Γράφει η Α. Αναγνωστάκη

Με αφορμή το βιβλίο του Γιάννη Σταμέλου «Φαντασία και μαθηματικά»

Της Άρτεμης Αναγωστάκη, φιλολόγου

Ίσως να φαίνεται λίγο παράταιρο: μια φιλόλογος καλείται να μιλήσει για τα Μαθηματικά. Με ποια εχέγγυα; Σίγουρα δεν έχω την εξειδικευμένη γνώση. Είχα βέβαια την καλή τύχη να διδαχθώ αυτήν την επιστήμη από εξαιρετικούς δασκάλους στο Γενικό Λύκειο Σητείας, που παρά την εξαρχής δεδομένη επιλογή μου των θεωρητικών σπουδών, και δη της Φιλολογίας, με έμαθαν να αγαπήσω τη μαθηματική λογική και να διακρίνω από νωρίς τη σύζευξη της Γλώσσας με τα Μαθηματικά.

Επιτρέψτε μου την αναφορά: Ο ένας μαθηματικός μου, δυστυχώς δεν είναι ανάμεσά μας. Λείπει ο Γιώργος Κοψαχείλης. Μου δίνεται όμως η ευκαιρία να πω ευχαριστώ στον άλλο μαθηματικό μου, τον Αντώνη το Μακρή.

Είναι αλήθεια ότι όλοι μας ίσως δεν έχουμε σταλάξει μέσα μας στέρεες βεβαιώσεις για τη σημαντική των Μαθηματικών. Συνήθως τα θεωρούμε καταφύγιο επαγγελματικής αποκατάστασης ή τα συρρικνώνουμε σε μέσο οικονομικών συναλλαγών. Αν διαβάσετε όμως το βιβλίο του κ. Σταμέλου, θα καταλάβετε ότι όλα αυτά δεν καθρεφτίζουν αυτό που είναι στην ουσία τα Μαθματικά: μια επιστήμη που διατρέχει οριζοντίως και καθέτως όλες τις εκφάνσεις της ζωής του ανθρώπου, των ζώων και των φυτών. Με το νέο βιβλίο του μαθηματικού Γιάννη Σταμέλου «Φαντασία και Μαθηματικά», φωτίζεται περισσότερο αυτή η πολυδιάστατη λειτουργία των μαθηματικών στη ζωή μας.

Προσπάθησα να αναζητήσω τα υλικά με τα οποία οικοδομεί ο συγγραφέας το νέο του βιβλίο:

-Πρώτη ύλη του εκτιμώ ότι είναι οι στέρεες βάσεις και ο άριστες θεωρητικός του οπλισμός από την επιστήμη των μαθηματικών. Γνωρίζει πολύ καλά το αντικείμενό του. Το χειρίζεται και τοπλάθει εύκολα στα χέρια του, προσφέροντάς το για εύκολη πέψη και στον πλέον αδαή αναγνώστη.

-Το δεύτερο θεμελιώδες στοιχείο είναι το απόσταγμα της πολύχρονης διδακτικής του εμπειρίας, που μαζί με την παιδαγωγική του κατάρτιση προβάλλονται ως πρότυπα συμπεριφοράς για κάθε εκπαιδευτικό.

-Και, τρίτο δομικό υλικό είναι η παράλληλη τάση του να ερευνά και να καλλιεργεί την ελληνική γλώσσα και την ποίηση.

Εξάλλου είναι γνωστό ότι ένας καλός μαθηματικός πρέπει να είναι πολύ καλός γνώστης και της ελληνικής γλώσσας. Και αυτό φαίνεται να είναι έγνοια του συγγραφέα.

Ο αναγνώστης από την πρώτη σελίδα απολαμβάνει την αμεσότητα της αφήγησης καθώς μετέχει αβίαστα στο ταξίδι της γνώσης, έτσι όπως οδηγεί σ’ αυτήν τον μικρό Αλέκο ο παιδαγωγός/ενήλικος, το πρόσωπο του οποίου εναλλάσσεται και μας κάνει να αναρωτηθούμε. Ποιος είναι τελικά ο συγγραφέας; Είναι ο μικρός Αλέκος με το φιλέρευνο πνεύμα ή ο πατέρας (ή ο θείος) που εφορεύει και διδάσκοντας οδηγεί, χαράζει και διευρύνει τους ορίζοντες;

Αυτά είναι τα κύρια υλικά δόμησης του βιβλίου. Όμως το όλον περιεχόμενο διατρέχει σμήνος ιδεών, κατευθυντήριων γραμμών, παραινέσεων και προτροπών, που δεν μπορώ να συμπεριλάβω και να αναλύσω στο πλαίσιο ενός άρθρου. Κι όλα αυτά συνιστούν τις αρετές του βιβλίου.

Παρενθετικά μόνο να τονίσω εδώ την πρότυπη δομή της οικογένειας, έτσι όπως παρουσιάζεται από το συγγραφέα στο κείμενο. Μια άριστα συγκροτημένη οικογένεια, με καθαρά παραδοσιακούς ρόλους, μήπως πιστεύει ο κ. Σταμέλος ότι συνιστά το εφαλτήριο της γνώσης που καθορίζει τη μετέπειτα πορεία της σκέψης και της ακαδημαϊκής επιτυχίας ενός παιδιού; Γι’ αυτό δίνει τόσο εξέχοντα ρόλο στο γονιό-δάσκαλο, που διδάσκει ότι η γνώση και η σοφία αποκτιέται σιγά σιγά στη ζωή του ανθρώπου μέσα από τη διερεύνηση, την ανάφλεξη αποριών που αφυπνίζουν και δυναμώνουν την κριτική σκέψη του παιδιού και το οδηγούν στην πραγματική γνώση. Η κριτική σκέψη για το δάσκαλο Σταμέλο είναι η πεμπτουσία της γνώσης και μέσα από τη φυσική ροή της κατάκτησης της γνώσης, ασκεί εύστοχη κριτική στη στείρα απομνημόνευση, που παραπέμπει σε ένα από τα τρωτά σημεία της ελληνικής εκπαίδευσης και μας κάνει να στοχαστούμε και να οραματιστούμε πως θα έπρεπε να είναι το ιδανικό σχολείο.

Φαίνεται, κατά την άποψη του κ. Σταμέλου, ότι ολοκληρωμένος δάσκαλος δεν είναι αυτός που μονοσήμαντα υπηρετεί μια επιστήμη. Γι’ αυτό κι εκείνος προσμετρά στην επιστήμη του κι άλλες συνιστώσες. Απαραίτητη θεωρεί για την κατανόηση της γνώσης, την έρευνα της πολυσημίας των λέξεων και γι’ αυτό μέσα στο βιβλίο του ωθεί το μικρό Αλέκο στη δημιουργική χρήση του μέσου γλωσσικής αποθησαύρισης, που είναι το Λεξικό. Εξίσου σημαντική κρίνεται και η σύζευξη του παραδοσιακού τρόπου μάθησης με τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, αφού το «ψαχτήρι» από το διαδίκτυο έρχεται να συμπληρώσει τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες για το ψηφιδωτό της γνώσης.

Επιπλέον, διαπιστώνουμε την πολυμάθεια και την ευρύτητα της σκέψης του συγγραφέα, τη διεπιστημονική προσέγγιση με την οποία συμπληρώνει τη θετική σκέψη του με την ανθρωπιστική, καθώς όλο το βιβλίο είναι διάστικτο από μυθολογικές αναφορές, από ιστορικά πρόσωπα της αρχαίας ελληνικής και της λατινικής Γραμματείας.

Όμως εκείνο που εμένα, ως φιλόλογο, ξαφνιάζει ευχάριστα είναι η διαπίστωσή μου πως ο μαθηματικός Σταμέλος τεκμηριώνει τα γραφόμενά του μόνο δια της Ποίησης. Πώς ένα μαθηματικό μυαλό που στηρίζεται στη μαθηματική απόδειξη και επαλήθευση των δεδομένων, καταφεύγει στην επίκληση της ποίησης, που εκτιμάται ως υποκειμενική γνώση, για να επιβεβαιώσει τη μαθηματική σκέψη; Προσδίδει ιδιαίτερη γοητεία στο έργο του και μας κάνει να σκεφτούμε ότι τελικά στη γνώση μπορούμε να καταλήξουμε και μέσα από εξονυχιστική έρευνα των δεδομένων αλλά και μέσα από την έκφραση της ψυχής και του συναισθήματος του βαθύτερου είναι του ανθρώπου. Αυτά όμως είναι δώρα της ποίησης, που τα έχει δοκιμάσει και απολαύσει ο συγγραφέας Σταμέλος και μας τα προσφέρει αντίδωρο σήμερα μέσα από το βιβλίο του.

Και με όλη αυτήν την προσπάθεια ο Γιάννης Σταμέλος μπολιάζει και σπέρνει διαρκώς σπόρο δημιουργίας, ξυπνά και γαλβανίζει συνειδήσεις νέων ανθρώπων. Νυχθημερόν εφημερεύων, με τόσες έννοιες,με τόσες φροντίδες και από τη θέση του προϊσταμένου της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ορίζει ως στόχο του να αναπλάσει τα μαθηματικά, όπως του υπαγορεύει η δική του οξύτατη οπτική, η δική του ευαισθησία, ο δικός του Λόγος.

Στήνει θεμέλια γερά με το νέο του πόνημα. Και είναι αλήθεια ότι ιδιαίτερα σήμερα αναζητούνται θεμέλια για μια νέα θάλλουσα πατρίδα. Αναζητούνται πρότυπα κι ένα νέο χρηματιστήριο ιδεών που θα μας οδηγήσει σε ξέφωτο. Απαιτείται επιτυχημένη αντίδραση δρώντων προσώπων.

Από την ελληνική ιστορία γνωρίζουμε ότι σε τόπους άγριους, χέρσους ή απειλούμενους ανθεί ο πολιτισμός. Στην άγονη Αττική κορυφώθηκε το ελληνικό πνεύμα και όχι στην εύφορη Βοιωτία. Στην απομακρυσμένη ανατολική άκρη του Λασιθίου οι δυσκολίες είναι πολλαπλάσιες και όμως αντί να λυγίσουν τον Άνθρωπο Σταμέλο, τον κάνουν να ανατείνεται στο φως του πολιτισμού. Γιατί πολιτισμός είναι και η διακίνηση ιδεών μέσα από τα βιβλία του.