγάδες, όλο στα πολιτικά, που ήτανε έντονα την εποχή αυτή, σκέφτηκα ότι στην Καλών Τεχνών θα μπορούσα να παρακολουθώ άνετα, γιατί δεν ήταν υποχρεωτική η παρακολούθηση των μαθημάτων. Ενώ στην Αρχιτεκτονική θα είχα πρόβλημα, γιατί είχε υποχρεωτική παρακολούθηση. Και έτσι τελείωσα τη Σχολή Καλών Τεχνών. Απόφοιτος, ένδοξος, και αριστούχος. Με ωφέλησε δε πάρα πολύ στη δουλειά μου.
-Στη Μακρόνησο ήσασταν εξόριστος;
-Να σας πω γιατί επήγα… Ήμουνα εξόριστος μεν, υπόδικος δε, διότι είχα χτυπήσει ένα συνταγματάρχη. Ενώ δηλαδή ήμουνα δόκιμος ανθυπολοχαγός στη σχολή, σε μια από αυτές τις περίεργες ώρες, χτύπησα έναν συνταγματάρχη. Τον έλιωσα το φουκαρά. Αυτό, σύμφωνα με τα ισχύοντα την εποχή εκείνη, σήμαινε εκτελεστικό απόσπασμα. Εκεί ήταν που μ’ έσωσε η φαμίλια μου. Η φαμίλια μου με γλίτωσε κυριολεκτικά από το τουφέκι. Και βρέθηκα στο Μακρονήσι, κατά κάποιον τρόπο, για να μου περάσει το κακό. Εκεί ενσωματώθηκα στων κολασμένων το νησί. Και βγήκα από κει σοκαρισμένος!…
-Ήταν καθοριστικά για σας αυτά που βιώσατε εκεί;
-Βεβαίως, βεβαίως! Πρώτα απ’ όλα εγώ, ως νεαρός αγωνιστής του αριστερού κινήματος, δεν είχα πάρει χαμπάρι τι ήταν λαός, πού ήταν ο λαός… Ήμουνα αγωνιστής πολυτελείας. Ξέρετε τι σημαίνει πολυτελείας; Ολίγος Μαρξ και τέτοια…
-Σας έχω ακούσει κατά καιρούς με έκπληξη, ομολογώ, στην τηλεόραση να χρησιμοποιείτε σκληρούς χαρακτηρισμούς … Λέτε π.χ. εμείς τα τσογλάνια και άλλα παρόμοια …
-Ναι. Και αυτό. Όμως δεν αποδέχτηκα τη ζωή ενός ζώου πολυτελείας. Όντας γόνος μεγαλοαστικής οικογένειας, δεν υπήρξε διαδήλωση, διαμαρτυρία, καυγάς και φασαρία στην οποία να μη δώσω το παρόν. Έτσι απέκτησα, ας πούμε, και μια δεξιοτεχνία στο να τα βγάζω πέρα με το λόγο. Παρενθετικά, σας δίνω με την ευκαιρία την πληροφορία, ότι εδώ και δέκα μέρες, μου ανακοίνωσε ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Μπαμπινιώτης, ότι με ανακήρυξαν επίτιμο διδάκτορα παμψηφεί.
-Αυτό δεν έχει γίνει ευρύτερα γνωστό μέχρι σήμερα, είναι μια πάρα πολύ σημαντική νομίζω απόφαση του Πανεπιστημίου Αθηνών, που κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να είχε γίνει από καιρό. Θερμά συγχαρητήρια.
-Ευχαριστώ. Αργήσανε… Αλλά ομολογώ ότι το θεωρώ έκπληξη… Με πήρε τηλέφωνο ο Μπαμπινιώτης και μου λέει: «Συγχαρητήρια κύριε Κούνδουρε, παμψηφεί, μου λέει, από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συμβαίνει, μου λέει, σπανιότατα το παμψηφεί».
-Έχω δει στις εφημερίδες να σας κατατάσσουν στους επιφανέστερους Έλληνες του 20ου αιώνα…
-Κι όμως, κι όμως, κι όμως! Άντε, λέω, εντάξει. Σύνταξη θα έχω;…
-Σκεφτόσασταν από μικρός να ασχοληθείτε με τον κινηματογράφο;
-Όχι. Στο Μακρονήσι το αποφάσισα. Αρχιτέκτονας θα γινόμουνα. Είχα πάθος με την αρχιτεκτονική. Έχω χτίσει τα σπίτια των φίλων μου, ξενοδοχεία… Με πολύ κέφι άσκησα την αρχιτεκτονική, που δεν την τέλειωσα ποτέ μου.
Στο Μακρονήσι κατάλαβα ότι είχα ανάγκη από φωνή. Και τη φωνή η ζωγραφική και η αρχιτεκτονική δε μου την έδιναν. Εκεί ιδρύθηκε ένα θέατρο, το οποίο είχα χτίσει εγώ μάλιστα. Δηλαδή εγώ και δυο χιλιάδες αιχμάλωτοι, οι οποίοι κουβαλάγανε τις πέτρες.
Εγώ είχα τα χαρτιά, γι’ αυτό είπα ότι ήμουνα προνομιούχος. Χτίστηκε ένα θέατρο τεσσάρων χιλιάδων θέσεων κατ’ αντίγραφο του θεάτρου του Διονύσου, του θεάτρου που είναι στην Ακρόπολη.
Και αφού χτίσαμε το θέατρο, λέμε τι θα το κάνουμε; Κι έτσι, σιγά-σιγά είπαμε άντε να ανεβάσουμε ένα έργο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο διαμορφώθηκε μέσα στο μυαλό μου η ιδέα ότι αυτός είναι ο χώρος που με ενδιέφερε.
Είναι φωνακλάδικος, έχει λόγο συνεχώς, γιατί το θέατρο είναι και ένα βήμα λόγου. Και μπήκα μέσα, χωρίς σπουδές, χωρίς τίποτα. Με το έτσι θέλω.
-Αυτά πότε γίνονται;
-Το 1953. Μάλιστα η ομάδα της Μακρονήσου ήταν ο Κατράκης, ο Βέγγος, ήταν όλοι αριστεροί… Μ’ αυτούς έκανα την ταινία…
-Την «Όμορφη πόλη»;
-Ναι.
-Όταν ολοκληρώσατε το «Δράκο» είχατε την αίσθηση ότι κάνατε μια ταινία σταθμό; Μια από τις καλύτερες, παγκόσμια, ταινίες;
-Όχι. Καθόλου… Καθόλου μάλιστα! Εξ άλλου, όταν πρωτοβγήκε στις αίθουσες «Ο Δράκος» είχε τερατώδη αποτυχία. Πέρασαν χρόνια… Ένας πονηρός και τολμηρός αιθουσάρχης, την τελευταία χρονιά της χούντας, την ξανάβγαλε στις αίθουσες… Διότι το όνομά μου ούτε να ακουστεί κατά τη διάρκεια της χούντας. Ήμουνα ιδρυτικό μέλος των Λαμπράκηδων και ήμαστε στην μπούκα του κανονιού εμείς οι Λαμπρακοειδείς…Και έγινε χαμός. Ουρές…
-Το ’73;
-Το ’74… Κόσμος! Κακό!… Ανακαλύψανε το «Δράκο». Πέρσι, κάνω το σταυρό μου, την ανακηρύξανε στις 100 σημαντικότερες ταινίες του Ευρωπαϊκού κινηματογράφου όλων των εποχών… Εκπλήξεις, εκπλήξεις, εκπλήξεις…
-Με «Τα τραγούδια της φωτιάς» πώς έγινε; Διαισθανθήκατε ότι θα έπρεπε να καταθέσετε τη δική σας οπτική ή ότι θα μπορούσε να μην καταγραφούν τα γεγονότα και η ατμόσφαιρα και να χαθούν οι μνήμες;
-Την έχετε δει την ταινία;
-Ναι, την έχω δει.
-Ο Γεωργουσόπουλος, ο οποίος δεν είναι και πολύ απλόχερος, την αποκάλεσε εθνική κιβωτό.
-Μου φαίνεται, τώρα που το λέτε, ότι έχει δίκιο. Όταν την είδα, την εποχή που πρωτοπαίχτηκε, ομολογώ ότι δεν μου έκανε την εντύπωση που μου έκανε όταν την ξαναείδα τα τελευταία χρόνια. Τότε ζούσαμε το κλίμα της εποχής, το οποίο έχει καταγράψει η ταινία… Και νομίζω μόνο αυτή και «Οι μαρτυρίες» του Καβουκίδη έχουν καταγράψει αυτό το κλίμα.
-Το ήξερα ότι αν δεν καταγραφόντουσαν τότε οι μνήμες θα χανόντουσαν. Είπα ή τώρα ή ποτέ! Κάλεσα επτά οπερατέρ και ζήτησα εργαστήρια και φιλμ από την Kodak, τζάμπα όλα. Και χιμήξαμε στους δρόμους, καταγράφοντας συνέχεια. Όλη η ταινία έγινε σε δυο μέρες μέσα. Στις συναυλίες και στους δρόμους της Αθήνας.
Πήρα ένα γράμμα πριν από δυο χρόνια από το Παρίσι. Το υπογράφουνε εννιά κοπέλες (τώρα γιατί κοπέλες;), εννιά φοιτήτριες Ελληνίδες στο Παρίσι. Είχανε δει σε μια προβολή, δεν ξέρω που έγινε, «Τα τραγούδια της φωτιάς». Μου εκφράζανε τη μεγάλη τους ευγνωμοσύνη. Αν δεν είχανε καταγραφεί, ούτε που θα μένανε αυτές οι φοβερές στιγμές της μεταπολίτευσης.
Προχτές την έδωσα σε ένα περιοδικό μεγάλης κυκλοφορίας, 35.000 αντίτυπα, και μου λένε: «τα δικαιώματά σου»; Δεν έχω δικαιώματα, τους λέω, είναι του ελληνικού λαού.
-Χρειάστηκε να βάλετε δικά σας χρήματα για να γυρίσετε ταινίες;
-Είναι μέσο και δεν μ’ αρέσουν. Τα χρήματα τα βάζει το κράτος. Εγώ είμαι κρατικοδίαιτος. Άλλοτε βγαίνει, άλλοτε δε βγαίνει. Αλλά οι ταινίες μου δεν μπορεί να πληρωθούν από μένα, γιατί δε φέρνουνε πίσω το κόστος τους. Καμία ταινία δεν έχει φέρει πίσω τα λεφτά της, μόνο οι «Μικρές Αφροδίτες». Αυτή έφερε τεράστια χρήματα.
-Λόγω της βράβευσής της με την Αργυρή Άρκτο στο Βερολίνο;
-Ναι! Και λόγω βραβείων, αλλά και επειδή παίχτηκε και σε μια εποχή που ανθούσε το κίνημα των χίπις.
-Το ’63;
-Ναι.
-Συνεργαστήκατε με μεγάλα ονόματα όπως τους Χατζιδάκι, Σαμαράκη, Καμπανέλλη, Βασιλικό … Ήτανε ονόματα τότε αυτοί;
-Όχι. Μαζί ήμουνα κι εγώ. Ούτε ο Θεοδωράκης. Όταν ο Χατζιδάκις έβγαλε τον «Επιτάφιο» με τη Μούσχουρη, ο Θεοδωράκης είχε θυμώσει γιατί τα βρήκε μελό, όπως τα είχε ενορχηστρώσει τα τραγούδια ο Χατζιδάκις. Ποιος ήξερε το Θεοδωράκη; Εμείς οι αριστεροί βέβαια τον ξέραμε…
-Πώς ήταν η συνεργασία σας μ’ αυτούς;
-Μεγαλώσαμε μαζί με το Χατζιδάκι, είμαστε συνομήλικοι, σχεδόν. Μεγαλώσαμε εντελώς μαζί. Τη μουσική στην «Όμορφη πόλη» αυτός την έκανε. Και στη δεύτερη το «Δράκο», και στην τρίτη «Οι παράνομοι» και στην τέταρτη «Το ποτάμι» πάλι αυτός… Ο Χατζιδάκις είχε προηγηθεί από μένα σε παραμύθι, σε μύθο. Είχε κάνει τις «Έξι λαϊκές ζωγραφιές», τη διάλεξη για το ρεμπέτικο στο υπόγειο του Κουν… Το έργο του «Για μια μικρή λευκή αχιβάδα», ξέρετε, το έχει αφιερώσει σε μένανε… Ήμασταν κολλητοί από δεκάξι χρονών, δεμένοι πάρα πολύ.
-Καλά με το Χατζιδάκι, η συνεργασία σας με τους Καμπανέλλη, Σαμαράκη, Βασιλικό, Μαργαρίτα Λυμπεράκη, ήταν επαγγελματική επιλογή ή προσωπικές σχέσεις που οδηγούσαν στην κοινή δημιουργία;
-Όχι. Μου άρεσαν οι ίδιοι.
-Βοηθήσατε να αναδειχθούν και διάφοροι άλλοι, όπως ο Βέγγος, ο Ηλιόπουλος κλπ. Ξεχώριζαν; Είδατε το ταλέντο τους;
-Τον Ηλιόπουλο όχι. Το Βέγγο, τον Κατράκη… Αυτούς όπως σας είπα τους γνώρισα στο Μακρονήσι. Ήτανε φοβερά ταλέντα! Παρόλα ταύτα, όταν απολυθήκανε και βγήκαν έξω, με τα περίφημα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, εσείς δεν τα προλάβατε, δεν τους έπαιρνε κανείς για δουλειά. Πήρα τον Κατράκη, παρότι δεν είχε ρόλο, για να παίρνει ένα χαρτζιλίκι. Ο Βέγγος σκούπιζε το στούντιο.
-Με το Μαρκόπουλο έχετε μακρά συνεργασία στις ταινίες σας και πρόσφατα σκηνοθετήσατε την όπερα που έγραψε με βάση τον Ερωτόκριτο… Η συνεργασία σας είναι βασισμένη στην κοινή καταγωγή από το Λασίθι;
-Όχι την κοινή καταγωγή. Στο «Πρόσωπο της Μέδουσας» πρωτοσυνεργαστήκαμε. Ήρθε από την επαρχία 21 χρονών παιδάκι. Μου τον έστειλε ένας μπάρμπας μου πολιτικός. Μου είπε, Νίκο, του αρέσει η μουσική, θέλει να σπουδάσει μουσικός, κάνε κάτι. Έγραψε θαυμάσια μουσική κι από ‘κει δεν ξεκολλήσαμε.
-Υπάρχει στο έργο σας η Κρήτη συνειδητά;
-Το «Μπορντέλο» το ‘χετε δει; Είναι Κρήτη. Η μαντάμ Ορτάνς ήρθε στην Κρήτη και οργάνωσε το μπορντέλο της, το οποίο ήταν κέντρο πρακτόρων των μεγάλων δυνάμεων τότε. Αυτό είναι το θέμα της ταινίας. Η λέξη «Μπορντέλο» είναι συμβολική γιατί ήταν Άγγλοι, Γάλλοι, Ρώσοι, Γερμανοί, Ιταλοί…και ήθελαν όλοι ένα μερίδιο Κρήτης.
-Ποιο θεωρείτε το πιο αντιπροσωπευτικό σας έργο;
-Εγώ τα αγαπάω όλα σαν τη μάνα τα παιδιά της. Τι να πω;
-Ποιο φιλμ θα θέλατε να ήταν δικό σας;
-Θαυμάζω κάθε ταινία που καταφέρνει να ξεφύγει από την άποψη της ψυχαγωγίας, που καταφέρνει να μπει σε έναν κόσμο πνευματικότερο και, κυρίως, που εκφράζει απόψεις. Μ’ αρέσουν, να πούμε, οι ταινίες απ’ το Ιράν. Μια χώρα που ξέρουμε σε τι καθεστώς ζουν εκεί και στην οποία έχουνε γίνει ταινίες μαγικές. Και ξέρω γιατί. Είναι ο καημός για την τυραννία της χώρας τους. Δεν έχουν το πρόβλημα να αρέσουνε σε άλλους εκτός από τους φυσικούς αποδέκτες τους, που είναι ο λαός τους.
-Ποιους θεωρείτε δασκάλους σας;
-Μου άρεσε ο Φελίνι. Τι να πω; Όλοι δάσκαλοι ήτανε. Εμείς οι αυτοδίδακτοι, ο Θεοδωράκης, ο Χατζιδάκις, η αφεντιά μου ανακαλύψαμε την τέχνη μας πάνω στο αμόνι. Στο αμόνι, στο καυτό σίδερο που περίμενε τη σφυριά του να δέσει. Δεν είναι τυχαίο ότι είμαστε παιδιά μιας σημαδιακής ώρας, όχι μόνο της Ελλάδας μετά τον πόλεμο, αλλά της Ευρώπης. Δεν μπορούσαμε να κάνουμε πως δεν βλέπαμε, πως δεν ξέραμε...
-Γιατί μερικοί άνθρωποι, ενώ θα μπορούσαν να κάτσουν στ’ αυγά τους και να περνάνε καλά, κατά τη έκφραση, βγαίνουν μπροστά και ρισκάρουν να χάσουν τα χρήματά τους και τις περιουσίες τους, κινδυνεύουν να γελοιοποιηθούν ενδεχομένως, με μόνο αντάλλαγμα την ενδεχόμενη αναγνωρισιμότητα και τη δόξα; Είναι το πάθος για δόξα και εξουσία;
-Είναι σαν να μιλάτε για κόσμο ατέλειωτο του κινηματογράφου. Κατεστραμμένο κόσμο… Η Τόνια Μαρκετάκη πέθανε από τον καημό κι από τα χρέη. Θυσιάστηκε για να κάνει αυτό που πίστευε.
Ο κινηματογράφος, επειδή ασκεί μια έλξη τρομερή σ’ αυτούς που καταπιάνονται με το υλικό αυτό, δεν έχει μέτρο. Κάνουν κάθε θυσία, πουλάνε τα σπίτια τους… Είναι πολυέξοδη τέχνη. Είναι καταπληκτικό αυτό που γίνεται. Αναλώνουνε ό,τι έχουν και δεν έχουν για να υπηρετήσουν και να υπηρετηθούν από μια τέχνη τόσο δυναμική.
-Ποιος ο ρόλος του πνευματικού ανθρώπου στην εποχή μας;
-Είμαστε μπροστάρηδες. Οφείλουμε να είμαστε μπροστάρηδες. Χωρίς μέτρο και χωρίς ακκισμούς. Ποιος είναι μπροστάρης, ο υπουργός Οικονομικών, που είναι χίλιες φορές πιο χρήσιμος άμεσα από μένανε; Ο οποίος είναι υποχρεωμένος να ρυθμίσει τις συντάξεις, να ρυθμίσει τα χρέη των αγροτών, ο οποίος, ο οποίος, ο οποίος… Εμείς οι πνευματικοί άνθρωποι είμαστε! Φανταστείτε ένα κόσμο χωρίς την Τέχνη. Έτσι απλά. Θα κάνανε ό,τι θέλανε. Και τώρα κάνουνε ό,τι θέλουνε, αλλά ο κόσμος, η κοινωνία παίρνει αντισώματα από την Τέχνη.
Θυμάμαι μια κουβέντα, τι ωραία κουβέντα ήτανε, του σουρεαλιστή του Ιονέσκο που έλεγε: «Εμείς είμαστε σαν τα μαντρόσκυλα. Γαβγίζουμε. Όπλα δεν έχουμε. Ακούει ο τσοπάνος, βγαίνει έξω και διώχνει το λύκο». Αυτός είναι ο ρόλος μας: Όπλα δεν έχουμε, μόνο γαβγίζουμε.
-Ποιο ρόλο παίξανε τα βραβεία στη ζωή και στο έργο σας;
-Και αν έλεγα όχι, ψέματα θα έλεγα, αλλά δεν είναι και τίποτα πολύ σημαντικό. Πόσοι είναι αυτοί που δίνουνε τα βραβεία στην Ελλάδα; Εννέα άτομα είναι. Παλιότερα ήμουνα κι εγώ μεταξύ τους…
-Αν αρχίζατε σήμερα, θα ξανακάνατε κινηματογράφο;
-Πάλι κινηματογράφο και θέατρο θα ξανάκανα.
-Βλέπετε να οδηγείται στη γωνία ο κινηματογράφος από την τηλεόραση;
-Ναι, είναι αλήθεια. Πριν από κάμποσα χρόνια γυριζόντουσαν 120 ταινίες το χρόνο. Βλέπετε τα τελευταία χρόνια πόσες γυρίζονται; Ελάχιστες, και αυτές από μερικά μεγάλα ονόματα, όπως είναι ο Αγγελόπουλος, εγώ, ο Παναγιωτόπουλος, …
-Πόσο αυτοβιογραφικό είναι το έργο σας;
-Κάθε μας επιλογή και δημιουργία είναι αυτοβιογραφική. Το ότι επιλέγουμε το συγκεκριμένο θέμα έχει να κάνει με τη δική μας προσωπικότητα… Κάθομαι αργά το βράδυ, τις μεταμεσονύκτιες ώρες, και γυρίζω τα κανάλια στην τηλεόραση. Πιάνω σκηνές από ταινίες και λέω αυτό είναι Φελίνι, αυτό είναι Μπέρκμαν, αναγνωρίζεται αμέσως ο δημιουργός. Το έργο φέρει την σφραγίδα του.
-Πώς προκύπτουν τα θέματα των ταινιών σας;
-Δεν ξέρω… Από ερεθίσματα της στιγμής, από διάφορα γεγονότα. Στους «Φωτογράφους» έθιξα το θέμα της τρομοκρατίας. Υπήρξα προφητικός, πριν το χτύπημα στους δίδυμους πύργους. Έτσι είναι η Τέχνη…
-Βλέπετε σήμερα ξανά τα παλιά σας έργα;
-Ναι, τα βλέπω.
-Αριστερός είναι αυτός που βλέπει τον κόσμο με τα μάτια του αδικημένου;
-Στον κινηματογράφο είναι αυτός που βλέπει με τα μάτια του οργισμένου, θα έλεγα.
-Αν ζούσατε σε μια επαρχιακή πόλη, όπως ο Άγιος Νικόλαος, πιστεύετε ότι θα μπορούσατε να δημιουργήσετε το έργο που δημιουργήσατε;
-Οι περισσότεροι από τους δημιουργούς είναι παιδιά που προέρχονται από την επαρχία…
-Θεωρείτε τον εαυτό σας τυχερό;
-Είμαι 77 χρονών, υγιής και με ένα έργο μεγάλο… Ναι, είμαι τυχερός.
-Σας ευχαριστώ πολύ.
-Κι εγώ σας ευχαριστώ.

Μια συνομιλία με τον Τεύκρο Μιχαηλίδη

Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης σπούδασε μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Pierre et Marie Curie (Paris VI) από όπου, το 1980, έλαβε και το διδακτορικό του στην Αλγεβρική Θεωρία Αριθμών. Από το 1981 εργάζεται ως καθηγητής Μαθηματικών στη Μέση Εκπαίδευση. Έχει γράψει διδακτικά εγχειρίδια Μαθηματικών και Πληροφορικής για την Μέση Εκπαίδευση καθώς και πληθώρα άρθρων. Κατά καιρούς συνεργάστηκε με τις εφημερίδες «Τα Νέα», «Καθημερινή», «Εξπρές» και «Βραδυνή».
Έχει μεταφράσει 14 βιβλία σχετικά με τα Μαθηματικά, από τα Αγγλικά και τα Γαλλικά, μεταξύ των οποίων τα πολύ γνωστά «Το θεώρημα του παπαγάλου» και «Τ’ άστρα της Βερενίκης». Από τις εκδόσεις «Πόλις» κυκλοφορεί το βιβλίο του "Μαθηματικά επίκαιρα – Συνειρμοί διαβάζοντας την εφημερίδα".
Στον Άγιο Νικόλαο θα έρθει το Σάββατο 18 Μαρτίου, όπου στην εκδήλωση βράβευσης που διοργανώνει η Μαθηματικής Εταιρείας Λασιθίου θα παρουσιάσει το θέμα «Από τον Αισχύλο στους μεταμοντέρνους: μαθηματική λογοτεχνία».
Με την ευκαιρία της εκδήλωσης είχαμε με τον κ Μιχαηλίδη την παρακάτω συζήτηση.

-Τεύκρος από το όνομα του ιδρυτή της Σαλαμίνας στην Κύπρο, τον αδελφό του Αίαντα;
-Ακριβώς! Δεινός τοξότης και άξιος πολεμιστής, έλαβε μέρος μαζί με τον αδελφό του στην εκστρατεία της Τροίας. Σύμφωνα με το μύθο ο Αίας κατελήφθη από μανία και αυτοκτόνησε. Έτσι ο Τεύκρος επέστρεψε μόνος του στην Σαλαμίνα κάτι που εξόργισε τον Τελαμώνα ο οποίος τον έδιωξε. Και τότε ο Απόλλων του έδωσε την εντολή να πάει στην Κύπρο («…ες γην εναλίαν Κύπρον ου μ’ εθέσπισεν οικείν Απόλλων…») και να χτίσει μια νέα Σαλαμίνα.

-Πώς λειτουργεί στη ζωή σας αυτό το πολύ ωραίο, αλλά καθόλου συνηθισμένο, αρχαίο όνομα;
-Στην Κύπρο, απ’ όπου κατάγομαι, το όνομα είναι αρκετά συνηθισμένο. Στην Ελλάδα ωστόσο μου έχει δημιουργήσει αρκετές γραφειοκρατικού τύπου δυσκολίες (πιστοποιητικά που βγαίνουν λανθασμένα, υπάλληλοι που δεν ξεχωρίζουν το επίθετο από το όνομά μου κλπ.). Από την άλλη, επειδή το όνομά μου ήταν παράξενο οι περισσότεροι δάσκαλοι στο σχολείο με φώναζαν με το μικρό μου, κάτι που με ευχαριστούσε ιδιαίτερα.

-Με την ευκαιρία, χρησιμοποιείτε την μαθηματική φρασεολογία του Ευκλείδη στις διδασκαλίες σας; Φράσεις όπως «ένθεν κι ένθεν», «όπερ έδει δείξαι», «εντός κι επί τ’ αυτά», «εκατέρωθεν» κλπ; Πιστεύετε ότι συμβάλλουμε έτσι στην διεύρυνση του γλωσσικού ορίζοντα των μαθητών αποδίδοντας και κάποια τιμή σ’ αυτούς τους γίγαντες πάνω στις πλάτες των οποίων πατάμε ή ότι κάτι τέτοιο αποτελεί μια προσκόλληση στον τύπο και επί της ουσίας δεν λειτουργεί δημιουργώντας επιπλέον δυσχέρειες στη διδασκαλία των Μαθηματικών στους σημερινούς μαθητές;
-Πιστεύω πως η επιστημονική ορολογία πρέπει να παγιώνεται και να μην ακολουθεί την εξέλιξη της γλώσσας. Άλλωστε σε μερικές περιπτώσεις η ορολογία του Ευκλείδη είναι αναντικατάστατη. Η σύγχρονη νεοελληνική γλώσσα μόνο περιφραστικά μπορεί να αποδώσει λέξεις όπως το «εκατέρωθεν» για παράδειγμα. Συχνά, όταν μου δίνεται η ευκαιρία διαβάζω στους μαθητές μου μερικά αποσπάσματα του Ευκλείδη ή του Αρχιμήδη από το πρωτότυπο. Νομίζω ότι και σ’ αυτούς αρέσει. Έχω μάλιστα την εντύπωση ότι αν και στη διδασκαλία των αρχαίων Ελληνικών χρησιμοποιούνταν πού και πού μερικά μαθηματικά κείμενα που έχουν γλώσσα σαφή, απλή και λιτή και το μάθημα θα εμπλουτιζόταν και η στάση αρκετών μαθητών θα επηρεαζόταν θετικά.

-Συμμερίζεστε τις απόψεις του Γκετζ για τη δημιουργία και την εξέλιξη των Μαθηματικών στην αρχαία Ελλάδα;
-Ο Γκετζ, στο Θεώρημα του Παπαγάλου, αναφέρει ότι «…τα μαθηματικά γεννήθηκαν στην Ελλάδα επειδή οι Έλληνες αγαπούν το διάλογο». Πιο κάτω εξηγεί ότι οι μεγάλοι Έλληνες μαθηματικοί δεν ήταν ούτε σκλάβοι ούτε κρατικοί υπάλληλοι όπως οι Βαβυλώνιοι και οι Αιγύπτιοι γραφείς. «Οι Έλληνες διανοητές ήταν ελεύθεροι άνθρωποι, όφειλαν όμως να υπερασπιστούν την άποψή τους μπροστά στους συναδέλφους τους». Συμμερίζομαι απόλυτα την άποψή του που άλλωστε συμφωνεί και με τη θέση του μεγάλου Γκέοργκ Κάντορ: «η ουσία των μαθηματικών είναι η ελευθερία».

-Όταν ο μεταφραστής δεν συμφωνεί δεν μεταφράζει ή παραθέτει με υποσημείωση και την άλλη άποψη;
-Όταν μεταφράζεις ένα βιβλίο αποδίδεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στη γλώσσα σου το κείμενο του συγγραφέα, δεν ανοίγεις «διάλογο» μαζί του μέσω των υποσημειώσεων. Ας μη λησμονούμε ότι και το μεταφρασμένο βιβλίο φέρει την υπογραφή του συγγραφέα του, όχι του μεταφραστή. Αν έχω ριζικές διαφωνίες με κάποιο βιβλίο απλώς μεταφράζω κάποιο άλλο. Αν πάλι υπάρχουν μικροδιαφορές ή αντιρρήσεις σε κάποιο λάθος που ενδεχομένως έχει ξεφύγει του συγγραφέα το συζητώ μαζί του. Με πολλούς από τους συγγραφείς που έχω μεταφράσει είχαμε πολύ δημιουργική συνεργασία, μερικοί μάλιστα ενσωμάτωσαν κάποιες παρατηρήσεις μου στη δεύτερη έκδοση του πρωτοτύπου τους.
Είναι γεγονός ότι προσθέτω πολλές υποσημειώσεις στα βιβλία που μεταφράζω αυτές όμως είναι ενημερωτικού χαρακτήρα και απαιτούνται κυρίως όταν το πρωτότυπο κάνει αναφορές σε πράγματα που ενώ είναι γνωστά στο κοινό που απευθύνεται το πρωτότυπο είναι για τον Έλληνα αναγνώστη άγνωστα. Για παράδειγμα η Απόδραση από το χρόνο του Γκρέγκορι Μπένφορντ – ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματα που έχω μεταφράσει – απαιτεί από τον αναγνώστη γνώσεις της σύγχρονης ιστορίας των ΗΠΑ. Χρειάστηκε λοιπόν να προσθέσω πολλές υποσημειώσεις αυτού του τύπου.

-Η συνεργασία σας με τον Ντενί Γκετζ πώς προέκυψε;
-Με τον ιδιοκτήτη των εκδόσεων Πόλις είχαμε γνωριστεί στα φοιτητικά μας χρόνια στο Παρίσι. Όταν πήρε τα δικαιώματα του Θεωρήματος του παπαγάλου και διαπίστωσε ότι οι συνηθισμένοι συνεργάτες του δίσταζαν να το αναλάβουν λόγω των μαθηματικών που περιέχει ο κ. Γκιώνης απευθύνθηκε σε μένα. Το διάβασα, ενθουσιάστηκα και το ανέλαβα. Στη συνέχεια, γνωρίστηκα και με το συγγραφέα, ήπιαμε μια δυο φορές κρασί, γίναμε φίλοι. Αργότερα οι εκδόσεις Ψυχογιός είχαν την καλοσύνη να μου εμπιστευθούν και το τελευταίο του μυθιστόρημα, Τα αστέρια της Βερενίκης.

-Είναι ελληνολάτρης ή απλά αντλεί το υλικό του από τον ελληνικό πολιτισμό;
-Ο Γκετζ αγαπά γνήσια και ανυπόκριτα την Ελλάδα και θαυμάζει τον Ελληνικό πολιτισμό. Γνωρίζει σε βάθος την αρχαία Ελληνική ιστορία αλλά του αρέσει πολύ και η σύγχρονη Ελλάδα.

-Μεταφράσατε από τα Γαλλικά;
-Μετά το Θεώρημα του παπαγάλου, που μετέφρασα από τα Γαλλικά, αρκετοί εκδοτικοί οίκοι με τίμησαν με την εμπιστοσύνη τους αναθέτοντάς μου μεταφράσεις από τα Γαλλικά και τα Αγγλικά.

-Πιστή η όμορφη;
-Αυτό σηκώνει κουβέντα. Πιστεύω ότι ο κάθε αναγνώστης, διαβάζοντας ένα βιβλίο στην ουσία το ξαναγράφει, δημιουργεί μια δική του εκδοχή, το φιλτράρει μέσα από τη δική του ιδιοσυγκρασία, τις δικές του προσλαμβάνουσες παραστάσεις. Ο μεταφραστής οφείλει να αποφύγει, όσο είναι δυνατό, να κάνει κάτι τέτοιο. Όμως με τον όρο «πιστή» εννοούμε αναγκαστικά μια άχαρη, λέξη προς λέξη μετάφραση. Πιστή είναι η μετάφραση που θα καταφέρει να αποδώσει το πνεύμα και το ύφος του συγγραφέα πιο πολύ κι από το κείμενό του. Και τότε η πιστή μπορεί να είναι και όμορφη.

-Ο Αμος Οζ είπε κάποτε πως η μετάφραση είναι ένα έργο που γράφτηκε για πιάνο και παίζεται από βιολί. Σχολιάστε μου αν θέλετε αυτή την άποψη.
-Αυτή είναι η καλή εκδοχή. Υπάρχει και χειρότερη. Μια σύνθεση που έχει γραφτεί από τον Mozart και παίζεται από τους Metallica.

-Σίγουρα κάποιοι δεν θα μάθαιναν ποτέ τίποτα αν δεν μεταφράζονταν ορισμένα έργα…
-Σίγουρα.

-Υπάρχει περίπτωση η μετάφραση να είναι καλύτερη από το πρωτότυπο;
-Όχι! Σε μια τέτοια περίπτωση δε θα ήταν μετάφραση του συγκεκριμένου πρωτοτύπου.

-Το στίγμα του μεταφραστή μπορεί να εξυψώσει ή να κοντύνει το πρωτότυπο;
-Φοβάμαι πως πολύ πιο εύκολα μπορεί να το κοντύνει παρά να το εξυψώσει.

-Ο Πλάτωνας έχει πει πως τα Μαθηματικά θα πρέπει να διδάσκονται με προβλήματα. Η μαθηματική λογοτεχνία έχει θέση στην εκπαίδευση σήμερα; Βλέπετε κάποια χρήσιμη αξιοποίηση των αφηγηματικών Μαθηματικών στην εκπαίδευση;
-Πιστεύω ότι η «μαθηματική λογοτεχνία» μπορεί να παίξει το ρόλο της γέφυρας ανάμεσα στα μαθηματικά και την υπόλοιπη πολιτιστική δραστηριότητα. Η παιδεία έχει πολλά να κερδίσει με τη δημιουργική ενσωμάτωση των αφηγηματικών μαθηματικών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτός είναι και ο λόγος που με τον Απόστολο Δοξιάδη και κάποιους άλλους φίλους, έλληνες και ξένους, δημιουργήσαμε την ομάδα Θαλής και Φίλοι. Τον περασμένο Ιούνιο οργανώθηκε ένα μεγάλο διεθνές συνέδριο με τίτλο «Μαθηματικά και Αφήγηση» στο οποίο κορυφαίοι μαθηματικοί, λογοτέχνες, ιστορικοί, φιλόσοφοι, δημοσιογράφοι απ’ όλο τον κόσμο ασχολήθηκαν με τις διαφορετικές όψεις του θέματος. Από το Σεπτέμβριο ξεκινήσαμε, σε συνεργασία με τους συμβούλους μαθηματικών του Πειραιά, ένα πιλοτικό πρόγραμμα εισαγωγής των αφηγηματικών μεθόδων στη μαθηματική εκπαίδευση. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει μια σειρά διαλέξεων με μαθηματικό αντικείμενο αλλά με αφηγηματικό χαρακτήρα που προσπαθούμε να είναι προσιτές στο ευρύτερο δυνατό κοινό. Το κύριο όμως στοιχείο του είναι η πρόταση για δημιουργία λεσχών ανάγνωσης μαθηματικού βιβλίου. Προτείναμε στους εκπαιδευτικούς να οργανώσουν, σε εθελοντική βάση, ομάδες μαθητών που διαβάζουν μαζί και συζητούν ένα μαθηματικό βιβλίο και προσπαθούμε να τους προσφέρουμε τη στήριξη που ενδεχομένως χρειάζονται (βιβλιογραφία, πρόσθετο πληροφοριακό υλικό κλπ) για να οργανώσουν δραστηριότητες γύρω από αυτή την ανάγνωση. Το Σαββατοκύριακο 16 με 18 Ιουνίου θα οργανώσουμε στην Αθήνα ένα συνέδριο με τίτλο «Παράλληλοι δρόμοι: αφηγηματικές τέχνες και μαθηματικά». Ακόμα την εβδομάδα 3 με 8 Ιουλίου θα οργανώσουμε στην Πάρο ένα εργαστήρι δημιουργικής ανάγνωσης μαθηματικού βιβλίου με τίτλο «Ιστορίες αγνώστων». Και οι δυο εκδηλώσεις απευθύνονται πρωτίστως, όχι όμως αποκλειστικά, σε όσους ενδιαφέρονται για τη μαθηματική εκπαίδευση.

-Πιστεύετε ότι αυτό που έγινε με τα βιβλία του Γκετζ και του Δοξιάδη θα έχει συνέχεια;
-Ήδη έχει μεγάλη συνέχεια. Κυκλοφορούν σήμερα πάνω από 200 βιβλία που επικαλούνται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τον τίτλο «μαθηματική λογοτεχνία». Πολλά από αυτά είναι εξαιρετικά και αρκετά έχουν μεταφραστεί στα Ελληνικά.

-Είναι κριτήριο η εμπορικότητα για μια τέτοια άνθηση;
-Όχι, δεν είναι κριτήριο, αφού η εμπορικότητα δε συμβαδίζει πάντα με την ποιότητα. Είναι όμως ένδειξη του ενδιαφέροντος του κόσμου για τέτοιου είδους αναγνώσματα. Από αυτή την άποψη η εμπορική επιτυχία αυτών των «παραμαθηματικών» βιβλίων αποτελεί ένα ιδιαίτερα ενθαρρυντικό στοιχείο.

-Τα άρθρα σας για τα μεγάλα και τα ανοιχτά μαθηματικά προβλήματα στις εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας στην χώρα μας σε ποιους τα απευθύνετε; Έχουν την απήχηση που περιμένετε;
-Όταν δημοσιεύω ένα άρθρο σ’ ένα έντυπο ευρείας κυκλοφορίας, έχω πάντα τη φιλοδοξία ότι θα ενδιαφέρει όλους τους αναγνώστες αυτού του εντύπου. Φυσικά αυτό δεν είναι πάντα εφικτό. Έχω ωστόσο την εντύπωση, από αντιδράσεις, προφορικές και γραπτές, ότι δεν περνούν τελείως απαρατήρητα.

-Πιστεύετε ότι η μαθηματική παιδεία στη χώρα μας είναι στη σωστή κατεύθυνση; Γιατί οι έρευνες μας τοποθετούν στην ουρά;
-Σίγουρα υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να γίνουν για τη βελτίωση της μαθηματικής παιδείας – όπως άλλωστε και της παιδείας γενικότερα - στη χώρα μας. Τα αναλυτικά μας προγράμματα θέλουν σίγουρα εκσυγχρονισμό, τα βιβλία μας, με πρώτη τη Γεωμετρία Α και Β Λυκείου είναι άθλια, χρειάζεται να ληφθεί ειδική μέριμνα τόσο για τους μαθητές που υστερούν όσο και για τους μαθητές με ιδιαίτερες μαθηματικές δεξιότητες. Δεν ξέρω αν οι έχοντες τη δυνατότητα λήψης και υλοποίησης αποφάσεων έχουν τη θέληση ή και την ικανότητα να κάνουν κάτι. Ξέρω όμως από την ενθουσιώδη ανταπόκριση που είχαμε στις πρωτοβουλίες του Θαλής και Φίλοι ότι η μεγάλη μάζα των μαχόμενων μαθηματικών έχουν και τη διάθεση και το ενδιαφέρον να εργαστούν προς αυτή την κατεύθυνση. Από την άλλη μεριά μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι το μέσο επίπεδο της δευτεροβάθμιας μαθηματικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι σαφώς ψηλότερο από αυτό χωρών όπως οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία.

-Σας ευχαριστώ.
-Κι εγώ σας ευχαριστώ για τις πολύ ωραίες ερωτήσεις σας.

Τετάρτη 14 Απριλίου 2010

Τι να πω εγώ...τα είπες όλα.

Αναδημοσιεύουμε το αρθρίδιο της Μ. Κατσανοπούλου από τα σημερινά ΝΕΑ (14-3-10), με τίτλο "Το νέο σχολείο".
Καμαρώνω την αγαπημένη μου βαφτισιμιά να σχηματίζει λέξεις σε ένα χαρτί, κι ας είναι μόνο πέντε χρονών. Τα παιδιά σήμερα τα μαθαίνουν όλα γρηγορότερα. Είναι, όμως, αυτός ο πρωταρχικός στόχος μας; Αναρωτιέμαι εάν η μικρούλα, που ανυπομονεί τώρα να πάει στο σχολείο του μεγαλύτερου αδελφού της, θα έχει την ίδια λαχτάρα ύστερα από μερικά χρόνια βαρετής, παπαγαλίστικης «μάθησης»...

Σε ένα περιβάλλον χωρίς φαντασία, χωρίς έρευνα, χωρίς επαφή με την κοινωνία- μόνο «αποστειρωμένα» λόγια, λόγια, λόγια...

Μετριότατες οι επιδόσεις των ελλήνων μαθητών σε διεθνείς αξιολογήσεις, όπως αυτές της ΡΙSΑ, εξίσου μέτριες και οι «βαθμολογίες» του εκπαιδευτικού συστήματος σε σχέση με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Πάρα πολύ χαμηλή η θέση της Ελλάδας στη χρήση της τεχνολογίας. Πιο πολύ απ΄ όλα αυτά, όμως, με «πονάνε» οι οργισμένες απόψεις των ίδιων των μαθητών για το σχολείο τους...

Το «Νέο Σχολείο» συζητήθηκε χθες στο Υπουργικό Συμβούλιο. Από το «σχολείο- αγγαρεία» στο «σχολείο δημιουργικής μάθησης», διαβάζω στην εισηγητική έκθεση.

«Πρώτα ο μαθητής» (γιατί, άραγε, προηγουμένως, ποια ήταν η πρώτη προτεραιότητα;), «σχολείο χωρίς τοίχους», «ψηφιακό σχολείο», «σχολείο ανοικτό», «η τσάντα στο σχολείο», είναι μερικές από τις δελεαστικές υποσχέσεις του. Ο μαθητής γίνεται «μικρός ερευνητής», «γλωσσομαθής πολίτης του κόσμου»... «Προωθείται η ενεργητική συμμετοχή, παρά η παθητική παρακολούθηση»...

Λόγια σαν μουσική... Καθώς, όμως, έχουμε ζήσει πολλές εξαγγελίες για την Παιδεία τις τελευταίες δεκαετίες και το σχολείο παραμένει πάντα το ίδιο μισητό για τα παιδιά, οψόμεθα... Εν τω μεταξύ, κρατάμε τα λόγια τουδιάσημου στην εποχή του- διευθυντή του πρωτοποριακού σχολείου Σάμερχιλ στην Αγγλία Α.Σ. Νιλ, που μας ταιριάζουν γάντι: «Τα σχολεία μας παράγουν νεκρές ψυχές, που βρίσκονται στο έλεος των πολιτικών, των εμπόρων των κανονιών και των κερδοσκόπων... Σήμερα, η φωτισμένη μειονότητα δεν μπορεί παρά να αναστενάζει και να υποφέρει τις ηλιθιότητες που ονομάζονται ΄΄εκπαίδευση΄΄».
Τι να προσθέσει κανείς;

Τρίτη 13 Απριλίου 2010

Μια συνέντευξη με τον Απόστολο Δοξιάδη

O Απόστολος Δοξιάδης γεννήθηκε το 1953 στην Αυστραλία αλλά μεγάλωσε και πήγε σχολείο στην Αθήνα.
Σπούδασε, σαν παιδί θαύμα, μαθηματικά στο Κολούμπια των ΗΠΑ και έκανε μεταπτυχιακά στη Γαλλία.
Έχει γράψει αρκετά βιβλία, μεταξύ των οποίων και την παγκόσμια επιτυχία «Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ». Έχει γράψει και σκηνοθετήσει για το θέατρο –αυτή την περίοδο παίζεται στην Αθήνα (θέατρο Άνεσις) το έργο του «Δεκάτη εβδόμη νύχτα», το οποίο αναφέρεται στον μεγάλο μαθηματικό Κουρτ Γκαίντελ. Έχει γράψει τα σενάρια και έχει κάνει τη σκηνοθεσία για τις ταινίες «Υπόγεια διαδρομή» και «Τεριρέμ», οι οποίες έχουν αποσπάσει βραβεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει ακόμα γράψει και σκηνοθετήσει παράσταση θεάτρου σκιών με θέμα την τραγική ιστορία του Τζάκσον Πόλλοκ και είναι στους επικεφαλής της διεθνούς ομάδας μαθηματικών «Θαλής+Φίλοι» η οποία ασχολείται με τα «Αφηγηματικά Μαθηματικά».
Ο Απόστολος Δοξιάδης είναι προσκεκλημένος του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Αγίου Νικολάου στις εκδηλώσεις Λόγου και Τέχνης για την παράσταση του «Η τραγική ιστορία του Τζάκσον Πόλλοκ» (28 Σεπτεμβρίου – 1 Οκτωβρίου 2006) και του Παραρτήματος Λασιθίου της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας, όπου, σε παράλληλη εκδήλωση, θα αναφερθεί στα «Αφηγηματικά Μαθηματικά».
Με την ευκαιρία της παρουσίας του στον Άγιο Νικόλαο είχαμε την παρακάτω πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία.
-Πότε καταλάβατε την κλίση σας στα Μαθηματικά;
-Δεν κατάλαβα την κλίση, κατάλαβα την αγάπη, ακούγοντας ιστορίες, στα δεκαπέντε μου, για τους μεγάλους μαθηματικούς και φυσικούς.
-Ήσασταν το ίδιο καλός και στα άλλα μαθήματα στο σχολείο;
-Όχι, ήμουν πολύ χειρότερος στα μαθηματικά. Μέχρι που τα αγάπησα δηλαδή.
-Συμμερίζεστε τις απόψεις για την πολλαπλή ευφυΐα; Ότι κατανοούμε δηλαδή προσεγγίζοντας τη γνώση από διαφορετικά μονοπάτια και ως εκ τούτου μια διδασκαλία θα πρέπει να απευθύνεται στη πολλαπλή ευφυΐα;
-Τις συμμερίζομαι απολύτως. Έχω συναντήσει μεγαλοφυΐες σε ένα είδος σκέψης, που είναι ηλίθιοι σε άλλα.
-Τα μαθηματικά πιστεύεται ότι απαιτούν κάποιο ειδικό ταλέντο;
-Δεν είμαι διόλου σίγουρος. Σίγουρα υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που τους αρέσουν πολύ, από μικρή ηλικία, και αυτό μοιάζει να είναι και θέμα κατασκευής. Αλλά ξέρω πολλούς μεγάλους μαθηματικούς που δεν είχαν διόλου «ταλέντο» με την έννοια της φυσικής κλίσης, που ούτε τους άρεσαν αρχικά τα μαθηματικά, ούτε τα βρήκαν καθόλου εύκολα προχωρώντας στη σπουδή τους. Κλασικό παράδειγμα ο Αλεξάντρ Γκρόθεντικ, κατά πολλούς ο μεγαλύτερος μαθηματικός του 20ου αιώνα, που μέχρι το τέλος του πανεπιστημίου ήταν πολύ αδύνατος φοιτητής, και δυσκολευόταν τρομερά να κατανοήσει τις έννοιες. Κάποια φυσική κλίση ίσως υπάρχει σε κάποιο είδος, καθαρά τεχνικών-υπολογιστικών μαθηματικών, αλλά αυτό εμένα δεν με ενδιαφέρει καθόλου. Γενικά πάντως στη ζωή δεν πιστεύω στο ταλέντο, πιστεύω στη δουλειά.
-Ασχολείστε με το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία και έχετε σπουδάσει μαθηματικά. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στο έργο σας τα χρησιμοποιείται σαν εργαλείο αφήγησης, ανάλογα με το θέμα;
-Ένα κομμάτι της ψυχής μου, όταν γράφω, είναι αρκετά μαθηματικό. Ή, σωστότερα, σε κάποια φάση της δουλειάς του συγγραφέα, γίνομαι πολύ «μαθηματικός», με την έννοια ότι με νοιάζει πολύ η δομή, οι ισορροπίες, πράγματα αρκετά αφηρημένα με κάποια έννοια. Αλλά αυτά τα νοιάζονται και άλλοι συγγραφείς, που διόλου δεν θα τα έλεγαν «μαθηματικά».
-Μπορεί η υπερβολή στην Τέχνη με την ακρίβεια και την λιτότητα των Μαθηματικών να συνυπάρξουν και να δώσουν το μεγάλο έργο;
-Ναι, σίγουρα. Το έχουμε δει στην αρχαία Ελλάδα, στη μουσική. Αλλά απαιτείται ένας διευρυμένος ορισμός για να αποκαλέσουμε τέτοια πράγματα «μαθηματικά». Πάντως, όταν τα μαθηματικά παίζουν κάποιο ρόλο στην τέχνη, είναι χρήσιμα μόνο όταν υποτάσσονται, όταν υπηρετούν. Όταν πάει κανείς τα εφαρμόσει κατευθείαν – όπως έκανε ο Ιάνης Ξενάκης για παράδειγμα - χωρίς αναφορά στο νόημα και την αισθητική, έχουμε τερατουργήματα.
-Πιστεύετε ότι ο δυνατός μύθος βασίζεται στην συγκυρία των συμπτώσεων;
-Ο δυνατός μύθος βασίζεται στο πάντρεμα της αιτιότητας, της σύμπτωσης, και τη στήριξη σε παλιές, αρχέτυπες ιστορίες.
-Το έργο σας πόσο αυτοβιογραφικό είναι;
-Κάθε συγγραφέας χρησιμοποιεί τα βιώματα και τις ιδέες του για να ζωντανέψει τα βιβλία του. Και πάντα είναι εν μέρει, με αυτή την έννοια, αυτοβιογραφικός. Πάντως, για τον Θείο Πέτρο ειδικότερα, δεν «είμαι» ούτε ο αφηγητής ούτε ο ήρωας – αν και έχω κομμάτια και τον δύο.
-Είχατε κάποιον στο μυαλό σας όταν γράφατε τον θείο Πέτρο;
-Ο σπόρος της ιδέας είχε ξεκινήσει από την ανάμνησή μου του μεγάλου έλληνα μαθηματικού Χρήστου Παπακυριακόπουλου, ενός από τους μεγαλύτερους τοπολόγους στην ιστορία των μαθηματικών. Αυτός αφιέρωσε τα είκοσι τελευταία χρόνια της ζωής του να αποδείξει την Εικασία του Πουανκαρέ – που πρόσφατα αποδείχθηκε από τον Πέρελμαν. Βέβαια είχε ήδη κτίσει τη φήμη του πρωτύτερα, αποδεικνύοντας τα τρία κεντρικά θεωρήματα της τρισδιάστατης τοπολογίας, το Λήμμα του Ντεν, το Θεώρημα της Σφαίρας και το Θεώρημα του Βρόχου. Και ίσως με είχε επηρεάσει και λίγο το πρότυπο του «μαύρου πρόβατου» της οικογένειας στο πρόσωπο ενός ανύπαντρου θείου μου – που όμως, ο καημένος, μόνο μεγαλοφυής δεν ήταν!
-Ο μαθηματικός σας στο γυμνάσιο έπαιξε κάποιο ρόλο στο να διαλέξετε τη δική σας πορεία;
-Κάποιοι έπαιξαν τελείως αρνητικό.
-Από πού αντλείτε τις ιστορίες σας; Πιστεύετε στην τυχαία ανακάλυψη;
-Οι συγγραφείς είναι ευαισθητοποιημένοι, να βλέπουν παντού ιστορίες. Ένας συγγραφέας βομβαρδίζεται συνεχώς από θέματα, τα βλέπει και τα ακούει παντού, εκεί που δεν τα βλέπουν οι άλλοι, όπως οι σκύλοι ακούνε τους υπέρηχους. Έτσι, έχει πάντα μεγάλη επιλογή, άρα είναι πολύ περισσότερο θέμα βούλησης παρά τύχης. Το πρόβλημα είναι η επιλογή, και η τύχη δεν παίζει τόσο μεγάλο ρόλο σε αυτή.
-Τι ήταν αυτό που σας έκανε να αναθεωρήσετε την πρώτη εκδοχή του θείου Πέτρου;
-Πίστευα ότι δεν είχα κάνει αρκετή δουλειά σε αυτό το βιβλίο, όση έπρεπε. Το είχα πρωτογράψει σε μια φάση πολύ δύσκολη συναισθηματικά στη ζωή μου, και δεν είχα τη δύναμη να το δουλέψω όσο ήθελα. Πάντα πίστευα ότι το βιβλίο χώλαινε στην πρώτη έκδοσή του, και όταν άρχισα να το μεταφράζω αγγλικά βρήκα τη χρυσή ευκαιρία να το ξαναδουλέψω.
-Σε τι πιστεύετε ότι οφείλεται η τεράστια αποδοχή του θείου Πέτρου;
-Τι να πω, δεν είμαι ο καταλληλότερος να απαντήσω! Ίσως εν μέρει στη θεματική, ίσως στο ότι ήταν το πρώτο του είδους του, ίσως στο ότι σέβεται πολύ τον αναγνώστη – που πάει να πει σέβεται τους αρχαίους κανόνες της συγγραφικής τέχνης, των οποίων είμαι αφοσιωμένος μαθητής, ένθερμος πιστός και λάτρης: συναρπαστική ιστορία, ζωντανοί χαρακτήρες, σκληρή δουλειά στον ρυθμό, στην ανάπτυξη, στη λεπτομέρεια. Δεν λέω ότι τα πετυχαίνω όλα αυτά, αλλά τουλάχιστον τα προσπαθώ, με συναίσθηση των ορίων μου, και προσπάθεια συνεχή βελτίωσης.
-Πιστεύετε, αν σκεφτούμε ότι η μαθηματική λογοτεχνία δεν έχει και μεγάλη ιστορία, ότι δεν έχουμε δει ακόμα όλα τα μεγάλα έργα σ’ αυτόν το χώρο;
-Δεν ξέρω... Ώρες ώρες αυτό το πιστεύω. Άλλες πάλι νοιώθω ότι είναι λίγα τα θέματα, για το μυθιστόρημα τουλάχιστον. Αλλά το πεδίο της ιστορικής και βιογραφικής αφήγησης, του στοχασμού που χρησιμοποιεί αφηγηματικές τεχνικές, είναι τεράστιο, ατρύγητο, και εξαιρετικά ενδιαφέρον. Για το μυθιστόρημα, όταν δεν έχει ιστορική βάση, δεν είμαι σίγουρος.
-Οι έλληνες δημιουργοί είναι μετρημένοι στα δάχτυλα… βλέπετε μέλλον;
-Δεν ξέρω. Σίγουρα θα δούμε κάποια πράγματα ακόμη – ίσως κάποια να είναι σπουδαία. Μακάρι. Πάντως, ειδικά στον χώρο του μυθιστορήματος, δεν πιστεύω στην έννοια «μαθηματική λογοτεχνία», τη βρίσκω λίγο τεχνητή. Πιστεύω στην ίδια τη λογοτεχνία, ότι υπάρχουν καλά και κακά μυθιστορήματα. Το ότι κάποια παίρνουν το θέμα από τα μαθηματικά, δεν τα κάνει αναγκαστικά ξαφνικό είδος. Το Μαγικό Βουνό του Τόμας Μαν είναι «λογοτεχνία της φυματίωσης»; Το Μόμπι Ντικ «λογοτεχνία της φαλαινοθηρικής»; Η Φόνισσα «λογοτεχνία της παιδοκτονίας»; Δεν πιστεύω σε αυτές τις διακρίσεις και τόσο πολύ, όχι για το μυθιστόρημα.
-Κάθε φορά που δημιουργείτε έχετε στο μυαλό σας κάποιο κοινό;
-Ναι, κατά κανόνα έναν αναγνώστη ή θεατή, που είναι κατά κανόνα η Ντορίνα, η γυναίκα μου!
-Σε ποιους απευθυνόσαστε με τον θείο Πέτρο;
-Στην πρώτη γραφή δεν ξέρω... Ίσως σε κανέναν. Και γι’ αυτό μπορεί να έπασχε. Στη δεύτερη στη Ντορίνα.
-Σας αρέσει να κλείνετε τραγικά τις αφηγήσεις σας;
-Όχι αναγκαστικά. Μου αρέσει το τέλος να είναι θετικό – τέτοιο είναι πιστεύω και στον Θείο Πέτρο, έστω και αν φαίνεται «λυπητερό». Σημασία έχει το μήνυμα, και σίγουρα το τραγικό μήνυμα, με την αρχαία έννοια, είναι θετικό. Η τραγικότητα ως δραματικότητα βέβαια βολεύει τους συγγραφείς. Όταν ο Τσέχοφ έγραψε τον Βυσσινόκηπο, το τελευταίο του έργο, έγραψε πανευτυχής στο ημερολόγιό του, «επιτέλους τα κατάφερα να τελειώσω ένα έργο χωρίς να πέσει ούτε ένας πυροβολισμός». Φόνοι, αυτοκτονίες, λιμοί, λοιμοί, καταποντισμοί είναι καλό δραματικό υλικό.
-Συμμερίζεστε τη θεατρικότητα στη διδασκαλία των μαθηματικών ως μέθοδο;
-Την αφηγηματικότητα θα έλεγα. Ναι. Απολύτως.
-Θεωρείτε ότι όλοι μπορούν να κάνουν μια καλή αφήγηση στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στη λογοτεχνία ή στα πλαίσια μιας διδασκαλίας μαθηματικών αν ενδεχομένως διδαχθούν κάποιες τεχνικές;
-Όλοι σίγουρα μπορούν να βελτιωθούν. Αλλά δεν χρειάζεται να το κάνουν οι ίδιοι οι καθηγητές. Υπάρχουν βιβλία, έργα, κείμενα. Μπορούν να στρέψουν τους μαθητές σε αυτά, να τα συζητήσουν, να ανοίξουν διάλογο.
-Ο Γκετζ στο θεώρημα του παπαγάλου ισχυρίζεται ότι τα μαθηματικά για να μείνουν στους ανθρώπους χρειάζονται μύθο, δυνατές ιστορίες. Συμμερίζεστε την άποψη;
-Ο μύθος είναι το μόνο πράγμα που μιλάει στην ψυχή μας. Ακόμη και αν δεν το ξέρουμε, όταν αγαπάμε κάτι το αγαπάμε για τα παραμύθια του.
-Μπορεί να γίνει αυτό κατά τη διδασκαλία;
-Ναι, αν το συνειδητοποιήσουμε, το μελετήσουμε και το προσπαθήσουμε.
-Νομίζετε ότι ο καλός ο μαθηματικός, όταν δεν υπάρχουν, θα πρέπει να φτιάχνει ο ίδιος δικές του ιστορίες για τις ανάγκες του μαθήματος;
-Όχι, όπως δεν χρειάζεται να φτιάχνει τα δικά του θεωρήματα. Οι μεγάλοι ηθοποιοί δεν είναι ανάγκη να είναι μεγάλοι συγγραφείς.
-Η ιστορική πορεία, η οποία ακολουθείται μερικές φορές κατά τη διδασκαλία ενός μαθηματικού προβλήματος, δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί μια αφηγηματική διδασκαλία;
-Ναι, βέβαια, και αν γίνεται με αγάπη και γνώση και μεράκι μπορεί να είναι πολύ σημαντική. Αλλά δεν είναι πανάκεια. Πρέπει να καταλάβουμε τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε «αφήγηση στα μαθηματικά». Η ιστορία είναι μια όψη της, σίγουρα. Αλλά όχι η μόνη. Και δεν συνδέεται αυτόματα με το θέμα. Αλλά βοηθά.
-Η Μέση Εκπαίδευση στη χώρα μας είναι προσανατολισμένη στις εισαγωγικές εξετάσεις για τα πανεπιστήμια. Τα Μαθηματικά είναι το μάθημα αυξημένης βαρύτητας στο 95% των σχολών, ίσως το πιο δύσκολο στις εξετάσεις. Οι μαθηματικοί αντλούν κύρος, είναι βολεμένοι μ’ αυτό που κάνουν γιατί να θέλουν το ξεβόλεμά τους; Γιατί να μη θέλουν να ζουν «το δικό τους μύθο» διδάσκοντας απρόσιτα μαθηματικά;
-Μπαίνουμε σε βαθιά νερά τώρα. Θέτετε πολλά και μεγάλα θέματα. Έχω κάποιες σκέψεις – δεν τολμώ να πω λύσεις – για κάποια από αυτά, αλλά θέλουν πολύ χρόνο για κουβέντα. Να μην ξεχνάμε πάντως ότι τα μαθηματικά είναι και τεχνική – ποτέ δεν έχω πει ότι πρέπει να την υποκαταστήσουμε. Η αφήγηση μπορεί να συμβάλλει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, σε πολλά επίπεδα, στη μαθηματική εκπαίδευση. Αλλά δεν πρέπει να εκτοπίσει και κάποιες παλιές καλές συνήθειες!
-Κάπου έχετε αναφέρει ότι χρειαζόμαστε παρα-μαθηματικούς δασκάλους για να φέρουμε κοντά ανθρώπους κι αριθμούς. Πώς τους εννοείτε αυτούς τους δασκάλους; Έχει δοκιμαστεί στην πράξη αυτό το μοντέλο δασκάλου;
-Μιλώ για «παραμαθηματικά» ορίζοντας έτσι έναν ευρύτερο χώρο, όπου «ζουν» τα μαθηματικά, και που συνήθως τον ξεχνάμε. Τα μαθηματικά υπάρχουν μέσα στην ιστορία τους, στην κοινωνία ή τις κοινωνίες, στην ιστορική τους εξέλιξη, στις βιογραφίες τους, στα παραμύθια και τους μύθους τους, στην καθημερινότητά τους, στις ψυχές και τους εγκεφάλους των ανθρώπων που τα φτιάχνουν, σε έναν ιστορικό, κοινωνικό και ψυχικό χώρο που είναι ευρύς, βαθύς και ανθρώπινος. Πιστεύω ότι υπάρχει ανάγκη να ξαναστήνουμε αυτόν τον χώρο στα χρόνια του σχολείου, να μη τα μεταφέρουμε αδιαμεσολάβητα, να τους δίνουμε οξυγόνο για να ζουν και να αναπτύσσονται, να μη βάζουμε τον μαθητή στη νοοτροπία του «τώρα παιδάκι μου ξέχνα τα πάντα που ξέρεις για τη ζωή, τον κόσμο, τους ανθρώπους, και πες μου πόσο είναι η τετραγωνική ρίζα του 2».
-Ισχυρίζεστε ότι ζούμε μια επανάσταση σε εξέλιξη, με τα αφηγηματικά μαθηματικά, και ότι όπως όλες οι επαναστάσεις άρχισε από ανθρώπους που βρίσκονται εκτός συστήματος. Αυτό δεν θα μπορούσε να εκληφθεί και σαν αδυναμία της επανάστασης αυτής;
-Οι επαναστάτες πάντα είναι αυτοί που δεν νοιάζονται για τις συνέπειες. Κι όταν είσαι μέσα στο σύστημα είσαι μοιραία πιο διστακτικός, πιο συντηρητικός. Αλλά δεν λέω σε καμία περίπτωση ότι δεν πρέπει να μπαίνουν στο σύστημα, να γειώνονται, να επικοινωνούν.
-Ο Θαλής και Φίλοι σχηματίστηκε για να περάσει η επανάσταση που προαναφέραμε στη βάση, στους μαχόμενους μαθηματικούς της εκπαίδευσης;
-Με κάποια έννοια ναι, αλλά μην τα παραλέμε. Οι χαρακτηρισμοί είναι καμιά φορά παραπλανητικοί ή και επικίνδυνοι. Εμένα μου πάει αυτή η ορολογία, της «επανάστασης», τη βρίσκω, εν προκειμένω, χαριτωμένη. Αλλά δεν ξέρω αν είναι η κατάλληλη. Ο Ελύτης, ας πούμε, ή ο Μαγιακόφσκι, από άλλη σκοπιά, θα έλεγαν ένα ποίημα επαναστατική πράξη – και με αυτή την έννοια είναι όλα αυτά που λέτε επαναστάσεις – αλλά ο καθένας τους θα εννοούσε την έννοια «επανάσταση» με ριζικά διαφορετικό τρόπο. Άρα, αν μιλάμε για «επανάσταση», τι εννοούμε; Δεν είναι απλό. Και ο Σεφέρης, ας πούμε, ή ο Έλιοτ – που επίσης τους αγαπώ – δεν θα χρησιμοποιούσαν τέτοια ορολογία, σε καμία περίπτωση δεν θα έλεγαν ένα ποίημα «επαναστατική πράξη», θα έβλεπαν την ποίηση να λειτουργεί, και να επηρεάζει, πολύ πιο ήπια, συντηρητικά, στρωτά. Και οι δυο διαστάσεις υπάρχουν σε αυτές τις ιδέες, του Θαλής και Φίλοι. Μη με βγάλετε ότι είμαι ο Τσε των μαθηματικών! Δεν καπνίζω πούρα, ούτε οδηγώ μοτοσικλέτα!
-Γιατί διαλέξατε τον Γκαίντελ; Σας «πάει» καλύτερα από τον Χίλμπερτ;
-Τι εννοείτε; Σε ποιο πράγμα; Για το έργο μου στο θέατρο; Μα στο έργο είναι και ο Χίλμπερτ! Οι δυο τους φτιάχνουν ένα θαυμάσιο ανταγωνιστικό ντουέτο!
-Ένας μη μαθηματικός, εκτός του ότι διευκολύνει την εξέλιξη του μυθιστορήματος, τι πιστεύετε ότι μπορεί να πάρει από την αρχή της μη πληρότητας;
-Μπορεί να την διαβάσει μεταφορικά, όπως διαβάζουν και οι ίδιοι οι μαθηματικοί συχνά τις μαθηματικές αλήθειες. Και σίγουρα όταν λένε κάποιοι μαθηματικοί «τα μαθηματικά μας μαθαίνουν να σκεφτόμαστε», ή «τα μαθηματικά μας μαθαίνουν μέθοδο», εννοούν τη μεταφορική τους χρήση στη ζωή, όχι την κυριολεκτική. Με αυτή την έννοια, η μη πληρότητα, όπως και η σχετικότητα, ή η απροσδιοριστία, μας λένε, μεταφορικά, μεγάλες αλήθειες για τη ζωή. Αυτό δεν πρέπει να το μπλέκουμε διόλου με τις τεχνικές ερμηνείες αυτών των ανακαλύψεων, μέσα στις επιστήμες τους, που η καθεμία είναι πολύ συγκεκριμένη και δεν πρέπει να παρερμηνεύεται. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να τις διαβάζουμε και κατ’ αναλογίαν, στον κόσμο μας. Ο Αϊνστάιν δεν είπε «όλα είναι σχετικά». Αλλά σίγουρα συνάγονται μεταφορικά συμπεράσματα, σε αυτή την κατεύθυνση, από τις θεωρίες του.
-Στα «αφηγηματικά μαθηματικά» υπάρχουν δεσπόζουσες–ποιητική αδεία- «εικασίες»;
-Παντού υπάρχουν εικασίες. Η ζωή προχωρά με εικασίες. Εικασίες στη ζωή είναι οι στόχοι. Σε κάθε ταξίδι, κάπου ονειρευόμαστε να πάμε. Το αν φτάνουμε ποτέ, και που φτάνουμε είναι άλλο ζήτημα, και στη ζωή και στα μαθηματικά!
-Σκέφτεστε με εικόνες;
-Ναι.
-Θεωρείτε ότι αυτό που κάνουμε στη ζωή μας έχει τις ρίζες του στα παιδικά μας βιώματα;
-Πιστεύω πως ναι.
-Σας λέγανε παραμύθια όταν ήσασταν μικρός;
-Ναι.
-Αν μπορούσατε να επιλέξετε σε ποια εποχή θα θέλατε να ζούσατε;
-Μπορώ να σας πω τι θα ήθελα να είμαι σε δυο συγκεκριμένες εποχές. Θα ήθελα να ήμουν θεατρικός συγγραφέας στην Ελισαβετιανή εποχή και μέλος θιάσου. Πιστεύω ότι ήταν η πιο ζωντανή εποχή του θεάτρου. Επίσης θα ήθελα να ήμουν διοικητής τεθωρακισμένης μεραρχίας στον β’ παγκόσμιο πόλεμο στην Νορμανδία.
-Γιατί;
-Γιατί νομίζω πως ήτανε πολύ ωραία η προσπάθεια να φτάσουν στο αποτέλεσμα που φτάσανε να διώξουνε δηλαδή τον Χίτλερ. Με ενδιαφέρει η συνθήκη αυτή με γοητεύει μυθιστορηματικά. Δηλαδή αν μπορούσαμε να μετρήσουμε την αδρεναλίνη νομίζω ότι θα ήταν στο πιο ψηλό σημείο της.
-Πέφτετε από γέφυρες;
-Ααα, όχι δεν κάνω τέτοια με ύψη... Γενικά μ’ αρέσουν οι επιθετικοί στρατηγοί. Επίσης θα μου άρεσε να ήμουν ζωγράφος στην Φλωρεντία τον 15ο αιώνα.
-Σας ευχαριστώ πολύ.
-Κι εγώ σας ευχαριστώ.

Μια συνέντευξη με τον Πάρι Πάμφιλο

Ο Καθηγητής Πάρις Πάμφιλος συζητά με τον Γ. Σταμέλο για τα Μαθηματικά, και την Εκπαίδευση

Ο Καθηγητής Πάρις Πάμφιλος τελείωσε το Μαθηματικό Αθηνών και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Κολωνίας. Η ερευνητική περιοχή που εργάστηκε για τη διδακτορική του διατριβή ήταν εκείνη της Διαφορικής Γεωμετρίας. Από το 1975 έως το 1979 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Βόννης και από το 1979 μέχρι σήμερα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Το βιογραφικό του περιλαμβάνει πολλές ανακοινώσεις σε συνέδρια, διαλέξεις, μεταφράσεις, πάμπολλες επιστημονικές δημοσιεύσεις, 4 βιβλία και καθοδήγηση διδακτορικών. Στις πιο πρόσφατες ενασχολήσεις του η ανάπτυξη λογισμικών γεωμετρίας. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι η Διαφορική Γεωμετρία, η Ευκλείδεια Γεωμετρία, τα θεμέλια της γεωμετρίας και ο προγραμματισμός.

Το Παράρτημα Λασιθίου της Μαθηματικής Εταιρείας στην τελετή βράβευσης των μαθητών που έγινε στις 21 Μαρτίου २००९ είχε κεντρικό ομιλητή τον Καθηγητή Πάρι Πάμφιλο, ο οποίος μίλησε με θέμα «Γεωμετρία, παίζοντας και φιλοσοφώντας»। Στο περιθώριο της εκδήλωσης είχαμε την παρακάτω κουβέντα:


-Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει το περιβάλλον που μεγαλώνουμε για τις επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας;

-Σημαντικότατο. Εξαρτάται, βέβαια, πόση μεγάλη παλέτα δυνατοτήτων υπάρχει. Δηλαδή όσο πιο εξελιγμένο είναι το περιβάλλον τόσο περισσότερες ευκαιρίες δίνει. Και πιο πολλές επιλογές. Το δικό μας περιβάλλον είναι πολύ περιορισμένο και ως εκ τούτου έχουμε πολύ περιορισμένες επιλογές.

-Εννοείτε το ευρύτερο περιβάλλον της χώρας μας;

-Στην Ελλάδα δεν έχουμε πολλές επιλογές για επαγγελματική αποκατάσταση, αλλά και στον τομέα των γνώσεων.

- Οι μαθηματικοί σας στο σχολείο παίξανε κάποιο ρόλο για τις επιλογές που κάνατε στις σπουδές σας;

-Πολύ μεγάλο. Θυμάμαι ιδιαίτερα στο Λύκειο ο καθηγητής μου των Μαθηματικών, Παπαδημητρίου λεγόταν, ήτανε ένας άνθρωπος αφοσιωμένος, ο οποίος ήτανε πάρα πολύ αυστηρός. Για μένα είχε τα στοιχεία του καλού δασκάλου: αγαπούσε τα παιδιά, αλλά ήταν αυστηρός. Ακούγεται σαν δυο άκρα αυτό, αλλά τα συνδύαζε με πάρα πολύ ωραίο τρόπο. Είχε αποτέλεσμα. Στην τάξη του πάρα πολλά παιδιά πήγαν πολύ καλά.

- Πιστεύεται ότι τα χαρακτηριστικά του καλού δασκάλου είναι η αγάπη προς τα παιδιά και η αυστηρότητα;

-Ναι, οι δυο πόλοι. Και η δικαιοσύνη. Για μας αυτά τα χαρακτηριστικά ήτανε μεγάλη διδασκαλία. Γιατί πιστεύω ότι το παιδί χρειάζεται να μάθει στην πειθαρχία αλλά να έχει ταυτόχρονα την ελευθερία να εκφραστεί. Αν ο δάσκαλος είναι σκληρός θα του περιορίσει την ελευθερία. Είναι πολύ ειδικός ο συνδυασμός να είσαι αυστηρός και ταυτόχρονα να αγαπάς τα παιδιά.

- Είναι, λέτε, το κλειδί του καλού δασκάλου;

-Ναι, για μένα είναι το κλειδί του καλού δασκάλου. Γιατί μαθαίνει το παιδί να εκφράζεται ελεύθερα, γιατί δεν φοβάται, αλλά πειθαρχεί. Μέσα στην τάξη, όπως γνωρίζετε, ένα μεγάλο μέρος της ενέργειας πρέπει να καταναλώνεται σε θηριοδαμασμό. Αυτός ο άνθρωπος, για να επανέλθουμε στον Παπαδημητρίου, είχε αυτό το κάτι που μπορούσε και έκανε την ατμόσφαιρα κατάλληλη για μάθηση. Ήτανε δάσκαλος με δέλτα κεφαλαίο.

- Ποιο σχολείο τελειώσατε;

-Το 3ο Αθηνών, στον Παναθηναϊκό από πίσω.

- Τα Μαθηματικά είναι για λίγους ή μπορούν όλοι το ίδιο καλά να αναπτύξουν ιδιαίτερες μαθηματικές ικανότητες;

-Αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα και μπορώ να σας πω ότι με είχε απασχολήσει και παλιά. Υπάρχουνε δυο πράγματα που σκέφτομαι γι’ αυτό. Το ένα είναι: Για να βρει κανείς αυτό που μπορεί να κάνει καλά πρέπει να ψάξει πολύ. Δηλαδή, θέλει μεγάλη προσπάθεια να βρεις τι μπορείς να κάνεις καλά. Θέλει πείσμα και επιμονή. Και αυτό το πείσμα και την επιμονή δεν τα έχουν όλοι οι άνθρωποι. Λίγοι είναι αυτοί που τα έχουν. Και αυτό που μπορούν να κάνουν καλά διαφοροποιείται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Δηλαδή είναι πολλά και διάφορα πράγματα, όπως τα μαθηματικά, η ζωγραφική, η ηθοποιία και διάφορα άλλα. Καθένας έχει κάπου αλλού την κλίση του. Δε νομίζω ότι κάθε άνθρωπος έχει τις ίδιες δυνατότητες σε όλους τους τομείς. Αλλού μπορούμε περισσότερο και αλλού λιγότερο.

- Τα μαθηματικά αποτελούν μια άσκηση θέλησης;

-Η άσκηση θέλησης, για μένα, είναι η αναζήτηση του πυρήνα της προσωπικότητάς μας. Για μένα, η άσκηση της θέλησης είναι εκεί: να βρεις αυτό που σου ταιριάζει ανεξαρτήτως αντικειμένου. Σου ταιριάζει να είσαι χορευτής, να είσαι ηθοποιός ή αθλητής; Τι σου ταιριάζει; Αυτό μπορείς να το ψάξεις, να βεβαιωθείς ότι εκεί είσαι; Εκεί είναι η θέληση. Μετά τα άλλα έπονται. Είναι παιγνίδι τα άλλα. Οι μαθηματικοί οι καλοί παίζουνε. Έχουνε βρει αυτό που τους ταιριάζει. Τα μαθηματικά είναι το παιχνίδι τους.

- Τι θα λέγατε σε κάποιον υποψήφιο φοιτητή που προβληματίζεται να δηλώσει στο μηχανογραφικό του το Μαθηματικό του Πανεπιστημίου Κρήτης;

-Θα του έλεγα να το διαλέξει μόνο αν δεν μπορεί δίχως τα μαθηματικά. Δηλαδή αν έχει δοκιμάσει τον εαυτό του και έχει διαπιστώσει ότι τον ενδιαφέρουν τα μαθηματικά, τότε να το διαλέξει. Αν μπορεί μια μέρα δίχως μαθηματικά, τότε να μην το διαλέξει.

- Ποιος ο ρόλος του πνευματικού ανθρώπου σήμερα;

-Πιστεύω ότι ο πνευματικός άνθρωπος είναι σπάνιο είδος. Υπάρχει πολύ επίφαση. Υπάρχει, όπως σε όλους τους τομείς εξάλλου, μια εξωτερικότητα και μια αλήθεια: η πραγματικότητα είναι διαφορετική απ’ αυτά που φαίνονται. Για τον πνευματικό άνθρωπο πιστεύω ότι πρέπει να είναι ερευνητής της αλήθειας.

-Πρέπει να βγαίνει μπροστά στην κοινωνία;

-Είναι δευτερεύον θέμα για μένα. Το πρώτιστο, που πρέπει να κάνει, είναι να ψάχνει την αλήθεια. Να βρει αλήθεια, μέσα από τα διάφορα σκηνικά, μέσα από τις διάφορες καταστάσεις. Στήνονται, ας πούμε, πολλά σκηνικά σ’ αυτόν τον κόσμο και πολλοί παγιδεύονται στις διάφορες καταστάσεις. Όλα αυτά πρέπει να τα ξεσκεπάσει ο πνευματικός άνθρωπος. Για τον εαυτό του πρώτα. Για να μπορέσει να καταλάβει που βρίσκεται. Και είναι μεγάλη η προσπάθεια. Δε νομίζω ότι φαίνεται κάτι απ’ αυτήν την προσπάθεια.

- Ακούμε συχνά ότι οι πνευματικοί άνθρωποι στην εποχή μας δεν βγαίνουν μπροστά.

-Δεν είναι επιθυμητοί. Ο πνευματικός άνθρωπος πιστεύω ότι επιβάλλει την παρουσία του αθόρυβα.

- Ο πνευματικός κόσμος, σήμερα, ανταποκρίνεται στα κελεύσματα και τις προκλήσεις των καιρών;

-Απλά, μάλλον ο πνευματικός άνθρωπος, θα έλεγα ότι, ζει εκτός τόπου και χρόνου. Κυριολεκτικά εκτός του μοντέρνου και του συγκεκριμένου χώρου. Έχει μια διαχρονικότητα. Νομίζω ότι έχει συνείδηση ο πνευματικός άνθρωπος και δεν βλάπτει το κοινωνικό σύνολο. Υπάρχει αυτή η διαφορά: ο άνθρωπος ο μη καλλιεργημένος αυτό που κάνει το κάνει για ίδιον όφελος, ενώ, θα έλεγα ότι ο πνευματικός άνθρωπος είναι προσηλωμένος στο κοινό καλό. Μπορεί να είναι ακοινώνητος, λόγω των μελετών του, να μην έχει ευρύ κύκλο γνωριμιών, αλλά η κλίση του έχει προσανατολισμό το κοινό καλό. Σε αντίθεση με τον εγωιστικό άνθρωπο ο οποίος επιδιώκει την αυτοπροβολή. Σε τέτοιο σημείο μάλιστα που μπορεί ακόμα και να στήνει ολόκληρους μηχανισμούς για να προβάλει τον εαυτό του.

- Η γεωμετρία θεωρείτε ότι διδάσκεται στα σχολεία μας με τον τρόπο που της αξίζει;

-Η γεωμετρία έχει κακοποιηθεί στην Ελλάδα. Είναι σαν βιασμένη, όπως πολλά πράγματα που προέρχονται από την παράδοση σ’ αυτή τη χώρα. Το περιβάλλον στην Ελλάδα είναι βιασμένο, η παράδοσή μας η ιστορική. Υπάρχει σήμερα συνέχεια των μεγάλων επιτευγμάτων, ας πούμε, της φιλοσοφίας των προγόνων μας; Δε βλέπω τίποτα. Μηδέν, δυστυχώς.

- Μπορεί η διερευνητική μάθηση που προωθείτε με τα αντίστοιχα λογισμικά γεωμετρίας να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σημερινού σχολείου και της γεωμετρίας;

-Η ανταπόκριση είναι μια σχέση ανισότητας. Δηλαδή ανταποκρίνεται κάποιος σε κάτι που είναι πιο ψηλά απ’ αυτόν. Πολλές φορές ο μαθητής είναι κατώτερος του εργαλείου ή του βιβλίου που χρησιμοποιεί. Αξιοποιεί για παράδειγμα ένα πέντε ή δέκα τοις εκατό. Δεν είναι άξιος αναγνώστης του βιβλίου ή του εργαλείου. Υπάρχει αυτό το θέμα. Οπότε η ανταπόκριση είναι περισσότερο από το μαθητή παρά από το εργαλείο.

- Θέλω να πω αν αυτό μπορεί να ενταχθεί, κατά τη γνώμη σας, με τις συνθήκες λειτουργίας του σημερινού σχολείου και να προκύψει αποτέλεσμα καλύτερο από αυτό που γίνεται σήμερα στο σχολείο.

-Όχι. Νομίζω ότι οι συνθήκες λειτουργίας του σημερινού σχολείου δεν επιτρέπουν εκτεταμένη χρήση. Δηλαδή να κάνεις κάποιο σόου, κάποιες παρουσιάσεις δυο-τρεις φορές το χρόνο, δεν μπορείς να ξεφύγεις από τον παραδοσιακό τρόπο.

- Εννοώ αν μια πιο εκτεταμένη χρήση μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που μαθαίνουν τα παιδιά.

-Όχι. Δεν είμαι σίγουρος.

- Τι νομίζετε ότι πρέπει να γίνει με τα μαθηματικά στο ελληνικό σχολείο σήμερα; Μπορεί ν’ αλλάξει κάτι;

-Πολύ δύσκολο. Θεωρώ ότι είναι μια κατάσταση αγκυλωμένη και δύσκαμπτη πλέον.

- Λόγω του συγκεντρωτικού συστήματος διοίκησης;

-Πολλοί παράγοντες συσσωρεύονται και κάνουν ένα σύστημα, συμβάλλοντας στην απογοήτευση του μαθητή, στην απομάκρυνσή του από το αντικείμενο. Είναι, ίσως, και λίγο διεθνές το φαινόμενο. Έχει μετατεθεί στην εκπαίδευση ένα φαινόμενο καταναλωτισμού. Η ποσότης σε βάρος της ποιότητας.

- Δηλαδή λέτε ότι απαιτείται αναμόρφωση των αναλυτικών προγραμμάτων και περιορισμός της ύλης;

-Περιορισμός της ύλης και εμβάθυνση. Είχαμε παλιά λιγότερα μαθηματικά αλλά μεγαλύτερη ανάπτυξη σε βάθος. Δεν πιστεύω ότι διαμορφώνεται σωστή σκέψη με μεζεδάκια. Διότι είναι πλέον ένα μεζεδοπωλείο το σύστημά μας. Μεζεδάκια από δω, μεζεδάκια από ’κει. Από βασική γεύση, ουσία, τίποτα.

- Ευχαριστώ πάρα πολύ

-Κι εγώ.