Επανάσταση ή συνέχεια με άλλα μέσα;

Η ενημέρωση στη μπλογκόσφαιρα: Επανάσταση ή συνέχεια με άλλα μέσα;

Παραθέτουμε μερικά ενδιαφέροντα αποσπάσματα από τη διάλεξη της blogger «ψιλικατζούς» σε σχετική διάλεξή της στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Το πλήρες κείμενο στη διεύθυνση: X-PSILIKATZOY

·         Πλέον διαβάζουμε

·         Πλέον γράφουμε

·         Πλέον σχολιάζουμε

Παλιότερα όταν έβλεπα ειδήσεις στην τηλεόραση ένιωθα πως με είχαν κλείσει σε ένα κελί με γυάλινα παράθυρα. Όσο κι αν φώναζα κανείς δεν θα άκουγε μέσα από το γυαλί, παρά συνέχιζε απτόητος τον παράλογο μονόλογό του, απολαμβάνοντας μάλιστα κύρος και περίοπτη θέση στη δημόσια ζωή. Και παρόλο που με παρότρυναν να την κλείνω, εγώ δεν το ήθελα αυτό. Ήθελα να ενημερώνομαι, να τους ακούω όλους αλλά να μπορώ να απαντώ. Ε, αυτό πλέον το κάνω. Και μάλιστα δημόσια. Όπως έχει πει και ένας μπλόγκερ: “Είχαμε χάσει το παγκάκι στην πλατεία και τώρα το ξαναβρήκαμε”. Έτσι ακριβώς είναι. Χαρίζαμε κύρος δια της αναγκαστικής θέασης και της παθητικής κατανάλωσης και καταπίναμε διαρκώς και περισσότερα, χωρίς καμία απολύτως δυνατότητα σχολιασμού. Σύμφωνα με τον καθηγητή Μάρτιν Χίλμπερτ, ο μέσος άνθρωπος σήμερα παράγει στοιχεία ισοδύναμα έξι εφημερίδων.

·         Πλέον κάνουμε διάλογο

Είναι δύσκολο τουλάχιστον για εμένα να μην διακόψω έστω και μία φορά τον συνομιλητή μου, να μην φωνάξω, να μην φορτώσω τα λόγια μου με γκριμάτσες ή χειρονομίες για τους δώσω περισσότερη βαρύτητα. Αυτά τα χάσαμε με τον γραπτό λόγο. Εδώ δεν έχει φωνές και βαβούρα. Περιμένεις αναγκαστικά τους άλλους να ολοκληρώσουν τις θέσεις τους για να εκθέσεις τις δικές σου, ενώ πρέπει οπωσδήποτε να έχεις επιχειρήματα, παραπομπές και πηγές. Οι αερολογίες και το τεντωμένο δάχτυλο, υπάρχουν όπως παντού, αλλά δεν ενισχύουν την άποψή σου καθώς θα διαπιστώσεις ότι τα άδεια ή τα μεγάλα λόγια ανάμεσα σε τόσες πολλές επιλογές, ισοδυναμούν με το απόλυτο τίποτα. Είναι σαν να μην μίλησες.

·         Πλέον διασταυρώνουμε

·         Πλέον συνομιλούμε με όλους

·         Πλέον ενδιαφερόμαστε για τα κοινά

Δεν με ενδιέφερε παλιότερα η πολιτική ενώ δεν είχα ποτέ τη δυνατότητα να κοινοποιήσω ότι έπεφτε στην αντίληψή μου, τα θέματα της δικής μου καθημερινότητας, τα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζω. Όλα αυτά άλλαξαν. Ένα κείμενό μου για την κατάσταση που επικρατεί στο σύστημα υιοθεσιών, ευαισθητοποίησε αρκετούς αναγνώστες, έφερε ένα άρθρο σε μία εφημερίδα, δημιούργησε ένα μπλογκ συλλογής υπογραφών για να αλλάξει η νομοθεσία των υιοθεσιών και κατέληξε σε μία επερώτηση στην βουλή από την κα Δαμανάκη. Και αυτό, ήταν μόνο ένα μικρό παράδειγμα.
Στο θέμα λοιπόν της σημερινής συνάντησης, “Η ενημέρωση στη μπλογκόσφαιρα: Επανάσταση ή συνέχεια με άλλα μέσα;” θα είχα να απαντήσω τουλάχιστον ως προς εμένα: συνέχεια τίνος; Η διάδρασή μου με την κοινωνία και τους πολίτες της είναι πλέον γεγονός και επανάσταση ή όχι, δεν αποτελεί συνέχεια αλλά κάτι εντελώς νέο.
Πέρα όμως από όλες τις παραπάνω νέες καταστάσεις που βίωσα και βιώνω, με την ιδιότητα ενός πολίτη που έχει πλέον ένα βήμα - και που θέλησα να θίξω γιατί είμαι σίγουρη ότι πολλοί δεν γνωρίζετε πως παρόμοια πράγματα βιώνουν οι περισσότεροι απλοί χρήστες του διαδικτύου, - οφείλω να παραδεχθώ, ότι μεγάλο μέρος των μπλογκς αλλά και γενικά του ίντερνετ, ανήκει πλέον και στα παραδοσιακά μέσα.
Στα πρώτα χρόνια του μπλόγκινγκ στην Ελλάδα, έπειτα από τις εκδηλώσεις λατρείας των δημοσιογράφων για τα μπλογκς, ξεκίνησε ένας “πόλεμος” καθώς ήταν γενικευμένη η αίσθηση ότι τα μπλογκς δημιουργήθηκαν για να αντικαταστήσουν τη δημοσιογραφία. Είχα παρατηρήσει ότι όσο λιγότερο σοβαρή δημοσιογραφία έχεις, τόσο σοβαρότερος είναι ο πόλεμος εναντίον των μπλογκς και της λεγόμενης “δημοσιογραφίας των πολιτών”. Και δεν είχα άδικο, καθώς το αμέσως επόμενο λογικό βήμα ήταν, να κατακλυστεί η μπλογκόσφαιρα από τα λεγόμενα ενημερωτικά και αποκαλυπτικά μπλογκς. Ό,τι άξιζε στο νέο μέσον, η ανωνυμία, ο ελεύθερος σχολιασμός, η απλή γλώσσα, η άμεση δημοσίευση, ήταν αυτό ακριβώς που εκμεταλλεύτηκαν αλλά και που γύρισε μπούμερανγκ.
Οι αντιδράσεις των παραδοσιακών μέσων ήταν ακραίες. “Ασυδοσία”, “κίνδυνος”, “εκβιασμός”, “συμμορίες” ήταν οι λέξεις που περιέγραφαν το διαδίκτυο και τη μπλογκόσφαιρα εν γένει καθώς μας είχε πάρει όλους η μπάλα. Το αποτέλεσμα, άπειρες δημοσιεύσεις ζητώντας από την μπλογκόσφαιρα να αντιδράσει απέναντι στον φασισμό και στην καταπάτηση της ελευθερίας του λόγου. Η μπλογκόσφαιρα γέλασε πολύ.
Γιατί τόσος θόρυβος;
Η διαφημιστική πίτα μοιράστηκε εκ νέου. Και όσο τα παραδοσιακά μέσα προσπαθούσαν να κερδίσουν μία θέση στο νέο αυτό δύσκολο μέσο, τα λεγόμενα “ενημερωτικά μπλογκ” ανώνυμων προφανώς δημοσιογράφων, προσέφεραν άρτο και θεάματα. Κίτρινες, ροζ ειδήσεις, ανεπιβεβαίωτες φήμες, πολλά προσεχώς, αυτοαναφορικότητα και μάχη για τη δημοτικότητα και τα κλικς. Ζήσαμε μεγάλες στιγμές. “Δείτε ποιανής έχει ιδρώσει η μασχάλη”, “το επόμενο διαζύγιο που θα συζητηθεί”.
Όμως δεν ήταν τόσο πολύ κακό αυτό. Το πλήθος προτού ωριμάσει και εκπαιδευτεί, είναι λογικό να ψάξει τα γνώριμα. Όσο η αισθητική σου, η νοοτροπία σου, ο τρόπος που μιλάς και τα μηνύματα που θες να μεταδώσεις, ταιριάζουν σε ό,τι έκανες μέχρι χθες, τόσο πιο πιθανό είναι να σε ακολουθήσει το κοινό σου και στο νέο μέσο. Ο τηλεθεατής του σταρ, ο γκρούπι του Αυτιά, ο ακροατής του Τράγκα, δε γίνεται να αλλάξει τις συνήθειές του από τη μια μέρα στην άλλη. Είτε στα μπλογκς, είτε στο youtube, είτε στο facebook και το twitter, τα δικά του είδωλα θα ψάξει. Μέχρι που θα του γκρεμιστούν. Γιατί αυτό κάνει το διαδίκτυο. Χαβαλέ, γκρεμίζοντας κυρίως άδεια είδωλα.
Κάνει όμως και κάτι άλλο. Τεστάρει όλα τα μέσα στη φωτιά. Φωτιά, διότι το ίντερνετ, αντί για “συνέχεια με άλλα μέσα”, αποδείχθηκε συνέχεια σε σατανικά μέσα. Γιατί;
Οτιδήποτε δημοσιεύσεις δεν σβήνει, θα μείνει για πάντα ακόμη κι αν το εξαφανίσεις την επόμενη στιγμή, θα διασταυρωθεί, θα σχολιαστεί ελεύθερα, οι ανακρίβειές σου θα καταριφθούν με ένα link στην πηγή, τα ντοκουμέντα και τις μαρτυρίες, το όνομά σου δεν θα έχει καμία σημασία, το κοινό σου θα εκπαιδεύεται γοργά και θα ζητάει όλο και περισσότερα... και όλα αυτά, δημόσια. Χώρια που πρέπει να φτιάξεις και την αισθητική σου γιατί όσο πιο κακή είναι, τόσο περισσότερο θυμίζεις στον χρήστη εκείνα τα sites που κολλάς ιούς.
Πάμε πάλι στα βασικά: Υπό κανονικές συνθήκες τα παραδοσιακά μέσα είναι εκείνα που δίνουν την ενημέρωση και τις ειδήσεις, χρησιμοποιώντας ίσως ως πηγές τους τα μπλογκς. Υπό κανονικές συνθήκες τα μπλογκς κυρίως σχολιάζουν ειδήσεις και κοινωνικά θέματα και ενίοτε παράγουν ενημέρωση χρησιμοποιώντας προσωπικές εμπειρίες. Όλα αυτά, υπό κανονικές συνθήκες. Στην Ελλάδα όμως σπάνια υπήρξαν.
Όχι, τα μπλογκς δεν είναι επανάσταση στην ενημέρωση ούτε όμως και συνέχειά της. Είναι προσωπικές αλήθειες που δεν νοιάζονται για την πρωτιά και ενίοτε υποπέφτουν στα ίδια ακριβώς ατοπήματα με τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης.
Τα ζητήματα που θέτουν οι πολέμιοι της δημοσιογραφίας των πολιτών είναι τέτοια που εγείρουν ερωτήματα και για την ενημέρωση όπως την ξέραμε.
Ενημέρωση στη μπλογκόσφαιρα....

·         Ναι, αλλά μήπως η δημοσιογραφία των πολιτών είναι αναξιόπιστη;

Ενίοτε, ναι. Σιγά το δύσκολο. Δεν το 'χουμε όμως αποκλειστικό προνόμιο. Το είδαμε για παράδειγμα, και στην εφημερίδα το Βήμα που δημοσίευσε άρθρο για την συνάντηση Καραμανλή – Ερντογάν με εκτενή σχολιασμό μάλιστα του κλίματος μεταξύ των δύο πρωθυπουργών ενώ η συνάντηση αυτή τελικά δεν είχε γίνει ποτέ. Υποτίθεται ότι όταν η δουλειά σου είναι η ενημέρωση, κοπιάζεις, δεν είναι προκάτ.

·         Ναι, αλλά μήπως η δημοσιογραφία των πολιτών είναι επιλεκτική;

Φυσικά και είναι. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να γράψουμε για όλα, ούτε και θέλουμε άλλωστε. Αλλά ούτε αυτό είναι αποκλειστικό προνόμιο της μπλογκόσφαιρας. Όταν πάνω από 10.000 κόσμου συγκεντρώθηκε στο Σύνταγμα στις 6 Φεβρουαρίου να διαδηλώσει για την κάρτα του πολίτη - που μπορεί να διαφωνώ με τους λόγους συγκέντρωσης αλλά θα ήθελα να το γνωρίζω-, κι εγώ με τη σειρά μου αναρρωτιέμαι κατά πόσο η ενημέρωση είναι ενημέρωση και όχι όπως στην μπλογκόσφαρα, πράγματα_που_μας_άρεσαν_και_θέλαμε_να_σας_δείξουμε ή έστω πράγματα_που_μισούμε_ελάτε_να_τα_κράξουμε. Τελικά τα παραδοσιακά μέσα έχουν κι άλλη μια κατηγορία, τα πράγματα_που_δεν_λέμε_άρα_δεν_έγιναν_ποτέ.

·         Ναι, αλλά μήπως η μπλογκόσφαιρα είναι γεμάτη αντιεπιστημονικά κείμενα, συνωμοσιολογίες και τρομολαγνίες;

Κυρίως αυτό. Τα παραδοσιακά μέσα απ΄την άλλη, συνήθως δεν είναι. Εκτός βέβαια από τις 30 Ιανουαρίου, όταν το Βήμα science, ένα υποτίθεται έγκυρο ένθετο εκλαϊκευμένης επιστήμης δημοσιεύει το άρθρο “Η Γη εκτός ελέγχου” που με στοιχειώδεις γνώσεις φυσικής, όπως απέδειξε το μπλογκ “μαύρο - όχι άλλο κάρβουνο” επρόκειτο για ίσως το πιο αστοιχείωτο, συνωμοσιολάγνο και αντιεπιστημονικό κείμενο τέτοιου είδους εντύπων.
Θέλετε κι άλλο παράδειγμα; Δεν υπήρχε ημέρα πέρισυ που να μην ενημερώνει η τηλεόραση για τον αριθμό των θυμάτων της νέας γρίπης. Το ίδιο έκαναν και κάποια μπλογκς αλλά αν ήθελες να το ψάξεις θα έβρισκες στατιστικές και αποδείξεις πως η Η1Ν1 δεν ήταν περισσότερο θανατηφόρα. Αποτέλεσμα; Εμβολιοφοβία και συνωμοσιολογία. Παρόλες τις παροτρύνσεις, ελάχιστοι εμβολιάστηκαν και φέτος τα μέσα απορούν γιατί μας θέρισε.

·         Ναι, αλλά μήπως η μπλογκόσφαιρα είναι κατώτατου επιπέδου;

Η πλειοψηφία ναι, αλλά τουλάχιστον όσοι βλέπετε ακόμη τηλεόραση αποκλείεται να το προσάπτετε αυτό μόνο στην μπλογκόσφαιρα. Μέσω της τηλεόρασης για παράδειγμα, καθημερινά στα σαλόνια μας πωλούνται βιβλία επιστημονικής φαντασίας και αρχαιολαγνείας που παρουσιάζονται ως επιστήμη και ιστορία αντίστοιχα. Κι ενώ έχουμε πολλά σατιρικά μπλογκ των βιβλίων αυτών, όποιος τολμήσει να τα αποδελτιώσει, όπως π.χ. ο Αντώνης Τσιπρόπουλος του blogme.gr, καταλήγει στο αυτόφορο, με κατασχεμένο τον σκληρό και με χρεωκοπημένη επιχείρηση να παλεύει μέχρι σήμερα ενάντια στον τηλεβιβλιοπώλη που βρίσκεται ακόμη καθημερινά στα σαλόνια μας πουλώντας ανωτάτου επιπέδου επιστήμη. Ο Αντώνης απ΄την άλλη, δεν κατάφερε ποτέ να βρεθεί στα σαλόνια μας.

·         Ναι, αλλά μήπως η δημοσιογραφία των πολιτών δεν είναι πρωτότυπη αλλά αντιγραφή των ειδήσεων των παραδοσιακών μέσων;

Φυσικά και είναι τις περισσότερες φορές. Όλοι ξεμένουμε από θέματα όμως. Όπως π.χ. πριν λίγες μέρες η κα Ακρίτα. Σε άρθρο της στα Νέα θυμήθηκε τρία χρόνια μετά να θυμώσει με την γνωστή -ελαφρά κατά τη γνώμη μου- πρόταση του Κύπριου ευρωβουλευτή Μάριου Ματσάκη για την απλοποίηση της ελληνικής γλώσσας. Και έκλεισε το κείμενό της, με την ακόμη πιο γνωστή αλλά ποτέ γενομένη φράση του Κίσινγκερ. Ξέρετε, αυτή που λέει το τρομακτικό αλλά πιασάρικο: «Ο ελληνικός λαός δεν κυβερνιέται εύκολα! Γι’ αυτό πρέπει να τον πλήξουµε βαθιά στις πολιτισµικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετιστεί». Το μόνο που θα είχα ίσως να προτείνω στα μπλογκς και ειδικά στα εθνικιστικού περιεχομένου, θα ήταν να βάζουν ημερομηνίες στα κείμενά τους για να ενημερώνεται σωστά ο δημοσιογράφος που έχει ξεμείνει από θέματα.
Θέλω να πω, ότι όλα τα παραπάνω και πολλά περισσότερα, δείχνουν ότι ενώ υπό κανονικές συνθήκες τα παραδοσιακά μέσα θα έπρεπε να δίνουν το παράδειγμα, αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Κι ενώ δεν θα 'πρεπε, εξισώνονται ευκολότατα με τα χειρότερα της μπλογκόσφαιρας. Ο πιο αστοιχείωτος χρήστης πλέον, είναι εύκολο να βρει τις ανακρίβειες και τα ατοπήματα, θα τα γράψει, θα τα συζητήσει, θα τα αναλύσει και θα βγάλει τα συμπεράσματά του, κάτι που μέχρι χθες δεν συνέβαινε. Ή μάλλον συνέβαινε αλλά όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό και όχι δημόσια. Αυτό, έχει ως αναγκαστικό επακόλουθο την σοβαρότερη αντιμετώπιση του κοινού κυρίως από τον φόβο του δημόσιου πλέον περίγελου.
Ένα μεγάλο βέβαια θέμα που τίθεται σε σχέση με τη μπλογκόσφαιρα και το ίντερνετ γενικότερα, είναι η ανωνυμία. Βλέπω συχνά στα παραδοσιακά μέσα εκτενέστατες αναφορές κατά της ανωνυμίας στην μπλογκόσφαιρα κυρίως, ζητώντας από το κράτος πολλά πράγματα, και εν τέλει την επιβολή κανόνων. Παραβλέποντας φυσικά το γεγονός ότι αρκετά άρθρα εφημερίδων, ειδικά τα πιο δηλητηριώδη και καίρια, είναι είτε ανυπόγραφα είτε χρησιμοποιούν ψευδώνυμο, θα ήθελα να ρωτήσω το εξής: γιατί η ανώνυμη άποψή μου είναι κατάπτυστη ενώ η κρυφή μου ψήφος καλοδεχούμενη; Επίσης, ποιός έχει ανάγκη να ρυθμίσει κάτι που ελέγχει ο ίδιος; Ποιος ακριβώς χρειάζεται κανόνες για να λειτουργήσει;
Θέλω να πω, ο παράνομος στον “έξω” κόσμο είναι το ίδιο παράνομος και “μέσα”. Τουλάχιστον τώρα που ωρίμασε το μέσον αυτό, τώρα που κάθε σπίτι σχεδόν έχει πρόσβαση στο ίντερνετ είναι περισσότερο σαφές πως ένα πληκτρολόγιο και μία οθόνη δεν μπορούν να σε κρύψουν ικανοποιητικά εάν έχεις σκοπό να παρανομήσεις. Ο κλέφτης, ο ψεύτης και ο συκοφάντης είτε θα απομονωθεί, είτε θα κυνηγηθεί. Εάν έχεις σκοπό να διαδώσεις κάτι παράνομο, είτε αρχίσεις να ταχυδρομείς ανώνυμες επιστολές, είτε να δημοσιεύεις στο διαδίκτυο, θα πρέπει να γνωρίζεις πως ενδέχεται να υποστείς κυρώσεις. Όμως το πρόβλημα με την ανωνυμία δεν έχει τόσο να κάνει με την σοβαρότητα αλλά με την σοβαροφάνεια. Είχαμε φτάσει στο σημείο η χαμηλή ποιότητα να είναι συνυφασμένη με την αθυροστομία, με την ανορθογραφία, τα greeklish ή με το αν βάζεις το όνομά σου κάτω από αυτά που λες. Όλα απόρροια του τηλεοπτικού καθωσπρεπισμού. Ξέρετε, ονοματεπώνυμο που αστράφτει, στρογγυλές κουβέντες, clean γενικότερα αισθητική και παράλληλα να εκστομίζονται με ωραία λόγια, τα πιο αισχρά πράγματα που πολύ σπάνια θα διαβάζατε όμως σε ένα μπλογκ.
Τα παραδοσιακά μέσα και οι αντιδράσεις τους, θυμίζουν λίγο-πολύ τους άνω των σαράντα, οι οποίοι, τουλάχιστον όταν πρωτογνώρισαν το διαδίκτυο τα έκαναν μαντάρα. Φταίει κυρίως που ήρθε ξαφνικά στη ζωή τους και δεν μεγάλωσαν με αυτό. Το αποτέλεσμα; Διαχώρισαν εντελώς την έξω ζωή τους από τη μέσα, ενώ το διαδίκτυο θα έπρεπε να είναι μιά προέκταση αυτής όπως συμβαίνει για τον υπόλοιπο κόσμο. Έτσι, το θεώρησαν παιχνίδι και κρυμμένοι πίσω από τις οθόνες τους, έκαναν όλα όσα δεν θα έκαναν ποτέ στην έξω ζωή. Και στη μπλογκόσφαιρα συγκεκριμένα; Παρεξηγούνταν εύκολα με τον γραπτό λόγο και έπαιρναν πολύ σοβαρά τον εαυτό τους, λες και αν κάποιος σου θίξει το τόσο σπουδαίο όνομα ή ψευδώνυμό σου είναι κάτι τραγικό. Κι αν έπαιρνες μετά αυτούς τους ανθρώπους και τους τους ρωτούσες κατ' ιδίαν τη γνώμη τους για το διαδίκτυο, υποστήριζαν τα χειρότερα για αυτό. “Όργανο του Σατανά”, “άντρο παιδεραστών”, όλοι τα 'χουμε ακούσει. Η ομοιότητα με την απόπειρα των μέσων να διεισδύσουν στο διαδίκτυο, τουλάχιστον για μένα, ήταν παραπάνω από προφανής.
Το γεγονός είναι, ότι σήμερα τα μέσα έχουν ένα ολοένα και ωριμότερο κοινό. Είτε στην έδρα τους, είτε στο διαδίκτυο. Ένα πιο απαιτητικό κοινό που σε κάθε ανακρίβεια ή παραπληροφόρηση, με ένα μονάχα link θα γκρεμίσει κύρος και δουλειά χρόνων, ένα κοινό που απομυθοποιεί, που σταματά σιγά σιγά να τοποθετεί ψηλά τον καθωσπρεπισμό ή τη σοβαροφάνεια και ψάχνει ουσία.
Εάν οι ειδήσεις που παράγεις και η ενημέρωση σου αντέχει τη διασταύρωση, τον ανοιχτό σχολιασμό και ενδεχομένως την κριτική, εάν έχεις την ωριμότητα να παραδεχθείς τα λάθη σου, εάν είσαι πρωτότυπος και εάν έχεις την σοβαρότητα να παραθέτεις πηγές και όχι να αντιγράφεις κατά γράμμα, την έλλειψη εγωισμού ώστε να χρησιμοποιείς παραπομπές και προσωπικές μαρτυρίες ή ντοκουμέντα, η μπλογκόσφαιρα και το νέο μέσο θα είναι το πολυτιμότερο εργαλείο που είχες ποτέ. Όχι ακριβώς επανάσταση, αλλά σε καμία περίπτωση συνέχεια με άλλα μέσα.