«Πισκοκέφαλο, περιδιάβαση στα μονοπάτια της Ιστορίας και του Πολιτισμού»

Η κ. Κατερίνα Παφύτα είναι μαθηματικός και μαχόμενη εκπαιδευτικός στο Γενικό Λύκειο Σητείας. Παράλληλα όμως με τα επαγγελματικά της καθήκοντα και τις άλλες οικογενειακές της υποχρεώσεις συνέλεξε, ταξινόμησε, σχολίασε και παρουσιάζει σε ένα καλαίσθητο βιβλίο «τα πάντα» γύρω από το χωριό καταγωγής της, το Πισκοκέφαλο Σητείας. Και όταν λέμε τα πάντα το εννοούμε. Από Ιστορία, μνημεία, φυσικό περιβάλλον, μέχρι τις ανεμογεννήτριες που τελευταία «κοσμούν» τις κορυφογραμμές της περιοχής. Πραγματικά μια «περιδιάβαση στα μονοπάτια της Ιστορίας και του Πολιτισμού» για το Πισκοκέφαλο, από τα βάθη των αιώνων μέχρι σήμερα, όπως αναφέρεται στον τίτλο του βιβλίου.

Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψη: Πισκοκέφαλο. Σύνθετη λέξη γράφει η κ. Παφύτα, με συνθετικά την «επισκοπή» και το «κεφάλι» [=λόφος]. Επισκοκέφαλο, θα το λέγαμε αν η σμίλη του χρόνου δεν το είχε προσαρμόσει σχετικά, από τη θέση του στην Κάτω Επισκοπή και τον ύπερθεν αυτής λόφο. Η συγγραφέας έχει συγκεντρώσει όλες τις αναφορές από πηγές που αναφέρονται στο χωριό της στο οποίο ανήκουν και οι οικισμοί Κάτω Πισκοπή, Τραπεζούντα, Μπεράτι και Σκλαβεδιάκος.

Στην Τραπεζούντα, που σήμερα έχει μεταβληθεί σε ένα σωρό ερειπίων, όπως μας πληροφορεί, γεννήθηκε  και ο ποιητής του Ερωτόκριτου Βιτσέντζος Κορνάρος (26 Μαρτίου 1553), ο οποίος έζησε εκεί μέχρι και το 1590, οπότε πήγε στο σημερινό Ηράκλειο (Στη Στείαν εγεννήθηκε, στη Στείαν ενεθράφη, εκεί 'καμε κι εκόπιασεν ετούτα που σας γράφει. Στο Κάστρον επαντρεύτηκε σαν αρμηνεύγει η φύση ...,  γράφει ο ίδιος στο τέλος του περίφημου Ερωτόκριτου).

Η περιοχή κατοικείται από τα Μινωικά χρόνια συνεχώς. Η κ. Παφύτα έχει περιλάβει ειδικό κεφάλαιο, «… ματιά στην Ιστορία», στο οποίο με σύντομο τρόπο και χωρίς περιττούς πλατιασμούς κατατοπίζει, όσο χρειάζεται νομίζουμε, τον αναγνώστη για την Ιστορία  της περιοχής του Πισκοκέφαλου. Το χωριό δεν είναι εντελώς αυτόνομο, αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου κοινωνικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, εκείνου της Σητείας. Γι’ αυτό, και προκειμένου ο αναγνώστης να δημιουργήσει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα, έκρινε σκόπιμο και περιέλαβε, σωστά κατά την άποψή μας, πάρα πολλά στοιχεία, ιστορικά και άλλα, από τη Σητεία και την ευρύτερη περιοχή της.

Ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζουν και τα διάφορα ετυμολογικά στοιχεία που έχει περιλάβει για την προέλευση και την εξέλιξη των σημερινών τοπωνυμίων της περιοχής (πχ. Μπεράτι, Σκλαβεδιάκος κ.α., ενώ για τη γνωστή μας Καζάρμα της Σητείας, το φρούριο, αναφέρει ότι οφείλει το όνομά της στο Casa di arma=το σπίτι των στρατιωτών, ο στρατώνας κλπ.).

Το Πισκοκέφαλο, επισημαίνεται στο βιβλίο, είχε ενεργό συμμετοχή σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες για την αποτίναξη του ζυγού των εκάστοτε κατακτητών της Κρήτης. Στο σχετικό κεφάλαιο η συγγραφέας συμπεριέλαβε ακόμα και μερικές σύντομες βιογραφίες πρωταγωνιστών εκείνης της περιόδου από το χωριό (Κοντός, Λαμπίρης κ.α.).

Το βιβλίο ολοκληρώνεται με πολλές αναφορές λαογραφικού περιεχομένου από την περιοχή, καταγραφή εθίμων, επαγγέλματα κυρίως του παρελθόντος, σχολικές αναμνήσεις κ.α..

Είναι χωρισμένο σε ενότητες στις οποίες, εκτός από τα όσα αναφέραμε παραπάνω, η συγγραφέας έχει περιλάβει και πολλά στοιχεία τοπιογραφίας (μνημεία της φύσης, νερά, ποταμός Παντελής, σεισμοί, μορφολογία, κλίμα, χλωρίδα…) αλλά και από το ανθρωπογενές περιβάλλον (κτίσματα, υποδομές κ.α.), καθώς επίσης και αναφορές για το χαρακτήρα των κατοίκων (ευγενικοί, φιλήσυχοι, καλόκαρδοι, καταδεκτικοί, εργατικοί, φιλόξενοι, πρόσχαροι και γελαστοί).

Στον πρόλογό της η κ. Παφύτα ισχυρίζεται ότι προχώρησε στη συγγραφή από αγάπη στον τόπο, ώστε και οι αναγνώστες του να γνωρίσουν τον πολιτισμό της περιοχής και να θελήσουν να το επισκεφθούν προκειμένου να απολαύσουν όσα και αυτή απολαμβάνει ζώντας σ’ αυτό το περιβάλλον. Είναι αλήθεια ότι την αγάπη της για τον τόπο και τον πολιτισμό του εύκολα θα αναγνωρίσει και ο αναγνώστης του βιβλίου της.

Τα όσα αναφέρονται είναι καλά τεκμηριωμένα, με τις βιβλιογραφικές αναφορές ενσωματωμένες στο κείμενο, ενώ στο τέλος του βιβλίου κατατίθεται και μια γενική βιβλιογραφία. Είναι πλούσια εικονογραφημένο με πολύ καλής ποιότητας έγχρωμες, κυρίως, φωτογραφίες, καλό χαρτί, προσεγμένη εκτύπωση και καλή επιμέλεια. Είναι εμφανής ο μόχθος που κατέβαλε η κ. Παφύτα για να συγκεντρώσει και να αξιοποιήσει το υλικό των πηγών, να καταγράψει απόψεις και μνήμες, να συλλέξει τις φωτογραφίες και να κάνει την τελική σύνθεση. Οι κόποι της όμως νομίζουμε ότι έχουν πιάσει τόπο. Γλαφυρό και ευχάριστο στην ανάγνωση, χρήσιμο για την τοπική Ιστορία και τον πολιτισμό, εργαλείο απαραίτητο για τον ερευνητή του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής. Μια, γενικά, καλά φροντισμένη έκδοση. Ευχόμαστε να είναι και καλοτάξιδο γιατί είναι μια προσπάθεια που έχει γίνει με μεράκι,, με κατάθεση ψυχής, και φαίνεται να έχει σοβαρό κόστος. Το εξώφυλλο κυριαρχείται από τη φωτογραφία του οικοσήμου των Κορνάρων, όπως αυτό βρίσκεται στην πρόσοψη του ναού του Αγίου Γεωργίου στο Πισκοκέφαλο.

Είναι σχήματος 24χ17 αποτελείται από 342 σελίδες και προλογίζεται από  την Α. Παπαδάκη και την Ε. Αϊλαμάκη, φιλολόγους. Κυκλοφόρησε το 2012 με τόπο έκδοσης το Πισκοκέφαλο και είναι αυτοέκδοση της συγγραφέως. Όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να απευθυνθεί στην ίδια e-mail: apafita@gmail.com.

I.Σταμέλος

stamelosioa@gmail.com