Πέμπτη 30 Ιουλίου 2009

Ερωτόκριτος

Ο «Αρχάγγελος της Κρήτης» Νίκος Ξυλούρης τραγούδησε τον «Ερωτόκριτο» με τρόπο μοναδικό. Αλλά και ο Γιάννης ο Παπαχατζάκης, ο τυφλός βιολάτορας του Σταυροχωρίου, μας ξάφνιασε με την ιδιοφυή, μουσικά, εκδοχή του. Ο άλλος Γιάννης, ο Βάρδας από τον Κρούστα, έχει επίσης τη δική του άποψη για το έργο. Στην Κρήτη η παράδοση είναι ακόμα ζώσα, γι’ αυτό μπορείτε να ακούσετε πολλές εκδοχές του «Ερωτόκριτου» από τους λαϊκούς λυράρηδες και λαουτιέρηδες.

Η λαϊκή τέχνη των ανωνύμων, επίσης, τιμά με απλοχεριά συνεχώς μέχρι σήμερα τους ήρωες του Κορνάρου. Η αισθητική της ψυχής των μανάδων μας έκανε τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα κάδρο, κέντημα και υφαντό στους τοίχους των παιδικών μας αναμνήσεων.

Ο Εγγονόπουλος τους είδε με το σουρεαλιστικό του μάτι, ενώ ο Θεόφιλος τους απεικόνισε με την απλοϊκή του ψυχή.

Ακόμα θυμάμαι την πρωτοποριακή παράσταση του Αμφιθεάτρου του Σπύρου Ευαγγελάτου στην δεκαετία του ’70 με τη μουσική του Μαρκόπουλου, όπως επίσης και την αντίστοιχη του Περιφερειακού Θεάτρου Κρήτης με τον Παρτσαλάκη και τη θαυμάσια μουσική του Λεοντή. Πάντα το έργο, παρά τη γνωστή του υπόθεση, εξακολουθεί να συγκινεί και να διδάσκει, όπως εξάλλου όλα τα μεγάλα έργα.

Και οι έντεχνοι Ξαρχάκος, Χάλαρης και Μαμαγκάκης κατέθεσαν τις δικές τους εκδοχές για το έργο. Ο Μαρκόπουλος, πάλι, συνέθεσε μια όπερα με βάση τον «Ερωτόκριτο» την οποία παρουσίασε σε σκηνοθεσία του Νίκου Κούνδουρου.

Ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα έχουν περάσει στο εθνικό μας υποσυνείδητο, είναι δικοί μας άνθρωποι. Μιλάμε την ίδια γλώσσα, νοιώθουμε τα ίδια αισθήματα, αναφερόμαστε στον ίδιο χώρο, έχουμε κοινές παραδόσεις και πολιτισμό. Γι’ αυτό οι γέροι στην Κρήτη, δυστυχώς όχι και οι πιο νέοι, χωρίς να ξέρουν πολλές φορές γράμματα, γνωρίζουν και απαγγέλλουν μεγάλα κομμάτια από το έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου.

Ο «Ερωτόκριτος» είναι τεράστιο σε ποιότητα έργο. Εκτός του ότι το επιβεβαιώνουν όλα τα «ιερά τέρατα» της γλώσσας μας, άλλη τρανή απόδειξη αυτού είναι το ότι ακόμα και σήμερα, όπως όλα τα μεγάλα έργα, εμπνέει τους δημιουργούς και παράγονται απ’ αυτό καινούργια έργα. Το συνέδριο της Σητείας (31 Ιουλίου, 1 και 2 Αυγούστου) προς τιμήν του, εντάσσεται σε μια τέτοια διαδικασία αφού, όπως σε κάθε συνέδριο, παρουσιάζεται νέα γνώση.

Έχω τη γνώμη πως σε μια γωνιά στα σπίτια μας, πλάι στους αγίους της πίστης μας, θα πρέπει να καίμε κι ένα άλλο καντήλι στους αγίους του πολιτισμού μας. Να ξεκινάμε με τον Όμηρο και να φτάνουμε μέχρι το Μίκη Θεοδωράκη. Ανάμεσά τους θα πρέπει να έχουμε και το Βιτσέντζο Κορνάρο.

Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ λέει συχνά πως οι άλλοι λαοί θα πρέπει να ανακαλύψουν τον πολιτισμό σε αντίθεση με εμάς τους Έλληνες, οι οποίοι γεννιόμαστε πολιτισμένοι. Και το οφείλουμε σ’ αυτούς.


ΥΓ. Γιατί τελευταία ακούμε όλο και πιο σπάνια «Ερωτόκριτο» στις διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις; Εδώ τουλάχιστον στην ανατολική Κρήτη θα πρέπει να αρχίζουν οι μουσικοί μ’ ένα απόσπασμα απ’ αυτόν.

Βιτσέντζος Κορνάρος

Πριν από τρία χρόνια είχαμε δημοσιεύσει μια φανταστική συνέντευξη με τον ποιητή του Ερωτόκριτου, Βιτσέντζο Κορνάρο.
Με αφορμή το συνέδριο, τιμής ένεκεν παραπέμπουμε σ' αυτήν: "Φανταστική συνέντευξη"

Και κάποια άλλη φορά είχαμε συνθέσει τους ακόλουθους στίχους, που τους μελωποίησε ο λαϊκός λυράρης Γιάννης Βάρδας, για τις ανάγκες μιας εκδήλωσης.

Μνήμη Βιτσέντζου Κορνάρου

Τσι περαζόμενους καιρούς που οι ποιητές ωρίζα

στα κείμενά τους έψαχνα θεμέλιο και τη ρίζα

Τι είν’ αυτό που άνθρωπο, τον άνθρωπο τον κάνει;

Και τι είν’ αυτό που από τη Γη στον ουρανό τον βάνει;

Εβρήκα στου Ρωτόκριτου τις ρίμες το γραμμένο

Και δα το τραγουδώ για ’σας, πολλά αφιερωμένο:

«Κάτεχε πως εισε πολλά το ζω τ’ αθρώπου μοιάζει,

κι οπού ’χει γνώσι κι ομυαλό, ετούτ’ ας τα λογιάζη,

άθρωπος να ’ναι δυνατός, να ’χη αντραιά και χάρι

πλιά δύναμι και πλιά ντρειά έχει το λεοντάρι,

κι αν είν’ στα πόδια γλήγορος, κι αν πιλαλή και τρέχη,

τούτην τη γληγορότητα και πλιά το λάφιν έχει.

Κι αν κ’ η φωνή ντου ’ναι γλυκειά, μελωδική η λαλιά ντου

και παίρνουν αναγάλλιασι, όσοι κι αν ειν’ κοντά ντου

είναι πολλώ λογιώ πουλλιά, που γλυκοκιλαηδούσι

π’ αφήνουνε το φαγητό πολλοί να τα γροικούσι.

Έτσι κ’ οι άλλες χάριτες , που σ’ άθρωπο θωρούμε,

βρίσκονται πάντα κ’ εις τα ζα, που να τα πω βαρειούμαι,

και μόνον ο λογαριασμός είναι, που διαχωρίζει

το ζω απού τον άνθρωπο, για κείν’ όλα τα ρίζει,

στένει το λάφι ως κι α γλακά, και τα θεριά μερώνει

και τα πουλλιά, αν πετού ψηλά, στη γης τα χαμηλώνει.

εκείνος ο λογαριασμός όλα τα βασιλεύγει,

νικά, μερώνει τ’ άγρια, και τα θεριά παιδεύγει,

κι απήτης και το χάρισμα ετούτο απαρνήθης,

τη στόρησι της ανθρωπιάς εξέσκισες κ’ εγδύθης,

και πορπατείς ωσάν το ζω, λογαριασμό δεν έχεις,

και δε νογάς που βρίσκεσαι, και που ’σαι δεν κατέχεις».

Βιτσέντζος είν’ ο ποιητής κ’ εις τη γενιά Κορνάρος

το έργο που μας άφησε τεράστιο σε βάρος

Στη Στεία εγεννήθηκε, στη Στείαν ενεθράφη,

εκεί ’καμε κ’ εκόπιασε εκείνα που μας γράφει

και εμείς τον έχουμε παππού, χαρά, παρηγορία

γι’ αυτό τον μνημονεύουμε σε κάθε ευκαιρία.


Βιτσέντζος ειν΄ο ποιητής και στη γενιά Κορνάρος

Πολύ ωραία η πρωτοβουλία του Δήμου Σητείας για τη διοργάνωση ενός "Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου", όπως δηλώνεται στη σχετική ιστοσελίδα που έχει αναρτήσει στο διαδίκτυο ο δήμος, για μια από τις μεγαλύτερες μορφές των Κρητικών Γραμμάτων όλων των εποχών, το Βιτσέντζο Κορνάρο.

Φέτος συμπληρώνονται 456 χρόνια από τη γέννησή του και 386 από το θάνατο του ποιητή του Ερωτόκριτου. Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί στη Σητεία από 31 Ιουλίου μέχρι και 2 Αυγούστου με προσκεκλημένους ομιλητές πανεπιστημιακούς και παράλληλες εκδηλώσεις αρκετά σημαντικές.

Αυτό που δεν μπορώ να καταλάβω, κι ας με συγχωρήσουν οι αγαπητοί διοργανωτές, εκτός από τους θρησκευτικούς άρχοντες, το νομάρχη, τους βουλευτές και δημάρχους τέως και νυν δεν υπάρχουν άλλοι π.χ. πνευματικοί άνθρωποι στην περιοχή για να τους εντάξουν στην τιμητική επιτροπή; Ή μήπως αυτοί βλέποντας τον κατάλογο των προσώπων αρνήθηκαν να ενταχθούν; Είναι πάντως οξύμωρο να τιμάται ο κορυφαίος κατά την άποψή μας πνευματικός άνθρωπος της Κρήτης από τιμητική επιτροπή που δεν περιέχει πνευματικούς ανθρώπους, εκτός του προέδρου, ο οποίος δέχτηκε να είναι επικεφαλής δημάρχων κ.α. της επιτροπής αυτής.

Παραθέτουμε τιμητικά, ακριβώς όπως έχει αναρτηθεί, την τιμητική επιτροπή:

Αλεξίου Στυλιανός,Πρόεδρος, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης

Επίτιμος Δημότης Σητείας

Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας κ.κ. Ευγένιος

Πανοσιολογιότατος Ηγούμενος Ι. Μονής Τοπλού κ. Φιλόθεος

Πλακιωτάκης Ιωάννης, Υφυπουργός Εθνικής Αμύνης

Καρχιμάκης Μιχάλης, Βουλευτής Λασιθίου

Αναστασάκης Σήφης, Νομάρχης Λασιθίου

Κουρουπάκης Νίκος, Δήμαρχος Σητείας

Χατζηνάκης Μανώλης, πρ. Υφυπουργός Νέας Γενιάς

Ιωαννίδης Φοίβος, πρ. Υφυπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων

Δρακάκης Γιάννης, Δήμαρχος Λεύκης

Χατζηνάκης Γιάννης, Δήμαρχος Ιτάνου

Καλαντζάκης Θεοδόσης, Δήμαρχος Μακρύ Γιαλού

Πετράκης Νίκος, Πρόεδρος ΟΑΣ, πρ. Δήμαρχος Σητείας

Τσικαλάκης Νίκος, πρ. Δήμαρχος Σητείας

Ασπραδάκης Ελπιδοφόρος, πρ. Δήμαρχος Σητείας

Καταπότης Γεώργιος, πρ. Δήμαρχος Σητείας

Περράκης Γιάννης, πρ. Δήμαρχος Ιτάνου

Χατζάκης Γιώργος, πρ. Δήμαρχος Μακρύ Γιαλού

Αρτίδια

Φωνάζει ο πλανόδιος ψωμάς στο δρόμο:
"Αρτίδια, αρτίδια, αρτίδια", ώσπου τον πλησιάζει ένας νοικοκύρης και του λέει:
-Μην τα λες αρτίδια τα ψωμάκια σου, γιατί θα μπερδευτείς και θα πεις τίποτ΄ άλλο.
-Και πώς να τα λέω;
-Να τα λες ψωμάκια!
-Mα, ψωμάκια τάλεγα και μπερδεύτηκα!

Τετάρτη 29 Ιουλίου 2009

Αριστοφάνης

Το καλοκαίρι όλη η Ελλάδα είναι μια ευλογία με τα υπαίθρια θέατρα στα οποία ξαναζωντανεύουν οι κορυφαίοι μας ποιητές, τραγωδοί και κωμωδοί Ευρυπίδης, Σοφοκλής, Αισχύλος και Αριστοφάνης.

Ω, καλή μου ξανθιά
Από τους "Όρνιθες" του Αριστοφάνη
σε μετάφραση Βασίλη Ρώτα


Ω καλή μου ξανθιά
συντροφιά μου γλυκιά
που μαζί σου λαλώ
κάθε ωραίο σκοπό
Ήρθες, ήρθες, εφάνης
με σουραύλι να υφάνεις
ύμνους, κελαηδισμούς
ήχους εαρινούς
Εμπρός, αρχίνα, πες τους
γλυκά τους αναπαίστους
Εμπρός, αρχίνα, πες τους
γλυκά τους αναπαίστους


Ατάκες

Στην απάντηση του κυβερνητικού εκπροσώπου κ Αντώναρου, σε σχετικό ερώτημα: "Έχουμε δουλειά να κάνουμε ακόμα", ο ετυμόλογος της παρέας: "Να την πάρετε σπίτι".

Το προσωπικό στοιχείο

Αυτό που χαίρομαι ιδιαίτερα στους ανθρώπους είναι το προσωπικό στοιχείο στη συμπεριφορά, στις ενέργειες, στις δράσεις, όταν είναι αποτέλεσμα ευφυούς διεργασίας. Αυτό δεν σημαίνει αποδοχή των όποιων απόψεων και της ιδιορρυθμίας. Εκτιμάται ως συστατικό ευφυίας, όταν αιφνιδιάζει ευχάριστα.

"Ένα μήλο την ημέρα, είναι 365 το χρόνο".

"Ο τεμπέλης κι ο φαγάς ή δραγάτης ή παπάς"

"Όποιος ανακατεύεται με τα τσίπουρα τον τρων οι πότες"

Στο blog Τσαούσα: "Πλάσε μας τα αρτίδια"

"Ένας λαός φαίνεται από τις διακοπές που κάνει..."

Αυτά κι αν είναι ωραία...

Τροπολογία για την κόρη του υφυπουργού με την υπογραφή του υπουργού.
Όσοι στέλνετε τα παιδιά σας να κάνουν μεταπτυχιακά και να αποκτήσουν στην ΑΣΠΑΙΤΕ παιδαγωγική επάρκεια είμαστε και είσαστε κορόιδα!

Στετικά: "Μαγείρεψαν» τις προσλήψεις των καθηγητών Γυμνασίου"

Τρίτη 28 Ιουλίου 2009

Ορτανσία η πολύφερνη

Η Ορτάνς έγινε βασικά γνωστή από τον Ζορμπά του Κακογιάννη. Το φιλμ (1964) ήταν βασισμένο στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορ-μπά (1946). Στην Κρήτη όμως η Ορτάνς ήταν γνωστή από τα τέλη του 19ου αιώνα.
Η μεγάλη εξέγερση του 1896 στην Κρήτη κατά των Τούρκων, όπως είναι γνωστό, προκάλεσε την στρατιωτική επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων, που είχε ως αποτέ-λεσμα την αυτονομία της μεγαλονήσου και η οποία άνοιξε το δρόμο για την πολυπό-θητη ένωση, το 1913, με την Ελλάδα.
Με την άφιξη, λοιπόν, των 10.000 περίπου στρατιωτών της πολυεθνικής δύναμης, για τις ανάγκες τους στρατεύματος αφίχθησαν και κάμποσα «κορίτσια». Ορτάνς στα Γαλλικά σημαίνει ορτανσία και «νονός» της ο Γάλλος Ναύαρχος Ποττιέ, πολλή πριν έρθει η Ορτανσία για να βρει τον παλιό της γνώριμο Ποττιέ, πρόεδρο τώρα του συμ-βουλίου των ναυάρχων, στην Κρήτη.
Από τα Χανιά που εγκαταστάθηκε αρχικά πήγε το 1905 στη Σητεία. Το μαγαζί όμως δεν έβγαινε εκεί και αποφάσισε, το 1908, και ήρθε στον Άγιο Νικόλαο. Εδώ η Ορτάνς άνοιξε καφωδείο στην προκυμαία της πόλης στην βορειοανατολική άκρη της. Οι δουλειές πήγαιναν καλά, σε σημείο που να χρειαστεί παράταση ωραρίου λειτουρ-γίας. Πράγματι, χωρίς τις συνήθεις χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες που κά-νουν τους επιχειρηματίες να διστάζουν να επενδύσουν στη χώρα μας, ο τότε νομάρ-χης Λασιθίου υπέγραψε πάραυτα απόφαση με την οποία επιτρεπόταν στον ιδιοκτήτη του μαγαζιού «Νικόλαον Χανιωτάκην, καφεπώλην, κάτοικον Αγίου Νικολάου να έχη ανοικτόν το εντός της κωμοπόλεως Αγίου Νικολάου και κατά την ακτήν κείμενον καφενείον του μέχρι της 3ης μετά το μεσονύκτιον ώρας». Δουλειές με φούντες η Ορ-τανσία στον Άγιο.
Όμως η τάξις και η ηθική, οι οποίες εκπροσωπούντο στην πόλη από τον Σταθ-μάρχη (αστυνομικό διοικητή της πόλης) επαγρυπνούσαν. Η ανωτέρω απόφαση του νομάρχη εξεδόθη παρανόμως, απεφάνθη ο Σταθμάρχης, διότι στο καφωδείον σύχνα-ζαν «γύναια αναιδέστατα, εψιμιθυωμένα και ασέμνως ενδεδυμένα (τα οποία) δια προ-κλητικών του σώματος κινήσεων παρασύρουν τον απλόν κόσμον εις τον βόρβορον της εξαχρείωσης». Η ιστορία έφθασε να δημιουργήσει διπλωματικό επεισόδιο μετα-ξύ της Ύπατης Αρμοστείας και της πρεσβείας της Ιταλίας. Ο Σταθμάρχης τα έριχνε στον νομάρχη σημειώνοντας σε σχετικό έγγραφο προς τους ανωτέρους του: «Εις τα ανωτέρω άτοπα συντελεί κατά μέγα μέρος η διαγωγή του ενταύθα κ. Νομάρχου, ό-στις ως διαδίδεται ευρίσκεται εις αθεμίτους σχέσεις μετ’ αυτών, δι’ ο και ενθαρρύνει αυτάς εις το να παραμείνουν ενταύθα και εξασκώσι κρυφά το επάγγελμα της πόρ-νης».
Προκλητικές του σώματος κινήσεις, αθέμιτες σχέσεις, το θέμα έλαβε διαστάσεις κωμικοτραγικές και συντάχθηκαν έγγραφα απείρου κάλους. Ενδεικτικά: «Λαμβάνω την τιμήν ν’ αναφέρω υμίν, εις συνέχειαν της υπ’αριθμ. 3459 ε. ε. αναφοράς μου, ότι αι ενταύθα διαμένουσαι Ιταλίδες αοιδοί, μετά του Νικολάου Χανιωτάκι και της συζύ-γου αυτού Ορτάνς Αδελίνα, Γαλλίδος, εξακολουθούν να διατηρώσι δήθεν καφενείον, όπερ ουδέν άλλο είναι ή χαμαιτυπείον, κατόπιν δε των εν αυτώ διαπραττομένων ορ-γίων, έπαυσε λειτουργούν το ενταύθα χαμαιτυπείον, των γυναικών απελθουσών. Εις σχετικάς δε παρατηρήσεις υπό της Χωροφυλακής εδήλωσαν ότι ως ξέναι υπήκοοι, ουδένα σεβασμόν ή ευπείθειαν εις τους τους εγχωρίους Νόμους οφείλουσι.
Τούτου ένεκα και επειδή τοιαύται παρεκτροπαί εις κέντρα οία και το του Αγίου Νικολάου, γίνονται αισθηταί, ποιούσι δε την χειρίστην εντύπωσιν εις τους εντίμους κατοίκους, καθό προσβάλουσαι την δημοσίαν ηθικήν, δια ταύτα παρακαλώ υμάς, όπως ευαρεστούμενοι, ενεργήσετε τα δέοντα, όπου δει και ούτω διαταχθή το κλείσι-μον του εν λόγω καφενείου ει δυνατόν δε και η απέλασις των εν λόγω γυναικών».
Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα την κάμψη της πελατείας σε σημείο που να φθά-σει το «μαγαζί» να βάλει λουκέτο. Η Ορτανσία μετά του συζύγου της Ν. Χανιωτάκη πήραν το δρόμο της Ιεράπετρας-με καΐκι, όπως λένε τα σχετικά ντοκουμέντα-προς αναζήτηση καλύτερης τύχης.
«Στην Ιεράπετρα νοικίασαν ένα μαγαζί στη Μεσοκαστελιά, απέναντι από μια αρ-χινισμένη εκκλησιά…», σημειώνει ο Μαμάκης («Ανατολή» 10,11,12 & 13 Μαρτίου 2009).
Η ίδια η Ορτάνς έγραψε σε μια φίλη της για την Ιεράπετρα: «Είναι ένα φανταστι-κό μέρος, ανάμεσα ακριβώς από Ευρώπη και Αφρική. Δεν έχει την αφόρητη ζέστη της Αφρικής αλλά και δεν ξέρει τι θα πει κρύο. Ποτέ δεν έχει χιονίσει, παλτό δε φο-ράει σχεδόν κανένας, σπάνια στα σπίτια ανάβουν μαγκάλια…Ο Νικόλας σηκώνεται πρώτος από τα χαράματα, μπαίνει στη βάρκα του και ανοίγεται στο πέλαγος για ψά-ρεμα…Τώρα πια είμαι σίγουρη για την αγάπη του…Τώρα πια κάνω για πρώτη φορά κάτι στη ζωή μου που μου δίνει ξεχωριστή χαρά: ασχολούμαι με το νοικοκυριό».
Η Ορτανσία όμως έκανε δυο λάθη ταυτόχρονα παραβιάζοντας ισάριθμους θεμε-λιώδεις κανόνες στο θέμα διατήρηση μιας σχέσης: ήταν σίγουρη για τον έρωτα του συζύγου της και την εύρισκε με την ποδιά της κουζίνας. Οι τίτλοι του τέλους άρχισαν να εμφανίζονται. Η αυλαία του έρωτά τους έδειχνε να πέφτει. Η εμπειρότατη μαντάμ δεν το κατάλαβε. Τα τηγάνια, οι κατσαρόλες, η σφουγγαρίστρα και η σιγουριά είχαν μηδενίσει την έλξη του Νικόλα γι’ αυτήν. Τον Νικόλα τον απασχολούσε το θέμα, και μια ωραία πρωία, σαν έτοιμος από καιρό, πήρε την απόφαση και τα λεφτά της μαντάμ και μην τον είδατε. Για τη μαντάμ, ακόμα και στην ηλικία της, δεν άρμοζε να τρέχει πίσω από έναν άντρα. Δεν τον αναζήτησε και μόνη πλέον, με τον τίτλο του άμισθου υποπρόξενου της Γαλλίας, προσπάθησε να κάνει μια νέα αρχή. Άνοιξε εστιατόριο στην Ιεράπετρα και παλιά της τέχνη κόσκινο… Η μαντάμ άμα γεράσει το ρίχνει … στις φιλανθρωπίες, λέει ο θυμόσοφος λαός μας. Η Ορτανσία, κατά πως διαδίδεται, τον επιβεβαίωσε. Πέθανε στην Ιεράπετρα το 1938.
Η Ορτάνς, όπως με τον ανδρικό πληθυσμό, έχει κάνει σουξέ και στην τέχνη. Το 1984 οι Β. Μακρίδης και Ν. Καμπάνης ανέβασαν στο Αθηναϊκό Κηποθέταρο την θε-ατρική παράσταση «Μαντάμ Ορτάνς» βασισμένη στη δράση της.
Η πρώτη επιλογή του Κακογιάννη, για το ρόλο της Ορτάνς, ήταν η Σιμόν Σινιορέ. Τελικά επέλεξε τη Ρωσίδα Λίλα Κεντρόβα η οποία κατά τον σκηνοθέτη είχε μια ζωώδη ποιότητα και μυριζόταν όλα τα στοιχεία που χρειαζόταν ο ρόλος. Ο Κακο-γιάννης δικαιώθηκε για την επιλογή του και η Κεντρόβα τιμήθηκε με Όσκαρ.
Το βιβλίο και η ταινία είναι επικεντρωμένα στην ανάλυση του γοητευτικού κε-ντρικού χαρακτήρα. Στο φιλμ ο χαρακτήρας αυτός σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από τον Άντονι Κουήν. Εξαιτίας της μουσικής του Θεοδωράκη και του «χορού του Ζορμπά» η ταινία και το βιβλίο συχνά εξετάζονται υπό το τουριστικό πρίσμα. Δηλαδή εντός ενός πλαισίου τουριστικής εμπορευματοποίησης και γραφικότητας, που μάλλον δεν είχαν υποπτευθεί οι δημιουργοί του. Οι παραμελημένοι στο βιβλίο γυναικείοι χαρα-κτήρες αναδείχθηκαν στην κινηματογραφική μεταφορά, χάρη στις ερμηνείες της Κε-ντρόβα και της Ειρήνης Παπά, ως χήρας.

Αυτογνωσία μηδέν

Έχω ένα γνωστό που κάθε φορά που θέλει να σχολιάσει υποτιμητικά κάποιους, περιγράφει την όποια συμπεριφορά και καταλήγει με υποτιμητικό ύφος: «Νεοέλληνες …». Ο ίδιος βέβαια είναι η κλασική περίπτωση αυτού που περιγράφει, τις περισσότερες φορές. Δεν το βλέπει ή το συγχωρεί στον εαυτό του. Έχει για πάρτι του μια ελαστικότητα, μια άλλη νόρμα, από αυτήν που χρησιμοποιεί στους άλλους.

Στο ίδιο μήκος κύματος «όλοι οι πολιτικοί τα ίδια είναι, κλέφτες» κτλ., που εκφέρεται με τον φυσικότερο τρόπο από τους ίδιους που αποκαλούν, «κλέφτες» τους πολιτικούς, λαδώνοντάς τους. Το ίδιο που συμβαίνει μ’ αυτόν που σε παρακάμπτει στην ουρά, κλέβοντας τη θέση σου ή στο παρκάρισμα, που κάνει γενικά όλα όσα χαρακτηρίζει με τον όρο «νεοέλληνες…» αλλά για τον εαυτό το θεωρεί «μαγκιά» και εξυπνάδα.

Γαβράς μείον δώδεκα

Η Εκκλησίας της Ελλάδος θεώρησε ότι η σκηνή με τους ρασοφόρους που καταστρέφουν τα μάρμαρα του Παρθενώνα είναι ανακριβής και την θίγει. Απαίτησε γι’ αυτό από το υπουργείο Πολιτισμού να αφαιρεθεί από το φιλμ που προβαλλόταν στους επισκέπτες του νέου μουσείου η επίμαχη σκηνή. Οι υπεύθυνοι του μουσείου αφαίρεσαν την σκηνές από το φιλμ (συνολικής διάρκειας 13 λεπτών, εκ των οποίων 1 λεπτό και 40 δευτερόλεπτα υπογράφονται από τον Κώστα Γαβρά). Όμως όπως γράφουν τα ΝΕΑ σήμερα (28-7-09) η πράξη τους αυτή έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα. «Καθώς η είδηση της περικοπής- υπενθυμίζει καταστροφές 18 αιώνων που έχει υποστεί και από χριστιανούς η Ακρόπολη, και ιδιαίτερα ο Παρθενώνας, ο οποίος μετατράπηκε σε ορθόδοξο ναό, καθολικό ναό και μετά την Άλωση σε τζαμί- αναπαράγεται από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, φωτίζοντας εκείνο ακριβώς που θέλησε να αποσιωπήσει η Εκκλησία» γράφει η Μ. Αδαμοπούλου (ΝΕΑ 28-7-09).

Ο Κώστας Γαβράς 27-7-09 δήλωσε:
"Σκοπός μου ήταν να δείξω - βασιζόμενος σε αναμφισβήτητα ιστορικά γεγονότα - ότι η σταδιακή " συρρίκνωση " του Παρθενώνα δεν πρέπει να αποδοθεί σε τυχόν φθορές μέσα στο χρόνο ή σε ενδεχόμενες αδυναμίες της κατασκευής του αλλά αντίθετα οφείλεται στον φανατισμό των ανθρώπων καθώς και στην βαρβαρότητα των διαδοχικών εισβολέων, χωρίς να ξεχνά κανείς τις ασύστολες λεηλασίες του λόρδου Eλγιν, πρέσβη της Μεγάλης Βρετανίας.
Στη σκηνή που κόπηκε βλέπουμε μερικούς βανδάλους " παλαιοχριστιανούς " να καταστρέφουν τα γλυπτά που κοσμούσαν το αέτωμα του ναού θεωρώντας τα είδωλα και αναπαραστάσεις ακολασίας. Φαίνεται ότι ο ελληνικός κλήρος ζήτησε στη Διοίκηση του Μουσείου της Ακρόπολης όπου προβάλλεται η ταινία να κόψει αυτή τη σκηνή.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται : οι θρησκόληπτοι που άλλοτε ακρωτηρίαζαν τα αγάλματα, σήμερα επεμβαίνουν και κόβουν τις εικόνες. Το πεδίο των λογοκριτών εμπλουτίσθηκε με ανώτερους δημοσίους λειτουργούς των οποίων το καθήκον είναι η προστασία της Δημοκρατίας. Οι νόμοι που προστατεύουν τα Πνευματικά Δικαιώματα των Δημιουργών ( Droits d'Auteur) απαγορεύουν ρητά οποιαδήποτε αλλαγή σε μία κινηματογραφική ταινία χωρίς τη συγκατάθεση του σκηνοθέτη.
Θέλω να κάνω σαφές το εξής:ο κύριος σκοπός της ταινίας μου είναι να αποδειχθεί ότι ο λόρδος Eλγιν κατέστρεψε μέρος του ναού και έκλεψε τα αγάλματά του για κερδοσκοπικούς λόγους : ο αγοραστής - δηλαδή ο κλεπταποδόχος - ήταν το αγγλικό κράτος. Τα αγάλματα αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του Παρθενώνα".

Ο Καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής, δήλωσε:
Απαντώντας, μάλιστα, στον διευθυντή του Μουσείου της Ακρόπολης Δημήτρη Παντερμαλή -ο οποίος υποστήριξε πως «προς αποφυγήν κάθε παρεξήγησης και δεδομένου ότι η μεν περίοδος καταστροφής είναι πέραν κάθε αμφιβολίας, αλλά οι συνθήκες άγνωστες, κρίθηκε σκόπιμο να παραμείνει η αναφορά στο γεγονός ως είχε και να εκπέσει ένα πλάνο 12 δευτερολέπτων, το οποίο έτσι και αλλιώς δεν έχει σχέση με την ουσία»- ο κ. Γαβράς λέει:
«Λυπάμαι πολύ τον φουκαρά τον διευθυντή του μουσείου, γιατί προσπαθεί να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Προφανώς εξετέλεσε άνωθεν υπουργικές εντολές. Θα μπορούσε, όπως θα γινόταν σε κάθε δημοκρατική χώρα, να με πάρει τηλέφωνο και να το κουβεντιάσουμε».

Το υπουργείο Πολιτισμού
Το υπουργείο Πολιτισμού από την πλευρά του ένιπτε τας χείρας του, εξηγώντας στα «ΝΕΑ» (28-7-09) πως «η απόφαση για την περικοπή του βίντεο ανήκει στη διοίκηση του Μουσείου». Την ίδια ώρα ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων δήλωνε πως είναι «εναντίον οποιασδήποτε λογοκρισίας. Πρόκειται για αδιαμφισβήτητα ιστορικά γεγονότα. Δεν μπορούμε να κατακρίνουμε τι έγινε τον 4ο αιώνα μ.Χ. με τη νοοτροπία του 2009».

Σε κάθε μουσείο τα εκθέματά του μιλάνε για τον πολιτισμό της εποχής τους και των ανθρώπων από τους οποίους προέρχονται. Τα ίδια τα μουσεία, όμως, μιλάνε για τον πολιτισμό εκείνων που τα έχτισαν και τα λειτουργούν. Εμείς σήμερα μετά τη δημιουργία και τα εντυπωσιακά εγκαίνια ξαναεπιστρέψαμε στη γνωστή μας καθημερινή πρακτική: υποκρισία, κουτοπονηριά και ήξεις αφίξεις. Ποια «μάρμαρα καλούν τα μάρμαρα» και τρίχες κατσαρές; Φασαρία χωρίς ουσία και λόγια εκ του ασφαλούς: δεν είμαι αρμόδιος, δεν υπάρχουν τεκμήρια, μόνο 12 δευτερόλεπτα και πράσινα άλογα. Κρίμα ρε Παντερμανλή και σε είχαμε για σοβαρό.
Ποιοι τελικά σ’ αυτή τη χώρα φοράνε παντελόνια; Ο λογιστάκος Σημίτης, ο Πάγκαλος, ο μακαρίτης ο Μάνος Χατζιδάκις και παντελόνια τέλος. Έτσι για να μην ξεχνάμε. Ποιος άλλος από αυτούς που άσκησαν εξουσία σήκωσε ανάστημα στους δογματικούς των διαφόρων «-ισμών» σ’ αυτή τη χώρα διακινδυνεύοντας την καριέρα του; Διότι άλλο είναι να μη διακινδυνεύεις τίποτα και να μιλάς εκ του ασφαλούς και άλλο να μιλάς με το κεφάλι στον πάγκο του χασάπη.
Την πατήσανε γιατί θέλανε να πουλήσουνε μούρη με τον Γαβρά. Όπως ήθελε παλιότερα και ο Τσαλδάρης και ο Κοσκωτάς με τον Χατζιδάκι. Ναι αλλά άμα γίνει η στραβή ούτε ο Χατζιδάκις, ούτε ο Γαβράς ούτε και κανένας επώνυμος που σέβεται το όνομά του θα αρνηθεί τη δουλειά του γιατί ο Παντερμαλάκος μασάει και τρώει και τα κουκούτσια, ο φουκαράς. Κι ο Σαμαράς του Χάρβατ μαζί του. Αν είχανε προνοήσει να αναθέσουν σε κανέναν σκηνοθετάκο της παρέας τους το φιλμάκι ποιος θα έπαιρνε είδηση τα 12 δευτερόλεπτα;… Αυτοί ας πρόσεχαν και εμείς βοήθειά μας μ’ αυτούς που έχουμε για να προβάλουνε το θετικό πρόσωπο της χώρας μας.

Κυριακή 26 Ιουλίου 2009

Ομφακές εισί

Ηθοποιός, ξέρουμε, σημαίνει φως. Πολιτικός τι σημαίνει; Μήπως επαγγελματίας αισιόδοξος;

Το σύμπαν ανάποδα, όμως αυτός είναι αισιόδοξος. Από που προκύπτει η αισιοδοξία; Μήπως επειδή θα αλλάξει φορά ο άνεμος; Δύσκολη απάντηση. Όμως, «όλα θα πάνε καλά!» Πώς θα πάνε καλά, από μόνα τους;

Πιτσιρικάς έπαιζα ποδόσφαιρο. Άμα είχαμε κανέναν αντίπαλο πολύ καλύτερο από εμάς οι μεγαλοπαράγοντες της ομάδας ήταν αισιόδοξοι, αλλά εμείς που παίζαμε στο γήπεδο λέγαμε: «Μόνο μια βροχή θα μας σώσει».

Τον Αβραμόπουλο μόνο μια βροχή τον σώζει μ’ αυτά που λέει: Τον Σεπτέμβριο θα έχουμε 2 εκατομμύρια εμβόλια. Το εμβόλιο, αν θα είναι έτοιμο, θα είναι διαθέσιμο μετά τον Δεκέμβρη λένε οι «κουτόφραγκοι». Όμως ο δικός μας δεν ανησυχεί. Γιατί να ανησυχεί; Αυτός το έχει το πρόβλημα; Και αν το αποκτήσει θα βρει τρόπο να το λύσει εδώ ή στο εξωτερικό. Η πλεμπάγια όμως που θα πάει να το λύσει;

Εσχάτως μας προέκυψε και η άλλη πατέντα: Έχουν κλείσει τον κύκλο τους στα υπουργεία υγείας, εξωτερικών, κλπ έχουν ολοκληρώσει, όπως οι ίδιοι δηλώνουν, το έργο τους στα υπουργεία που βρίσκονται και θέλουν να προσφέρουν τις πολύτιμες υπηρεσίες τους και σε άλλους τομείς. Πως το ’λεγε ο Αίσωπος «ομφακές εισί».

Η κόλαση είναι η άλλοι

Συμπεριφορές
Συμπεριφορά 1
Παρατηρώ, καιρούς τώρα, ορισμένους «επίσημους», δηλαδή δημάρχους, βουλευτές, προέδρους και το σχετικό κακό συναπάντημα, να βρίσκονται σε δημόσιες εκδηλώσεις (συναυλίες, ομιλίες, θεατρικές παραστάσεις κ.α.) να καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις και καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης να συζητούν αγνοώντας τα δρώμενα, τους ανθρώπους που μοχθούν να παρουσιάσουν τη δουλειά τους και το κοινό που βλέπει. Το ξέρουμε γιατί παρευρίσκονται σε τέτοιες εκδηλώσεις, το ξέρουμε ότι είναι οι περισσότεροί τους άξεστοι αλλά ούτε τα προσχήματα;

Συμπεριφορά 2
Καλεί κάποιος βαρύς και ασήκωτος δήμαρχος ένα μεγάλο σχήμα που έχει δουλέψει περισσότερο από ένα χρόνο για να παρουσιάσει μια παράσταση με οπερέτες. Το σχήμα αποτελείται από λυρικούς καλλιτέχνες επαγγελματίες, εθελοντές όμως που προσφέρουν αμισθί τις υπηρεσίες τους, πλαισιώνονται δε από άλλους σοβαρούς ανθρώπους, γιατρούς, καθηγητές κ.α. που επίσης προσφέρουν τις υπηρεσίες τους αμισθί. Όλοι αυτοί μαζί και μια ορχήστρα επαγγελματιών μουσικών, που επίσης δεν αμείβονται, δέχονται να προσφέρουν μετακινούμενοι στο δήμο σου τις υπηρεσίες τους και να γεμίσει τις καλοκαιρινές «πολιτιστικές» δραστηριότητες του δήμου σου (μπητς πάρτι και ελάτε να φάμε). Δέκα άτομα στους θεατές 40 στη σκηνή. Ο δήμαρχος απών. Το δημοτικό συμβούλιο: ουδείς, ουδεμία, ουδέν. Απέναντι από τη σκηνή σερβίρονται σουβλάκια: δεν υπάρχει καρέκλα ελεύθερη. Ντροπή σε όλους τους.

Συμπεριφορά 3
Μια κοπελίτσα 19-20 χρονών, ανιψιά του δημάρχου, ανεβαίνει στη σκηνή και απευθυνόμενη σε ανθρώπους 50-65 ετών που έχουν κάνει καριέρες λαμπρές με μόχθο, ιδρώτα και σκληρές εξετάσεις, να τους πει ότι "νοιώθει μεγάλη τιμή" και ότι "ο δήμαρχος λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων δεν θα μπορέσει να παραβρεθεί". Αυτό της έλλειπε να πει ότι είναι με τον βουλευτή στο πανηγύρι και πίνουνε ρακές...

Συμπεριφορά 4
Πώς γίνεται σ' αυτή τη χώρα να είναι μπάχαλο τα πάντα και όλοι να κάνουν άψογα τη δουλειά τους, υπάρχει κανείς να μας το εξηγήσει; Πεθαίνει ο ένας στο νοσοκομείο, κανείς όμως δεν έχει ευθύνη, όλοι κάνουν άψογα τη δουλειά τους. Η δημόσια διοίκηση καταρρέει όμως όλοι κάνουν άψογα τη δουλειά τους. Οι φυλακές είναι ξέφραγο αμπέλι, όμως όλοι κάνουν άψογα τη δουλειά τους. Οι αρχές έχουνε πέσει στα λάδια με το κεφάλι και στη διαφθορά, όμως κάνουν άψογα τη δουλειά τους κλπ κλπ κλπ Η θρασύτητά τους δεν έχει όρια: Ότι κι αν γίνει οι όποιοι "αρμόδιοι", "υπεύθυνοι" και λοιποί συγγενείς, με θράσος και από την τηλεόραση προσπαθούν να μας πείσουν ότι τα δίδυμα ξαδέλφια που είδαμε είναι ένα εντελώς φυσιολογικό συμβάν και ότι αυτοί έκαναν άψογα τη δουλειά τους.

Σ’ αυτή τη χώρα που «του Γκιαούρη το γινάτι κρατάει τρεις μέρες», φαίνεται ότι η κόλαση είναι οι άλλοι. Καλά να πάθουμε αφού «κατά τον αγά είναι και το πεσκέσι».

Τετάρτη 22 Ιουλίου 2009

Επίκουρος

Τι έβλεπε ο Επίκουρος όταν αρνιόταν τη συμμετοχή στα κοινά; Γιατί το έκανε;

Μήπως για προστασία στη σκέψης και την αξιοπρέπεια, από τα διάφορα παιχνίδια; Τα παιχνίδια που παίζονται αθέατα στα παρασκήνια, πίσω από την αμέριμνη συμμετοχή στις δημοκρατικές πρακτικές, εκείνα που σχετίζονται με συμφέροντα και τις φιλοδοξίες πολιτικών, πολιτών και συντεχνιών;

Τα παιχνίδια της δημοκρατίας μαθαίνονται. Με τον καιρό τα παίζουν στα δάκτυλα ακόμα και οι έσχατοι κλητήρες που ανακαλύπτουν τις διάφορες τρύπες και τα κενά του συστήματος. Ευκαιρίες που δεν τις αφήνουν ανεκμετάλλευτες: για ψιλοαρπαχτές αρχικά και γιατί όχι και για κάτι περισσότερο σε σπίτια κι αυτοκίνητα αργότερα. Αυτό που συμβαίνει σήμερα και έχει αναχθεί σε επιστήμη της χαραμάδας και του αφύλακτου, από δήθεν αθώους εργάτες έως και επαγγελματίες συνδικαλιστές
Αυτά έβλεπε άραγε ο Επίκουρος; Προσπαθούσε ενδεχομένως να φωνάξει, σε όλους αυτούς που βλέπουν τις διάφορες στρεβλώσεις και τα κενά ως προσωπικές ευκαιρίες: σας πήραμε είδηση, σας καταλάβαμε! Χρησιμοποιείτε τη δημοκρατία, τους θεσμούς και την ιδέα της, για να δημιουργήσετε συμμαχίες και να κάνετε κινήσεις τακτικής κάτω από το τραπέζι, για τα προσωπικά σας συμφέροντα.
Ό,τι κάνει δεν το κάνει από μίσος και αντίθεση στη δημοκρατία και την πόλη. Προειδοποιεί για αυτό που διαισθάνεται ότι θα επέλθει. Την πόλη και τη δημοκρατία της και την έχει υπερασπισθεί, εξ' άλλου, με το σπαθί στο χέρι, όπως λένε οι ιστορικοί της εποχής.

Μια ηθική τιμωρία είναι η πρόταση του μεγάλου στοχαστή. Μια έσχατη κριτική και μια απαξίωση σε αυτό που αρχίζει να γεννιέται.

Ο Επίκουρος είναι ένας ήρωας του Ομήρου που γεννήθηκε πολλή αργότερα και έτσι δεν περιελήφθη στα έπη του.


Οι παραπάνω επισημάνσεις είναι απόδοση μερικών σημείων από το πολύ ενδιαφέρον άρθρο: "Αποχή: η διαφορά μεταξύ Σωκράτειας και Επικούρειας φιλοσοφίας", το οποίο στις επισημάνσεις μας βρίσκει σύμφωνους, όμως στο δια ταύτα διατηρούμε τις επιφυλάξεις μας.


Το άλλο συμφέρον, το εθνικό

Κάνω αρχή με διαπλοκή και μπόλικο συμφέρον εθνικό, για νάμαι λίγο επίκαιρος, στο πνεύμα των καιρών. Τα πιο δεύτερα, τα πιο έτσι, τα βλέπουμε προσεχώς, στο μέλλον. Βιβλία, μουσική, Τέχνες, πολιτισμός, Τύπος, οι φιλανθρωπίες, η ευρωπαϊκή προοπτική μπορούνε να περιμένουνε λίγο. Εδώ θα ’μαστε, νάμαστε καλά. Σήμερα η παράσταση έχει εθνικό συμφέρον. Ωραία πράγματα δηλαδή, χωρίς αίματα και θυσίες, για το κοινό καλό και κουβέντα να γίνεται, χωρίς να πιάνουμε τα άκρα. Εμείς πάππου προς πάππου είμαστε άνθρωποι της τάξης, του νοικοκυριού, της πατρίδας, ποτέ των άκρων. Οφείλουμε όμως να το πούμε ευθύς εξαρχής, για νάμαστε ξηγημένοι: Παινέματα και κολακίες αλλού. Ο στόχος ξεκάθαρος: Να διαβάσει ο πικραμένος και να πάρει πάνω του ή εγκαταλείποντας το blog με αηδία και αγανάκτηση να αναφωνήσει: Κουφάλες! Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Σ' αυτά εκπτώσεις δεν κάνουμε.

Στα θέματά μας τώρα, που θάλεγε και κάποιος συνάδελφος στην εξουσία του.

-Τι είναι τελικώς το εθνικό συμφέρον; Απαιτεί τεχνολογία αιχμής η αναγνώρισή του; Πώς μπορεί μακροσκοπικώς να αναγνωρισθεί;

-Ποιος μπορεί, επιτέλους, να ερμηνεύει αυθεντικά το εθνικό συμφέρον σ’ αυτή τη χώρα; Αν περιμένετε από μένα να απαντήσω εκεί που η Νομική Αθηνών, ο Τσάτσος και ο Μανετάκης κώλωσαν πλανάστε πλάνην οικτράν. Διότι ποιος είμαι ’γω, από πού έρχομαι, που πάω; (συγνώμη αγαπητέ Γουίλιαμ). Πως μπορώ να αναμετρηθώ με σαχλίτσες μπρος στους ογκόλιθους;

-Έτι δε, τι είναι οι θεσμοί; Για ποιους είναι; Ποιους αφορούν; Μήπως είμαι θεσμολάγνος και δεν μου τόπαν στην τηλεόραση;

-Θα πρέπει να πιστεύουμε; Ναι, αν είναι αναγκαίο. Εμείς έχουμε την καλή πρόθεση, αλλά που; Πάλι, και συγνώμη για την αγένεια, είναι νομίζετε απαραίτητο; Κι άλλες φορές πιστέψτε, πιστέψτε μας λέγανε αλλά δεν έμεινε τίποτα. Εν πάση περιπτώσει αν είναι για το εθνικό συμφέρον να πιστέψουμε. Είμαι αναστατωμένος τελευταία μ’ αυτά π’ ακούω. Τελευταία, πάντα στους μεγάλους μου καημούς, ακούω λαϊκά: «Ζημιές μεγάλες έπαθα κι ακόμα δεν το έμαθα, κανείς δε μ’ αγαπάει, για το συμφέρον πάει» (για τη ρίμα, συγνώμη κ. Βίρβο). Ο μακαρίτης ο Μπιθικώτσης ήξερε και προς τιμήν του δεν το κράτησε για τον εαυτό του: «το καλό τραγούδι θέλει πόνο, πρέπει να κάνουμε εισαγωγή πόνου». Έτσι είναι, τον μεγάλο πόνο αν δεν τον έχουμε πρέπει να τον ανακαλύψουμε. Φαίνεται ότι η νέα κολεξιόν προσανατολίζετε για την άνοιξη στο εθνικό συμφέρον. Θα φορεθεί πολλή απ’ ότι δείχνουν τα πράγματα. Τα κανάλια ναν’ καλά και να μην μας προκύψει κανένα θέμα να γεμίσουν οι οθόνες μας Αβραμόπουλο, Σπηλιωτόπουλο, Δένδια, Μαρκογιαννάκη… Ο Θεός ας μας λυπηθεί, για να θυμηθούμε τον άλλο, τον ιστορικό, Μεσαίωνα.

Ώρες ώρες με προβληματίζει: Μήπως πρέπει τελικά να αξιοποιήσουμε με κάθε τρόπο αυτή την άνεση που έχουμε στη λαμογιά, στο φούμαρο; Επ’ αγαθώ, βεβαίως βεβαίως…

Τρίτη 21 Ιουλίου 2009

Ηθοποιός σημαίνει φως

Όχι μόνο φως αλλά και νερό και τηλέφωνο και νοίκι και παιδιά ...

Δόξα τω Θεώ


Μπόρα είναι θα περάσει
μη χειρότερα να λες...

Δευτέρα 20 Ιουλίου 2009

Ευτυχία και έρευνες

«H ευτυχία στην εποχή της κρίσης» είναι ο τίτλος άρθρου της Βίκυς Τσιώρου που δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία της 15-7-09.

Οι μελετητές από διάφορους χώρους ισχυρίζονται ότι η ευτυχία βρίσκεται στην επίτευξη στόχων. Άρα οι εφικτοί στόχοι είναι μυστικό της ευτυχίας. Άλλοι ισχυρίζονται ότι πρέπει να επιθυμούμε πράγματα που έχουμε. Άλλοι στις μικρές απολαύσεις, στην αναγνώριση, στην επικοινωνία, στους φίλους, στα παιδιά, στην κοινωνική προσφορά, στην εργασία, στην τέχνη, … είναι μερικές από τις θέσεις, τα μυστικά, της ευτυχίας.
Ο Φλομπέρ επί του προκειμένου είναι ειρωνικός: «Για να είναι κανείς ευτυχισμένος, πρέπει να είναι βλάκας, εγωιστής και με καλή υγεία».
Η ευτυχία αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα κινήτρου. Χωρίς αυτόν οι άνθρωποι θα είχαν εξαφανιστεί εδώ και καιρό. Βρίσκεται στην αρχή της επιβίωσης του ανθρώπινου είδους. Γι’ αυτό και το ενδιαφέρον να μάθουμε περισσότερα γι’ αυτήν. «Το πρόβλημα είναι ότι κάπου τη χάσαμε. Ποτέ άλλοτε οι άνθρωποι δεν είχαν τόση καλή υγεία. Τα σπίτια τους θερμαίνονται τον χειμώνα, έχουν τηλέφωνα για να επικοινωνούν μεταξύ τους, τηλεοράσεις να διασκεδάζουν, βιβλία για να μορφώνονται και εμβόλια κατά των ασθενειών. Παρ' όλα αυτά, σε όλες τις έρευνες ανά τον κόσμο, για το αν είμαστε ευτυχείς, οι περισσότερες απαντήσεις αποκαλύπτουν μια χρόνια έλλειψη ικανοποίησης» γράφει η Τσιώρου.

Ποια είναι τα μυστικά της ευτυχίας; Υπάρχουν μυστικά; Μπορεί να διδαχθούν;
Τι λένε οι άνθρωποι που δηλώνουν ευτυχείς; Η απάντηση που δίνεται στο άρθρο είναι: «Έχουμε τη δύναμη να επιλέξουμε την ευτυχία μας. Αρκεί να αποφασίσουμε πως μπορούμε να βρούμε κάτι καλό σε κάθε στιγμή της ζωής μας. Εκπαιδευόμενοι στην αναγνώριση της ευτυχίας, μπορούμε να την εκτιμήσουμε και να γίνουμε όλο και πιο ευτυχείς».
Ποιο είναι το μυστικό της ευτυχίας; Ποιο το μυστικό των ευτυχισμένων ανθρώπων; Τι πρέπει να κάνουμε για να αδράξουμε την ευτυχία μας και να τη γευτούμε; Μαθαίνεται η ευτυχία; Γεννιόμαστε ευτυχισμένοι; Υπάρχουν συνταγές για να βρει κανείς την ευτυχία και συνταγές για να τη διατηρήσει; Ολως παραδόξως, απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δίνουν το τελευταίο διάστημα οι οικονομικές επιστήμες. Υπάρχει μια σχολή σκέψης που εξαπλώνεται σταδιακά: είναι «η οικονομία της ευτυχίας», η οποία δηλώνει την παρουσία της σε διεθνή φόρα.
Σε έρευνα 90.000 ανθρώπων από 46 χώρες απάντησαν με ερωτηματολόγια, όπως σημειώνεται στο άρθρο, διαπιστώθηκε:
  1. Ένα ετήσιο εισόδημα 15.000 ευρώ εξασφαλίζει όλες τις απαραίτητες ανάγκες μας και δεν χρησιμεύει σε τίποτε να κερδίζουμε παραπάνω. Αν συνηθίσουμε σε ένα υψηλότερο εισόδημα, καταναλώνουμε περισσότερο και επιθυμούμε και άλλα.
  2. Η ευφυΐα δεν επηρεάζει καθόλου την ευτυχία. Το μορφωτικό επίπεδο την επηρεάζει ελαφρά , ενώ άντρες και γυναίκες είναι ίσοι απέναντι στην κατάκτηση της ευτυχίας.
  3. Ο γάμος ή μια σταθερή μακροχρόνια σχέση, η καλή υγεία, μια καλή εργασία, η πίστη σε κάποια θρησκεία, η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση της χώρας, η ολιγόωρη παρακολούθηση τηλεόρασης και η παρουσία δίπλα μας καλών και στενών φίλων είναι οι παράγοντες που μας βοηθούν να προσεγγίσουμε την ευτυχία.
  4. Η οικονομία της ευτυχίας είναι αντίθετη στη γεωγραφική κινητικότητα των ανθρώπων, καθώς τους αποξενώνει από τους φίλους τους. Επίσης, προτιμά τον πληθωρισμό από την ανεργία και είναι αντίθετη στην ελαστικοποίηση της εργασίας.
  5. Τα αγαθά της παθητικής κατανάλωσης δεν κάνουν τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Αντίθετα η ενέργεια που καταναλώνεται για έναν σκοπό και η ικανοποίηση να τον πραγματοποιήσουμε, φέρνει την ευτυχία.

Κυριακή 19 Ιουλίου 2009

Ζώνες

Η ζώνη των παραλλήλων, η ζώνη αγνότητας, η ζώνη της Παναγίας ή αγία ζώνη που περιέφερε στην Αθήνα η Μιμή, οι ζώνες Van Allen και πολλές άλλες ζώνες με τη δική της χάρη η κάθε μία. Τελευταία μας προέκυψε και η ζώνη Σπηλιωτόπουλου.

Ο κ Σπηλιωτόπουλος είναι ο υπουργός Παιδείας και ο όρος που εφηύρε είναι «η ζώνη πολιτισμού» στα σχολεία. «Δεν είναι δυνατόν η χώρα που γέννησε τον πολιτισμό να μην έχει ώρες πολιτισμού στα σχολεία της». Υποσχέθηκε δε (Καθημερινή 19-7-09) λιγότερη ύλη, λιγότερες ώρες διδασκαλίας και μια «ζώνη πολιτισμού», δηλαδή προαιρετικές πολιτιστικές δραστηριότητες. Ποιοι όμως θα κάθονται προαιρετικά; Φέτος δοκιμάσαμε (το είχαμε επιχειρήσει και άλλες χρονιές στο σχολείο μας) να ανεβάσουμε μια θεατρική παράσταση στις πολιτιστικές δραστηριότητες: μας βγήκανε τα λάδια με τους μαθητές και τα προβλήματα λόγω μετακινήσεων, φροντιστηρίων, ασυνέπειας κλπ κλπ.

«Οι μαθητές σήμερα είναι δέσμιοι του παραλογισμού, που παράγει η αποτυχία του συστήματος της Μέσης Εκπαίδευσης: Παρακολουθούν ένα σχολείο συνδεδεμένο με την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο· και, επειδή το σχολείο δεν μπορεί να προσφέρει τις υπηρεσίες που υποτίθεται ότι οφείλει να προσφέρει, οι μαθητές υποχρεώνονται να διαθέσουν άλλο τόσο χρόνο εκτός σχολείου για να τις αγοράσουν ξανά από τον ιδιωτικό τομέα. (Έπειτα απορούν μερικοί αφελείς, γιατί οι μαθητές καίνε τα βιβλία στην τελετουργική πυρά μόλις αποφοιτήσουν...)» υποστηρίζει στην Καθημερινή ο Στ. Κασιμάτης.

Ο ζωναράδικος είναι ένας ωραίος γρήγορος θρακιώτικος σκοπός. Όμως τα μεγάλα σουξέ με τα ζωνάρια παίζονται στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Ναι, καλά καταλάβατε, είναι το υπουργείο που πάμε και μας ανοίγει στο ζωνάρι συνεχώς και νέες τρύπες, αφού συνεχώς μας προκαλεί σε νέα σφιξίματα. Πώς το ’λεγε ο μακαρίτης ο Θανάσης ο Κανελλόπουλος στο αίτημα να σφίξουν οι πολίτες κι άλλο το ζωνάρι : η ζώνη σε λίγο αντί για σφίξιμο θα μας χρειαστεί για κρέμασμα.

Τα των ζωνών ίσως έπρεπε να τα συζητήσει σ’ αυτό το υπουργείο ο κ. Σπηλιωτόπουλος γιατί με 4,1% του ΑΕΠ (με μέσο στην ΕΕ το 5,1% ) και συνεχώς αυξανόμενες λειτουργικές δαπάνες από τα νέα τμήματα, τα πράματα δεν αντέχουν ούτε καν στην εύκρατο ζώνη. Από τη ζώνη του πολιτισμού ή που θα οδηγηθούμε στη ζώνη των θρίλερ, στη ζώνη του λυκόφωτος δηλαδή ή στη ζώνη των φαιδρών εσπεριδοειδών (πορτοκαλέας κ.α.).

Γνώριζαν όλοι

Στο σημερινό ΒΗΜΑ (19-7-09) η Μ. Παπαματθαίου τιτλοφορεί το άρθρο της «Γνώριζαν όλοι το σκάνδαλο και σιωπούσαν». Αναφέρεται στο σκάνδαλο με τις στημένες επιλογές υποψηφίων στα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών σε κάποιο τμήμα, κάποιου ελληνικού πανεπιστημίου. Επιλογές που γίνονταν με βάση λίστα υποψηφίων με πολιτικές διασυνδέσεις, η οποία συντάσσονταν από εκπροσώπους των φοιτητικών παρατάξεων της ΔΑΠ και της ΠΑΣΠ.
Σημειώνεται στο άρθρο: «Ήξεραν όλοι και σιωπούσαν. 'Τι μπορούμε να κάνουμε; Πρόκειται για ένα πρόσωπο που εκθέτει ολόκληρο το πανεπιστήμιο. Δεν ξέρουμε πώς να τον αντιμετωπίσουμε...'. Φράσεις όπως αυτές αποτελούν την κοινή 'υπερασπιστική γραμμή' σχεδόν όλων των εκπροσώπων του συγκεκριμένου (… πανεπιστημίου …), που μίλησαν στο «Βήμα», προσπαθώντας να δικαιολογήσουν (αλλά και να απομονώσουν από τα τεκταινόμενα στο Πανεπιστήμιο). (…). Όλοι οι ακαδημαϊκοί παράγοντες, πανεπιστημιακοί, φοιτητές, αλλά και ο ευρύτερος κοινωνικός περίγυρος του συγκεκριμένου ανεπιστημιακού ιδρύματος (…) θεωρούσαν λίγο-πολύ καθεστώς στο συγκεκριμένο τμήμα αυτό που όλοι οι άλλοι ανακάλυψαν, με στοιχεία, όταν η επίμαχη λίστα παράπεσε σε... ξένα χέρια: Ότι μέλη φοιτητικών παρατάξεων του (συγκεκριμένου πανεπιστημίου), με κριτήρια που καμία σχέση δεν είχαν με τις ακαδημαϊκές περγαμηνές των υποψηφίων, συνέτασσαν λίστες με ονόματα υποψηφίων για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο (συγκεκριμένο τμήμα της συγκεκριμένης σχολής), προτείνοντας να γίνουν δεκτοί σε αυτό δημοσιογράφοι, συγγενείς πολιτικών, φίλοι και γραμματείς τοπικών παραγόντων.

Η αποκάλυψη της υπόθεσης με τα στημένα μεταπτυχιακά στο συγκεκριμένο τμήμα έγινε την περασμένη Κυριακή από «Το Βήμα» και προκάλεσε άμεσα δυο γεγονότα: Το Σώμα Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης, με κατεπείγουσα εντολή του γενικού επιθεωρητή , ζήτησε να λάβει γνώση των σχετικών στοιχείων και ανέλαβε να ερευνήσει την υπόθεση και τις καταγγελίες για τα στημένα μεταπτυχιακά. Και οι πρυτανικές αρχές, οι οποίες ήδη είχαν παραγγείλει Ενορκη Διοικητική Εξέταση για τα τεκταινόμενα στο συγκεκριμένο τμήμα από πέρυσι, ζήτησαν την επέκταση της έρευνας και στις καταγγελίες για τις παράτυπες επιλογές φοιτητών» κλπ κλπ

Δυο επισημάνσεις:
1. Αν δεν είχε γίνει το δημοσίευμα στην εφημερίδα, παρά το ότι όλοι γνώριζαν για το καθεστώς επιλογής στη συγκεκριμένη σχολή, το καθεστώς αυτό θα συνέχιζε να λειτουργεί και γιατί όχι να δημιουργεί και δεδικασμένο και για τις πολιτικές μαφίες αλλά και για τα άλλα μεταπτυχιακά προγράμματα.
2. Σε πόσες άλλες περιπτώσεις δεν γίνονται ανάλογες ενέργειες, όχι μόνο στο χώρο της Παιδείας, οι οποίες δεν θα δουν ποτέ το χώρο της δημοσιότητας; Δεν έχετε παρά να δείτε γύρω σας. Ο βουλευτής που πρέπει να παρέμβει για τα αυτονόητα, ο ελαχιστότατος παραγοντίσκος που παρεμβαίνει για να παρακάμψει την ουρά αναμονής η κουμπάρα του, οι κατευθυνόμενες επιχορηγήσεις κλπ κλπ

Αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά σε όλους. Και δυστυχέστατα και σε όλους τους πολιτικούς χώρους, μηδενός εξαιρουμένου "οι δικοί μας" είναι πιο ίσοι από τους άλλους. Η απορία είναι γιατί δεχόμαστε να παίζουμε το παιχνίδι του κάθε κερατά, όσοι μπορούμε να το αποφύγουμε; Γιατί δεν αντιδρούμε όταν ακούμε «αυτός είναι δικός μας», «έχεις κανέναν να το σπρώξει;» και στα άλλα ανάλογα; Προφανώς γιατί θα μπούμε σε χειρότερες περιπέτειες απ’ αυτές που έχουμε μπροστά μας ή χειρότερα ακόμα να θεωρούμε ότι αυτά αφορούν τους άλλους και ότι "ας βολευτούμε εμείς, και σιγά μωρέ, εμείς θα αλλάξουμε τον κόσμο...".

Όσο χορεύουμε όπως μας παίζουν, αυτοί που ασκούν εξουσία με τέτοια μέσα, τόσο αυτοί θα συνεχίζουν το σκοπό τους. Κρατάτε παλικάρια που θα ’λεγε και ένας γενναίος Γρηγόριος Δικαίος ή Παπαφλέσσας.

Σάββατο 18 Ιουλίου 2009

Βιβλία

Η τέχνη του αφορισμού και η κριτική διαμαρτυρία της σκέψης

για το βιβλίο του

Ζήση Σαρίκα

"Μακριά απ' τον κόσμο"

εκδόσεις Πανοπτικόν, σ. 195, 10,45 ευρώ

που δημοσιεύτηκε στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ της 18-9-09

Ο Σαρίκας είναι Θεσσαλονικιός. Είναι κυρίως γνωστός ως μεταφραστής των έργων του Νίτσε. «Το συγγραφικό του καταστάλαγμα όμως αντιπροσωπεύεται από δύο μικρά βιβλία πρόζας, τα Ψίχουλα (2003) και το πρόσφατο Μακριά απ' τον κόσμο. Δύο βιβλία με αξιοσημείωτη μορφολογική, υφολογική και θεματογραφική συνέχεια, που θα μπορούσαν να διαβαστούν ως μέρη του ίδιου βιβλίου.

Το Μακριά απ' τον κόσμο αντιμετωπίστηκε μάλλον ως βιβλίο πεζογραφίας. Εσφαλμένα, διότι τα 131 ολιγοσέλιδα (μερικές φορές και μονοσέλιδα) γραπτά που το απαρτίζουν δεν είναι διηγήματα. Διηγηματογραφική είναι η αφηγηματική τεχνική που χρησιμοποιεί ο Ζήσης Σαρίκας, ο οποίος αποδεικνύεται μάλιστα βαθιά εξοικειωμένος με τη σπουδαία πεζογραφική παράδοση της Θεσσαλονίκης, την αστική τοπιογραφία της και τον γλωσσικό ρεαλισμό της· χρησιμοποιεί όμως τη φόρμα μόνο σαν άλλοθι, προκειμένου να την κάμψει, για να υποβάλει κάτι διαφορετικό. Και αυτό είναι κατ' εξοχήν σκέψεις. Το βιβλίο είναι στην πραγματικότητα ηθικοί αφορισμοί, μολονότι σε κάπως πιο ανεπτυγμένη μορφή απ' ό,τι συνήθως σκεφτόμαστε με τον όρο. Σε όλα τα κείμενα, το κέντρο βάρους πέφτει στην τελευταία παράγραφο ή, ακόμα πιο ενδεικτικά, την τελευταία πρόταση που έχει ακριβώς χαρακτήρα αφορισμού. Εκείνο που έχει προηγουμένως κάνει είναι να δημιουργήσει ένα παραστατικό σκηνικό, μια υποδειγματική κατάσταση, η οποία ανακινεί -και ίσως από μόνη της υποβάλλει στον υποψιασμένο αναγνώστη- την τελική κρίση. Το είδος αυτό γραφής έχει την απώτατη αφορμή του στους φιλοσοφικούς αφορισμούς του Νίτσε (και δεν πρέπει να ξεχνάμε, ίσως, τους «μαύρους» αφορισμούς του Ε.Μ. Cioran...). Ακόμα περισσότερο όμως συγγενεύει με ένα μεταπολεμικό, και ιδιοφυές, δείγμα αφοριστικής φιλολογίας: τα Minima Moralia, του Τ.Β. Αντόρνο. Μπορεί ακόμα να πει κανείς ότι ο στόχος του Ζ. Σαρίκα είναι κατ' ουσίαν ίδιος με του Αντόρνο: να φέρει στο φως τις εξοντωτικές αντιφάσεις που πλήττουν τη ζωή των σύγχρονων ανθρώπων, έτσι ώστε καμιά συνεπής ηθική στάση δεν είναι πια δυνατή.

Να πεις πεσιμιστική τη ματιά του Ζήση Σαρίκα είναι λίγο· ακριβέστερα, οι σελίδες του ξεχειλίζουν από αηδία για τους ανθρώπους, αηδία για τη ζωή... Εστιάζει ανελέητα τον φακό του σε όλη την ποικιλόχρωμη πανίδα της σύγχρονης ελληνικής ζωής: οι μικροαστοί με τη σιχαμένη τους ιδιοτέλεια, οι επιχειρηματίες με την κτηνώδη αναλγησία τους και οι ανενδοίαστοι πολιτικοί, πονηροί χωριάτες, που εποφθαλμιούν τον εξαστισμό με κάθε τίμημα, ανεγκέφαλοι τηλεπαρουσιαστές και δημοσιογράφοι, ψευτοκαλλιτέχνες και ψευτοδιανοούμενοι, συμβιβασμένοι επαναστάτες και ριζοσπάστες της κακιάς ώρας, χαυνωμένη νεολαία, περιθωριακοί κάθε είδους -πόρνες, τραβεστί, μετανάστες, απόκληροι- που παζαρεύουν την ενσωμάτωσή τους και μιμούνται ό,τι τους αποκλείει είναι μερικές από τις φιγούρες που μεγεθύνονται από τον ανατομικό του φακό, πάντα με τον ίδιο στόχο: να φωτιστεί το ψεύδος που κυβερνάει τη ζωή τους, η εξοντωτική ασυνέπεια ανάμεσα στην κοινωνική πρόσοψη και τα ψυχολογικά περιεχόμενα, ανάμεσα στους λόγους και την κρυφή λογική των πράξεων, της οποίας κανένας δεν είναι κύριος... Ακόμη και τα ορμέμφυτα, στα οποία θα μπορούσε κάποιος, ρομαντικά σκεπτόμενος, να προσφύγει σαν έσχατο τόπο αντίστασης στην κοινωνία, στο προγραμματισμένο ψεύδος της και στην απανθρωπιά των μηχανισμών της, αποδεικνύονται αλωμένα από αυτήν έως τα κατάβαθά τους: «Ο διάολος να πάρει τους ανθρώπους κι αυτά που έχουν θαμμένα στην ψυχή τους» αναφωνεί στην κατακλείδα της «Ψυχανάλυσης» (σελ. 123).

Αυτή η μισανθρωπία είναι ωστόσο γεμάτη πληγωμένο ανθρωπισμό. Υπάρχει άφθονη τρυφερότητα, που πλημμυρίζει επίσης αυτές τις σελίδες, υπόκωφα, μια ενάντια δύναμη όμως της κόβει διαρκώς τον δρόμο: είναι η επίγνωση της συνενοχής ανάμεσα στα θύματα και τους θύτες, του ποσοστού ευθύνης των καταδικασμένων, οι οποίοι παραχωρούν στον κύριο την ίδια τη δύναμη που θα στρέψει εναντίον τους. Σε αυτό το τοπίο του αυτοαναπαραγόμενου μαζοχισμού ο δρόμος της επανάστασης είναι πια κλειστός. Το «Πλύση εγκεφάλου» καταλήγει: «Ποιος μπορεί να σταματήσει την καταβρόχθιση της παρθένας γης, την απονέκρωση της θάλασσας, τη μόλυνση του αέρα; Ποιος μπορεί να κλείσει τα σαγόνια των αρπακτικών, που θα σταματήσουν να δουλεύουν μόνον όταν δεν θα υπάρχει πια τίποτε άλλο να φάνε; Ολοι ξέρουμε ποιος. Αλλά αυτός ο ποιος απουσιάζει» (σελ. 167).

Το κύριο αίσθημα που υπορρέει τη μελαγχολική γνωμική σοφία του συγγραφέα είναι αυτό της διπλής παγίδευσης: οτιδήποτε και αν κάνεις, ή δεν κάνεις, είσαι ματ... Ιδού μια ωραία εκδίπλωση του αδιεξόδου σε πλανητική κλίμακα («Τα καρκινώματα», σελ. 146»): «Την εποχή της παγκοσμιοποίησης, την εποχή της ελεύθερης διακίνησης ανθρώπων, ιδεών και εμπορευμάτων και της αποπεράτωσης του πλανητικού χωριού, φύτρωσαν και ανθίζουν ο τοπικισμός και ο εθνικισμός. Μπορούν τα καρκινώματα να τα βάλουν με τον καρκίνο;». Ο λαϊκός πολιτισμός, ούτως ή άλλως ετοιμοθάνατος και ανίκανος πλέον να προσφέρει προστασία, γίνεται αντικείμενο της ίδιας σπαρακτικής αμφιθυμίας: «Τα λαϊκά τραγούδια όλης της υφηλίου μοιάζουν λιγάκι, στα λόγια, με την ιστορία του Χριστού: ο καλός και ο ταπεινός, που οι δικοί του τον προδίδουν, οι κακοί που τον πατάνε κάτω, οι αναίσθητοι κι αγνώμονες περίοικοι, η ματαιωμένη αγάπη, το πρότυπο που καταλήγει στα σκουπίδια, η αδικία που βασιλεύει, η άφεσή της... Απίστευτη μιζέρια για θεούς και ανθρώπους» («Η μιζέρια», σελ. 57)· «Ο Καραγκιόζης», από την άλλη πλευρά, οδηγεί στη διαπίστωση: «Ηταν μεγάλη τύχη να βλέπεις ζωντανή μια τόσο παλιά και θεσπέσια τέχνη: δεν είχε πεθάνει αυτή, αλλά το κοινό της» (σελ. 83).

Και ό,τι ισχύει για τον κόσμο συνολικά, για τους άλλους τους οποίους ο συγγραφέας κατασκοπεύει αποτραβηγμένος στη σκήτη του -γιατί η μόνωση είναι όρος δυνατότητας, ώστε να μη στομώσει η αιχμή της κρίσης- δεν ισχύει λιγότερο για τον ίδιο και για την επιλογή του: ελάχιστα μπορεί να υπερηφανευθεί γι' αυτήν. Από το ομότιτλο με το βιβλίο γραπτό («Μακριά απ' τον κόσμο», σελ. 140-1) διαβάζουμε την οδυνηρή υποθήκη στον εαυτό του: «Τότε, πράγματι, μπορείς να ζήσεις "μακριά απ' τον κόσμο". Μην καμαρώνεις όμως και πολύ γι' αυτό. Γιατί με τους περισσότερους εξακολουθεί να σε συνδέει κάτι πολύ γερό: το ότι ζείτε, κι εσύ κι αυτοί, ετερόνομα, το ότι για τη ζωή και τον θάνατό σας αποφασίζουν κάτι άλλοι ελάχιστοι, άτομα, ιδεολογίες και θεσμοί. Μην τρέφεις, λοιπόν, αυταπάτες. Το λάθε βιώσας σου χαρίζει μια πολύ μικρή ελευθερία: να ζεις έξω απ' το κοπάδι, ενώ ανήκεις ώς τα μπούνια σ' αυτό».

Πολύτιμο στην περίπτωση του Ζήση Σαρίκα είναι ότι, καθώς φωτίζει τις ατελείωτες επιμέρους διαθλάσεις του σε απειράριθμες ατομικές μορφές, δεν χάνει στιγμή από τα μάτια του το μεγάλο ιστορικό πλάνο, την ανθρώπινη σκηνή και τα οικουμενικά της διακυβεύματα. Από αυτήν ακριβώς την αφόρητη ένταση ανάμεσα στο ατομικό και το καθολικό αποστάζει το μέγιστο της δραματικότητάς του. Αναπόφευκτη είναι άρα μια σειρά τελικών αναστοχασμών πάνω στην ίδια την ιστορία. Οπως: «Η ζωή μας είναι γραμμένη με συμπαθητική μελάνη, που κανένας δεν θα τη ζεστάνει στη φωτιά. Η μόνη παρηγοριά είναι ότι η γραμμένη ιστορία που θα μείνει για τις επόμενες γενιές είναι κατά ενενήντα εννιά τοις εκατό για πέταμα («Ενενήντα εννιά τοις εκατό για πέταμα», σελ. 156)· ή: «Είναι σαν τις παροιμίες, που η μια αναιρεί την άλλη. Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, είπε κάποιος. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, αντέτεινε ένας άλλος. Η ιστορία επαναλαμβάνεται σαν φάρσα, διόρθωσε ένας τρίτος. Οποιος δεν διδάσκεται από την ιστορία, είναι καταδικασμένος να την επαναλάβει, ισχυρίστηκε ένας τέταρτος (...) Η ιστορία πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή: αυτό είναι το σωστό ρητό» («Η ιστορία», σελ. 193). Αυτό προαναγγέλλει και τη νιτσεϊκή κατακλείδα του βιβλίου, την οριστική έξοδο: «Ας έρθει λοιπόν γρήγορα η συντέλεια του κόσμου» («Η συντέλεια», σελ. 195)».

Ολόκληρο το άρθρο

Παρασκευή 17 Ιουλίου 2009

Και κάποιο δάκρυ αν θα κυλήσει...

Μόνο οι αφελείς νομίζουν ότι η αγάπη αρκεί για να κρατήσει ένα γάμο ζωντανό. Μελέτη του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας που δημοσιεύτηκε πρόσφατα (ΒΗΜΑ 17-7-09) και αφορούσε δείγμα 2.500 ζευγαριών διαπίστωσε ότι:
  • Όταν ο άντρας ήταν πάνω από 9 χρόνια μεγαλύτερος από την γυναίκα εμφανίζονταν διπλάσιες πιθανότητες διάλυσης της σχέσης.
  • Διπλάσιες επίσης ήταν οι πιθανότητες αν οι σύντροφοι παντρεύονταν σε ηλικία κάτω των 25 χρόνων.
  • Κατά 16% αυξημένες πιθανότητες διαζυγίου είχαν αν οι γονείς τους ήταν διαζευγμένοι
  • 90% πιθανότητα να χωρίσουν είχαν όσοι βρίσκονταν ήδη στον δεύτερο ή τρίτο γάμο τους, σε σχέση με αυτούς που είχαν παντρευτεί μόνο μια φορά.
  • Το 16% εκείνων που δήλωναν φτωχοί και άνεργοι -στην πλειονότητα ήταν άνδρες- συγκριτικά με αυτούς που δήλωναν εύποροι 9% οδηγήθηκαν τελικά στο διαζύγιο.
  • Το τσιγάρο επίσης, όταν ο ένας από τους δυο ήταν καπνιστής, ήταν λόγος διαζυγίου.
Οι στατιστικές όσο και να μη μας αρέσουν καταγράφουν την επικρατούσα κατάσταση. Μπορούμε να διαφωνούμε αλλά δεν μπορούμε να τις αγνοήσουμε. Οι εξαιρέσεις βεβαίως επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

Ευφημισμός

Ο ευφημισμός είναι ο έπαινος, το εγκώμιο αλλά και η ονομασία κάποιου δυσάρεστου όρου ή γεγονότος με επαινετική λέξη. Δηλαδή στον ευφημισμό συνήθως χρησιμοποιούμε μια λέξη ή μια έκφραση στη θέση μιας άλλης, επειδή θεωρείται λιγότερο αρνητική, δυσοίωνη , επιθετική ή χυδαία από αυτήν που αντικαθιστά. Είναι ένα από τα είδη «διπλής γλώσσας». Η χρήση των ευφημισμών εντάσσεται στο πλαίσιο της πολιτικής ορθότητας στη χρήση της γλώσσας σε διάφορα περιβάλλοντα.

Κλασσικά παραδείγματα: καλλιτέχνις η καμπαρετζού, υπάλληλος γραφείου τελετών ο νεκροθάφτης, Εύξεινος Πόντος, ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος, Ειρηνικός ωκεανός, Πλούτωνας (από το πλούσιος) ο Άδης.
Επίσης, ονομάζουμε «παράπλευρες απώλειες» τον θάνατο των αμάχων, μοναχό τον καλόγηρο που γυρίζει στις πόλεις. Όπως επίσης λέμε «κατ’ ευφημισμόν ο Τύπος είναι ελεύθερος».
Γενιές και γενιές Ελλήνων είναι τέκνα αγίων μανάδων. Η αγιότητα της μητέρας ήταν ο ευφημισμός της ανοχής στην καταπίεση.
Σύγχρονοι ευφημισμοί:
Κατ’ ευφημισμόν η πόλη αστυνομεύεται.
Κατ’ εφημισμόν τηρούνται τα ωράρια κοινής ησυχίας.
Κατ’ ευφημισμόν τηρείται ο κώδικας οδικής κυκλοφορίας.
Κατ’ ευφημισμόν λειτουργούν οι δημόσιες υπηρεσίες.
Κατ’ ευφημισμόν η Παιδεία είναι δωρεάν.
Κατ’ ευφημισμόν είναι τυφλή η δικαιοσύνη.
Κατ’ ευφημισμόν έχουμε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Κατ’ ευφημισμόν η νοσοκομειακή περίθαλψη είναι δωρεάν.
Κατ' ευφημισμόν η φυλακή είναι σωφρονιστικό κατάστημα.
Κατ' ευφημισμόν τηρούνται ομοιόμορφα οι νόμοι.
Κατ' ευφημισμόν συνεισφέρουμε αναλογικά στους φόρους του κράτους.
Κατ’ ευφημισμόν λειτουργούμε ως πολίτες.

Κατ’ ευφημισμό χρησιμοποιούμε την έννοια «Πεζοδρόμιο» για το μικρό δρομάκι στα άκρα του δρόμου, συνήθως ελαφρώς υπερυψωμένο, όπου θα πρέπει να κυκλοφορούν με ασφάλεια οι πεζοί. Κατ’ ευφημισμόν, βεβαίως, διότι σπανιώς είναι ελεύθερα για τους πεζούς, αφού καταλαμβάνονται από τραπεζοκαθίσματα νομίμως νοικιασμένα από το Δήμο ή παράνομα κατειλημμένα. Πάρα πολύ σπάνια βρίσκεται κάποιος να βεβαιώσει την παράβαση και ως εκ τούτου οι καταλήψεις αυτές δημιουργούν καθεστώς δικαίου.

Κατ’ ευφημισμόν χρησιμοποιείται, ακόμα, και ο όρος «πεζόδρομος», στον οποίον τα λεξικά έχουν καταχωρήσει την έννοια του δρόμου μόνο για τους πεζούς. Ποιος όμως σήμερα μπορεί να απαγορέψει ην είσοδο και την κυκλοφορία παντός είδους τροχοφόρων στους κατ’ ευφημισμόν πεζόδρομους; Δικανική η ερώτηση. Πως το ’λεγε ο Οδυσσέας στον Πολύφημο: Ο Κανένας, εξ' ου και κατ' ευφημισμόν πεζόδρομοι.

Πέμπτη 16 Ιουλίου 2009

Προσχηματικά

Ο Μανδραβέλης στην Καθημερινή της 7-7-09, θίγει το θέμα των προσχημάτων. "Οι καθολικές απαγορεύσεις και η συνακόλουθη γραφειοκρατία είναι αίτημα των ανίκανων να κάνουν καλά τη δουλειά τους και δικαιολογία των τεμπέληδων. Για κάθε αποτυχία τους κάτι φταίει: πότε το θεσμικό πλαίσιο, άλλοτε οι εγγυήσεις του νόμου για τα δικαιώματα των πολιτών, πότε η κοινωνία και συχνότερα όλα μαζί".

Πάρα πολλές φορές έχει προβληθεί ως δικαιολογία το δήθεν ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Και που το αλλάξαμε τι είδαμε; Πράγματι, σε ελάχιστες περιπτώσεις φταίει το θεσμικό πλαίσιο για την αναποτελεσματικότητα των υπηρεσιών του δημοσίου.

Ένας μόνο νόμος χρειάζεται: "Ο περι εφαρμογής των νόμων".

Κοινωνικό κενό

Ο Στ. Ζούλας στη σημερινή Καθημερινή σε άρθρο του με τίτλο "Βαριεστημένοι, αλλά βολεμένοι", θίγει το θέμα της δημόσιας εκπαίδευης και Παιδείας.

"Δεν είναι τα βιβλία και η ύλη. Είναι ο τρόπος που γίνεται εδώ και χρόνια η διδασκαλία στο σχολείο", γράφει. " Κακά τα ψέματα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, η πλειονότητα των δημόσιων καθηγητών, βαριεστημένοι και βολεμένοι στη μονιμότητά τους, ουδόλως ενδιαφέρονται να προκαλέσουν το ενδιαφέρον των μαθητών τους. Ελλείψει οποιουδήποτε κινήτρου, ελέγχου, αλλά και αξιολόγησης δεν δίνουν άλλωστε λογαριασμό σε κανέναν. «Οποιος θέλει ας μάθει, όποιος δεν θέλει, στα φροντιστήρια» σκέφτονται και μπαινοβγαίνουν ασκόπως και ακόπως στις τάξεις τους, με τους μαθητές τους να μετρούν ανάποδα τα λεπτά «διδασκαλίας» σαν να προσμένουν το τέλος του μαρτυρίου τους.

Αυτή είναι η εικόνα των απαξιωμένων δημόσιων σχολείων, χρόνια τώρα. Για να αλλάξει δεν αρκούν οι υποσχέσεις για νέα βιβλία, νέα προγράμματα, περικοπές της ύλης και άλλα μεγαλεπήβολα που έχουμε ξανακούσει. Για να αποκτήσει νόημα και περιεχόμενο το δημόσιο σχολείο χρειάζεται πρωτίστως να αλλάξουν νοοτροπία οι εκπαιδευτικοί. Ελεγχος, αξιολόγηση και κίνητρα χρειάζονται. Ας το καταλάβουν και οι ιθύνοντες που στέλνουν -όχι τυχαία- τα παιδιά τους στα ιδιωτικά σχολεία".

Νομίζουμε όμως ότι ξεχνάει κάτι πολύ σημαντικό ο αρθρογράφος: την τεράστια αλληλεπίδραση του σχολείου με την κοινωνία. Όλα αυτά που περιγράφει δεν γίνονται σε συνθήκες "κοινωνικού κενού". Πώς το 'λεγε η Γαλάτεια Καζαντζάκη "εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω".


Βιοηθικά

Πριν από λίγο καιρό είχαμε διαβάσει για την Αμερικανίδα ανύπαντρη νεαρή μητέρα που με εξωσωματική γονιμοποίηση γεννούσε το ένα παιδί μετά το άλλο ανεβάζοντας τον αριθμό τους στα 14, επειδή ... αγαπούσε τα παιδιά. Η γυναίκα αυτή, όπως διαπιστώθηκε εκ των υστέρων αντιμετώπιζε ψυχολογικά προβλήματα.
Την ίδια απάντηση, αν θυμάστε είχε δώσει και ο Θαλής ο Μιλήσιος όταν τον είχανε ρωτήσει γιατί δεν παντρεύτηκε να κάνει παιδιά: "από αγάπη προς τα παιδιά".
Το επιμύθιο: η αγάπη προς τα παιδιά μπορεί να στρέψει σε διαφορετικές κατευθύνσεις τους ανθρώπους...
Η είδηση που διαβάσαμε σήμερα επιβεβαιώνει την παραπάνω άποψη. Η Ισπανίδα 'super woman' άφησε ορφανά δυο παιδιά 2,5 ετών. Έγινε μητέρα στα 67 της, πέθανε στα 70 της.
Και σ' αυτήν την περίπτωση, όπως και στην προηγούμενη ξαναάνοιξε ο ασκός του Αιόλου με τα προβλήματα βιοηθικής που προκύπτουν με τις εξωσωματικές γονιμοποιήσεις. Τι γίνεται τώρα με τα πιτσιρίκια; Σε τι φταίνε αυτά; Η ιατρική κοινότητα τι έχει να πει για τους μάγκες συναδέλφους τους που έκαναν "τα στραβά μάτια" για να τα οικονομήσουν και να πάρουν το σχετικό κομμάτι δημοσιότητας; Το οργανωμένο κράτος γιατί δεν τους τσιμπάει να τους στείλει στην ψυρού;
Αμαρτίες ( ή σωστότερα μ...) γονέων παιδεύουν τα τέκνα.

Οι ενοχλητικοί συχνά έχουν άσχημο τέλος

Προβληματίστηκα πολύ για τον τίτλο που έβαλα. Σκέφτηκα ότι είναι πάρα πολύ απαισιόδοξος Αν είναι έτσι, αν αυτό συμβαίνει και γίνει συνείδηση, τότε κανείς δεν θα τολμά. Κανείς δεν θα κάνει κάτι, να ξεσκεπάσει τη διαφθορά, το έγκλημα, τις μαφίες και τα κυκλώματα. Και τότε αυτοί θα δρουν ανενόχλητοι. Ίσως θα φοβούνται μόνο τις αντίπαλες συμμορίες. Ευτυχώς που υπάρχουν, και γι αυτούς το γράφουμε, εκείνοι που ξέρουν τελικά οι Μήδοι θα περάσουν και παρά το "μάταιο" του αγώνα τους οι Θερμοπύλες θα πέσουν. Γιαυτό θα πρέπει να τους μνημονεύουμε εμείς που μένουμε πίσω.
Τιμή σ' εκείνους όπου στην ζωή των / ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Και περισσότερη τιμή τους πρέπει, όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)/ πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος /κ' οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.
Στα δύσκολα μνημονεύετε Λεωνίδα, Αθανάσιο Διάκο, Σουλιώτισσες, Παπαφλέσσα, Γαβριήλ, Γιωργάκη Ολύμπιο, Γιαμπουδάκη...
"Μια ενοχλητική φωνή σιώπησε", λέει ο τίτλος. Η ρωσίδα ακτιβίστρια δημοσιογράφος Ναταλία Εστεμίροβα βρέθηκε δολοφονημένη Ήταν δυναμική ακτιβίστρια στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Διερευνούσε υποθέσεις απαγωγών, βασανιστηρίων, δολοφονιών στην Τσετσενία, εγκλήματα με δράστες τόσο τα ρωσικά στρατεύματα όσο και ομάδες μουσουλμάνων ενόπλων.
Η σαραντάχρονη Εστεμίροβα είχε συνεργαστεί στο παρελθόν με ένα άλλο θύμα της σκοτεινής βίας, την Άννα Πολιτκόφσκαγια, τη δημοσιογράφο που σκάλιζε πολύ πλήθος υποθέσεις στην Τσετσενία, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί από "αγνώστους" το 2006.
Η Εστεμίροβα ήταν βραβευμένη με το "βραβείο Πολιτκόφσκαγια", το βραβείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Σουηδικής Βουλής.