H γυναίκα στο ρεμπέτικο, από τη Βαρβάρα στην Αρχόντισσα και από τον Μάρκο στον Τσιτσάνη

Το ρεμπέτικο τραγούδι είναι η απόκρυφη ιστορία των Ελλήνων, υποστηρίζει η Θέσια Παναγιώτου που μαζί με τον Κώστα Φέρη υπογράφουν τις εξαιρετικές ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές «Ονείρου Ελλάς».

Και πραγματικά, τις τελευταίες δεκαετίες, όταν ξαναανακαλύψαμε το ρεμπέτικο τραγούδι, πολλή μελάνι ξοδέψαμε για να το προσεγγίσουμε από διάφορες γωνίες και οπτικές. Για να προσδιορίσουμε την κοινωνιολογία του, την ποίηση και το λυρισμό που κρύβει, την καταγωγή αλλά και τις επιδράσεις στους επιγόνους καθώς και τις συσχετίσεις του με τα νέγρικα μπλουζ, τα πορτογαλέζικα φάδος ή τα αργεντίνικα τάνγκος.

 Άσματα πληγωμένων, απλών και αισθαντικών ελληνικών ψυχών, που μιλούν για αγάπες περιφρονημένες, για αγάπες χωρίς ανταπόκριση, ερμηνευμένα ενίοτε με σπαραγμό ψυχής και πάθος, σε μακάμια και άλλους βυζαντινούς δρόμους,  αλλά ποτέ τραγουδισμένα από σκληρόκαρδους. Αυτά είναι τα ρεμπέτικα.

Το αληθές απόβαρο του ανθρώπου ισούται με τις αγάπες, τον οίκτο και την αηδία πού ένιωσε στη ζωή του, υποστηρίζεται σχετικά, και υπογραμμίζεται μουσικά από το τρίχορδο μπουζούκι. Έτσι, δύο είναι οι πιο μεγάλες αδικίες: η φτώχια και η ερωτική καταφρόνια. Όμως η φτώχεια κι αν έχει κρίματα, κρύβει ψυχές μ’ αισθήματα.

Ο έρως συμβαίνει σαν δυστύχημα. Μαυσωλείο αισθημάτων το ρεμπέτικο. Το πάθος δίνεται απλόχερα αλλά άνισα, και συνήθως χωρίς να λαμβάνεται το αναλογούν  αντίδωρο. Η εγκαρτέρηση διδάσκεται.

Τα ρεμπέτικα είναι τραγούδια της καρδιάς. Και όποιος τα πλησιάσει με αγνά αισθήματα του το ανταποδίδουν. Γιατί, η καρδιά με καρδιά μετριέται.
Ενώ η μόνη αποδεκτή μορφή παραφροσύνης είναι η ιδιοφυΐα.

Οι μεγάλοι έρωτες είναι όλοι σαν ερωτικό παράπονο. Ο έρως, εδώ, στερείται νίκης. Αρχίζει και τελειώνει με ήττα του ανδρός. Η απαισιοδοξία είναι απόδειξη ανθρωπιάς.

Κατά βάση τα ρεμπέτικα είναι λαϊκά τραγούδια της αγάπης και, ειδικότερα, της ερωτικής εγκατάλειψης. Τουλάχιστον τα μισά έχουν θέμα τον έρωτα. Τα πιο πολλά απ' αυτά θρηνούν τον ερωτικό χωρισμό.

Ουσιαστικώς τα ρεμπέτικα είναι ερωτικές επιστολές. Οι ερωτευμένοι χρησιμοποιούν ολόχρυσα λόγια, λόγια πού καίνε, γιατί η αγάπη βιώνεται, δεν αποδεικνύεται. Οι ερωτευμένοι εκφράζονται με υπερβολές γιατί διαβιούν εν υπερβολαίς. Κι όσο κι αν ο άνθρωπος έχει την καρδιά βουνό, λίγες φορές θα αγαπήσει στη ζωή του. Γλυκόπικρος εφιάλτης, ο έρως. Σα μαγεμένο το μυαλό, του ερωτευμένου, φτερουγίζει. Δεν ησυχάζει και στον ύπνο που κοιμάται. Σάβανο των ζωντανών, φονιάς, ψυχοβγάλτης και νεκροπομπός, πουλιών ελευθερωτής. Τέτοιους έρωτες ψάλλουν οι ρεμπέτες. Οι γυναίκες σ’ αυτά, συχνά, κατανοούν αργά το πόσο αγαπήθηκαν.

Στη «Σαλώμη» την Παρασκευή 5 Απριλίου, 9-11 το βράδυ, θα γίνει μια προσπάθεια σύνθεσης  ενός πορτραίτου για τη γυναίκα στο ρεμπέτικο. Θα ερμηνευτούν ρεμπέτικα πάθους, σκωπτικά, τραγούδια που αναδεικνύουν χαρακτήρες και συμπεριφορές, φουστάνια βυσσινιά και μορφές αγγελοκαμωμένες. Ενδιάμεσα θα παρεμβάλλονται λόγια, μύθοι,  ιστορίες, πολυμέσα και άλλα πολλά τερπνά και ωφέλιμα. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη.
I.Σ.