Οι μάχες στα Βατερλώ κερδίζονται στα γήπεδα του Ίτον

(Με αφορμή τη βράβευση των μαθητών που διακρίθηκαν στους διαγωνισμούς της Μαθηματικής Εταιρείας 2013-2014 στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου)

Ο κόσμος θα ήταν ασφαλώς καλύτερος αν υπήρχε δικαιότερη κατανομή αγαθών, ισότητα, κοινωνική δικαιοσύνη, ελευθερία. Αν δεν υπήρχαν καταχρήσεις, απληστία, εγκλήματα και αρρώστιες. Ο κόσμος αυτός ο ιδανικός, όμως, δεν υπάρχει. «Τ’ αγαθά κόποις κτώνται», διαπίστωσαν πολλούς αιώνες πριν οι σοφοί μας πρόγονοι. Τα καλά κατακτώνται και δεν παραχωρούνται.

Από τότε που ο Γαλιλαίος διατύπωσε την περίφημη ρήση του «μετρήστε ότι είναι μετρήσιμο και ότι δεν είναι κάντε το μετρήσιμο και μετρήστε το» έχουμε βαλθεί να εφευρίσκουμε εξισώσεις. Ο τέλειος γάμος έχει την εξίσωσή του, η ευτυχία τη δική της.

Το ότι το μαθηματικό λεξιλόγιο αποτελεί πολιτιστικό αγαθό και μέρος της παγκόσμιας κουλτούρας δεν είναι καινούργια ανακάλυψη. Εκτός από την άλγεβρα η ευτυχία προσεγγίζεται και με γεωμετρικούς όρους. Κατά έναν ορισμό, λοιπόν, η ευτυχία ορίζεται ως η απόσταση μεταξύ επιθυμητού και εφικτού. Όσο μικραίνει αυτή τόσο πιο ευτυχισμένοι νοιώθουμε. Οι θεωρίες «μεγίστου-ελαχίστου» που ασυνείδητα εφαρμόζονται από τις ανατολικές φιλοσοφίες προτείνουν για τη μεγιστοποίηση της ευτυχίας την  ελαχιστοποίηση των επιθυμιών. Η δυτική φιλοσοφία, όμως, που έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα, κοιτάζει προς την αντίθετη κατεύθυνση: «συν Αθηνά και χείρα κίνα» προτρέπει. Για να πετύχεις το βέλτιστο οργανώσου και μεθόδευσε τις δράσεις σου.

Η λέξη κλειδί: Παιδεία. Όλα είναι θέμα Παιδείας, όπως έλεγε μέχρι πρότινος και το ομώνυμο υπουργείο στο λογότυπό του.  

«Η ευημερία της Αμερικής δεν ήταν ποτέ αποτέλεσμα τόσο του τρόπου με τον οποίο συσσωρεύουμε τον πλούτο, όσο του τρόπου με τον οποίο εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας», απεφάνθη πρόσφατα ο πρόεδρος Ομπάμα.

Ο λόγος που ο Πλάτων, στην Πολιτεία του, θέτει την εκπαίδευση στο κέντρο του πολιτικού προβληματισμού δεν είναι η ανάγκη να γίνει ο λαός κοινωνός αυτού του αγαθού, αλλά να γίνουν ενάρετοι οι κυβερνώντες. Και όταν ο Πλάτων μιλάει για εκπαίδευση στα βασικά μαθήματα περιλαμβάνει αριθμητική, γεωμετρία, στερεομετρία και αστρονομία.

Είναι πολύ σημαντικό και θα πρέπει να το εμπεδώσουμε -κυρίως στην παρούσα συγκυρία- ότι οι μάχες στα Βατερλώ κερδίζονται στα γήπεδα του Ίτον, κατά την εύστοχη παρατήρηση που αποδίδεται στον δούκα του Ουέλιγκτον. Η έκβαση δηλαδή των κρίσιμων μαχών προετοιμάζεται από τα κράτη στους χώρους των πανεπιστημίων τους. Των σχολείων τους κατ’ επέκτασιν.

Οι μαθητές μας σήμερα ζουν στην πιο έντονη, γεμάτη από ερεθίσματα, περίοδο στην ιστορία της γης. Πολιορκούνται με πληροφορίες και κελεύσματα από όλες τις πλατφόρμες. Από υπολογιστές, Iphones, διαφημιστικές πινακίδες και από εκατοντάδες τηλεοπτικά κανάλια. Και εμείς στην τάξη συχνά τα τιμωρούμε επειδή αφαιρούνται και δεν συγκεντρώνονται. Από τι; Από τα βαρετά πράγματα, εν πολλοίς, του σημερινού μας σχολείου. Και δεν είναι αυτό καθόλου άσχετο και με τον τρόπο αξιολόγησης των γνώσεων. Όταν δηλαδή τα αξιολογούμε και τα βαθμολογούμε με βάση την παπαγαλία και την απομνημόνευση. Όταν όλο το σύστημα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης λειτουργεί με ένα ισχυρότατο προσανατολισμό: τις εξετάσεις για την εισαγωγή στις σχολές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Και εκτός του ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο η διαδικασία μάθησης αποστερεί τη χαρά που θα έπρεπε να προσφέρει η ανακάλυψη της γνώσης, η συγκλίνουσα σκέψη, που επιβάλλουν οι μέθοδοι, τα αναλυτικά προγράμματα και ο τρόπος αξιολόγησης εκμηδενίζουν και τη δημιουργικότητα των μαθητών.

Το 98% των παιδιών του νηπιαγωγείου έχουν αποκλίνουσα σκέψη λένε οι έρευνες. Όταν επανεξέτασαν αυτά τα παιδιά μετά από 10 χρόνια και ενώ είχαν πάει στο σχολείο η αποκλίνουσα σκέψη έχει μειωθεί στο 13-15% .

Τα αποτελέσματα αυτά κατά την άποψή μας δείχνουν δυο πράγματα. Το πρώτο ότι έχουμε όλοι την δημιουργική ικανότητα και το δεύτερο ότι αυτή με το σχολείο, κυρίως, φθίνει. Πολλά συνέβησαν στα παιδιά καθώς μεγάλωναν και κυρίως ότι εκπαιδεύτηκαν. Ξόδεψαν 10 χρόνια στο σχολείο να τους λένε ότι υπάρχει μια μόνο λύση, η οποία βρίσκεται στο πίσω μέρος του βιβλίου. Και να μην την κοιτάξουν. Και να μην αντιγράψουν, γιατί αυτό είναι πράξη ανεπίτρεπτη, είναι ζαβολιά, θα λέγαμε.

Οι αλλαγές που εισάγει στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση το «Νέο Σχολείο» (Γυμνάσιο και Λύκειο) μένει να αποδειχθεί στην πράξη αν κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση και αν τελικά θα επιφέρουν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Τα μαθηματικά είναι κατά την άποψή μου το σπουδαιότερο από τα μαθήματα, που συμβάλλουν στην αποκλίνουσα σκέψη. Το μάθημα στα σχολεία, που καλλιεργεί τη φαντασία, την πρωτοτυπία και τη φρεσκάδα στους συλλογισμούς. Το βλέπουμε συχνά στις απαντήσεις των μαθητών μας με την πρωτοτυπία και τα ευχάριστα ξαφνιάσματα στις λύσεις των ασκήσεων και των προβλημάτων. Στις απρόβλεπτες παρατηρήσεις. Ιδιαιτέρως δε στους διαγωνισμούς της Μαθηματικής Εταιρείας.

Τα τελευταία χρόνια οι διαγωνισμοί της Μαθηματικής Εταιρείας μας δείχνουν ότι το κατ’ ευφημισμόν ασθενές φύλο έχει καταλάβει και το πάλαι ποτέ ανδροκρατούμενο κάστρο των Μαθηματικών. Οι μαθητές που διακρίνονται στους διαγωνισμούς είναι παιδιά με ενδιαφέροντα και έχουν υψηλές επιδόσεις στο σχολείο τους. Εξασφαλίζουν δε την εισαγωγή τους σε πανεπιστημιακές σχολές που  επιθυμούν, από τις πρώτες προτιμήσεις τους στις σχετικές λίστες.

Έχω τη γνώμη ότι με τα παιδιά, τους μαθητές μας, θα πρέπει να είμαστε ειλικρινείς. Θα πρέπει να τους λέμε όλη την αλήθεια. Όταν θα έρθουν αντιμέτωποι με τη σκληρή πραγματικότητα της ζωής θα πρέπει να γνωρίσουν αυτό που οι Ισπανοί ερευνητές Πετρέλα και Τεζέι ονόμασαν «εξίσωση της μετριότητας». Δηλαδή τον τύπο που βρήκαν και με τον οποίο συνδέουν την πιθανότητα ενός ταλαντούχου να επιτύχει επαγγελματικά και κοινωνικά ως συνάρτηση του ποσοστού των μετρίων σε μια κοινωνία. Και, ακόμα, ότι η καταξίωση προκύπτει από την προσπάθεια. Ο αγώνας είναι αυτός που καταξιώνει τον άνθρωπο, για να θυμηθούμε και τον δικό μας, τον Καζαντζάκη. Πρέπει να τους καλλιεργήσουμε την αισιοδοξία. Ο κόσμος δεν μπορεί να αλλάξει, οι στρεβλώσεις δεν μπορούν να διορθωθούν, χωρίς προσπάθεια. Θα πρέπει να το εμπεδώσουν: Το μόνο μέρος στο οποίο η επιτυχία είναι πιο μπροστά από την προσπάθεια είναι το λεξικό.

Καλή επιτυχία στις προσπάθειές όλων των μαθητών και  θερμά συγχαρητήρια στους μαθητές που διακρίθηκαν στους διαγωνισμούς της Μαθηματικής Εταιρείας. Και επιπλέον στους γονείς και τους καθηγητές τους. Συγχαρητήρια και στους συναδέλφους της Μαθηματικής Εταιρείας για τη διοργάνωση της τελετής βράβευσης, που έγινε την Κυριακή 6 Απριλίου στη Σητεία.

Ιωάννης Ευαγγ. Σταμέλος

Δ/ντης Δ/θμιας Εκπ/σης Λασιθίου

stamelosioa@gmail.com