Προς υποψήφιο φοιτητή των Μαθηματικών

Το επιστολικό μυθιστόρημα είναι μιας μορφής τέχνη που βασίζεται στην ιδέα της επιστολής. Πολλές φορές η επιστολή χρησιμοποιείται ως τέχνασμα για να ειπωθούν σκέψεις που δεν θα μπορούσαν να ειπωθούν αλλιώς σε πρώτο πρόσωπο και εντελώς εμπιστευτικά. Τέτοια παραδείγματα είναι «οι επιστολές της Πορτογαλίδας μοναχής», «τα πάθη του νεαρού Βέρθερου» του Γκαίτε κ.α.. Άλλοτε πάλι η επιστολή επιλέγεται ως αυτοβιογραφική τεχνική. Τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν οι «Εξομολογήσεις» του Ρουσσώ, οι «Γυναίκες» της Γαλάτειας Καζαντζάκη, όπου γυναίκες γράφουν σε γυναίκες για των γυναικών τα πάθη, που βέβαια δεν είναι άλλες από την ίδια την συγγραφέα.
Στον «Κόσμο της Σοφίας» ο Γκάρτνερ χρησιμοποιεί την επιστολή για να παρουσιάσει στη νεαρή ηρωίδα του εκλαϊκευμένα τα μεγάλα φιλοσοφικά ρεύματα.
Οι επιστολές του αποστόλου Παύλου, πάλι, είναι κείμενα ερμηνευτικά, συμβουλευτικά και κατά μεγάλο μέρος υποστηρικτικά του φρονήματος των χριστιανών των εκκλησιών προς τις οποίες τα απευθύνει. Όμως αποτελούν διαχρονικά κείμενα γι’ αυτό και εν πολλοίς διατηρούν μέχρι και σήμερα την αξία και το ενδιαφέρον τους.
Τις μέρες αυτές οι απόφοιτοι του Λυκείου θα μάθουν τους βαθμούς που έγραψαν στις Πανελλήνιες εξετάσεις για την εισαγωγή τους στις σχολές της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Ακολούθως θα συμπληρώσουν το μηχανογραφικό με τις επιλογές για τις σχολές που επιθυμούν να παρακολουθήσουν.
Σκεφτήκαμε να τους απευθύνουμε την παρακάτω επιστολή, επιλέγοντας τη μέθοδο της ενημέρωσης και της συμβουλευτικής, προκειμένου να τους βοηθήσουμε να διαλέξουν αν το επιθυμούν ένα Μαθηματικό Πανεπιστημιακό τμήμα.
Βέβαια, αυτό που κυρίως ενδιαφέρει τους υποψήφιους φοιτητές είναι οι επαγγελματικές προοπτικές που δίνουν τα τμήματα που θα δηλώσουν και μάλλον δευτερευόντως η κλίση τους στο ιδιαίτερο επιστημονικό πεδίο. Σε μερικές περιπτώσεις τα δυο αυτά μπορεί να συμπίπτουν ενώ σε κάποιες άλλες μπορεί και να μην απέχουν πολύ.
Τα μαθηματικά τμήματα των πανεπιστημίων σήμερα μπορούν να οδηγήσουν τους αποφοίτους τους στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στα φροντιστήρια, στις τράπεζες, αλλά και σε μεταπτυχιακά με εξειδίκευση σε συναφείς κλάδους (πχ πληροφορική, αστρονομία, μετεωρολογία κ.α.). Δεν είναι όμως στις προθέσεις αυτού του άρθρου να κάνει πλήρη καταγραφή δυνατοτήτων. Στο προκείμενο λοιπόν.

Αγαπητοί φίλοι υποψήφιοι του Μαθηματικού,
Τα μαθηματικά δεν έχουν πατρίδα. Αυτό μπορεί για πολλούς να είναι ελάττωμα, όμως αποτελεί προτέρημα για την κρίση των λίγων και ειδικών αφού έτσι απαλλάσσονται από κάθε φανατισμό, τοπικισμό και τους προσδίδεται περισσή ελευθερία, η οποία αποτελεί και τον θεμέλιο λίθος τους, όπως ισχυρίζεται ο πατέρας των συνόλων Καντόρ. Αυτός είναι και ο σημαντικότερος λόγος που ξεκίνησαν με τη μορφή που τα ξέρουμε, εδώ, στην Ελληνική Ιωνία των μεγάλων στοχαστών.
Έτσι, περισσότερο από κάθε επιστήμη διευκολύνουν τους μαθηματικούς και τους φίλους τους στο να ανακαλύψουν αυτά που τους συνδέουν, ανεξαρτήτως εθνότητας, περισσότερο από κάθε άλλη επιστήμη.
Οι μαθηματικοί, πιστεύω περισσότερο από άλλους επιστήμονες, αισθάνονται ότι τα κοινά αντικείμενα πνευματικής ενασχόλησης και ο κοινός τρόπος του σκέπτεσθαι τους συνδέουν, αδιάφορο αν ζουν στη Νέα Υόρκη, το Βερολίνο, το Λονδίνο ή το Τόκιο και χρησιμοποιούν το γαλλικό, το σουηδικό ή το βιετναμέζικο αλφάβητο. Η μαθηματική ενότητα απαλύνει τα εθνικά πάθη και μίση.
Δυστυχώς, τα μαθηματικά δεν είναι αυτά καθεαυτά ιδιαιτέρως ελκυστικά. Δεν έχουν «φαίνεσθαι» ελκυστικό, όπως πολλές άλλες επιστήμες. Αυτό είναι αρκετά σοβαρό πρόβλημα για να απαιτήσει κανείς από ευρείες μάζες να αναπτύξουν ενδιαφέρον ανάλογο με αυτό που αυθορμήτως επιδεικνύουν για την πολιτική, τα μέσα ενημέρωσης, την ιστορία ή τις φυσικές επιστήμες.
Από αυτήν την άποψη, του ενδιαφέροντος δηλαδή που προκαλούν οι «εφευρέσεις» τους στο ευρύ κοινό, βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Ο μαθηματικός δεν μπορεί να συγκριθεί με τους επιστήμονες των άλλων τομέων της επιστήμης. Όμως τα πράγματα, κατά το κοινό μέτρο και την αντίληψη, είναι ακόμα χειρότερα: οι μεγαλύτερες ανακαλύψεις ούτε χρήμα θα του αποφέρουν, ούτε δημοσιότητα και συνακόλουθα ούτε τον θαυμασμό της κοινωνίας και των μαζών.
Η, πολλές φορές, τυχαία ανακάλυψη, για παράδειγμα, ενός ουρανίου σώματος από την παρατήρηση με τηλεσκόπιο μπορεί να γίνει πρώτο θέμα στις εφημερίδες και τις τηλεοράσεις, όπως και το φάρμακο για τη φαλάκρα ή το τσάι αδυνατίσματος. Τις μεγάλες, όμως, μαθηματικές ανακαλύψεις οι μαθηματικοί τις κάνουν κυρίως για τις πολύ μικρές κοινότητες που ασχολούνται με τα συγκεκριμένα προβλήματα. Ελάχιστα είναι τα προβλήματα που ξέφυγαν από το στενό κύκλο των επιστημόνων –για τις εφαρμογές τους και αυτά!- και μάλιστα ως συγκεχυμένη αντήχηση, π.χ. η ανακάλυψη του αδυνάτου του τετραγωνισμού του κύκλου από τον Lindemann, το τελευταίο θεώρημα του Φερμά ή η συμπεριφορά του Πέρελμαν με την άρνηση της αποδοχής του βραβείου για την απόδειξη της εικασίας του Πουανκαρέ.
Πολλοί θα είναι οι συμμαθητές σου που παίζοντας ποδόσφαιρο φαντασιώνονται τον Μέσι ή τον Ροναλτίνιο. Πρέπει να είναι κανείς τρελός για να κάνει κάτι ανάλογο με τον Πέρελμαν ή τον Γουόλις. Οι αποδείξεις που έκαναν (430 σελίδες και 250 σελίδες αντίστοιχα για μια εικασία ο καθένας) δηλώνουν ότι πιο εύκολα μπορούν να βγουν 50 Μέσι παρά ένας απ’ αυτούς. Όποιος λοιπόν θέλει να γίνει φίρμα ας μην σπουδάσει μαθηματικά. Ας γίνει χημικός, φυσικός, αστρονόμος, ιστορικός, φιλόλογος, γυμναστής, βιολόγος, μουσικός... Δεν σημαίνει βέβαια ότι κάποιος που θα σπουδάσει μαθηματικά θα γίνει κατ’ ανάγκη ερευνητής. Υπάρχουν πολλοί τομείς επαγγελματικής ενασχόλησης. Μπορεί να γίνει για παράδειγμα ένας καλός δάσκαλος. Αν σκοπεύει όμως στη δημοσιότητα καλύτερα να την αναζητήσει αλλού.
Το ξέρω, είπα πολλά και μάλλον σε απογοήτευσα. Όμως δεν ήταν στις προθέσεις μου κάτι τέτοιο. Για να μην ακούγονται μονομερή όλα αυτά θα σου θυμίσω, συμπληρωματικά, και εκείνο το παλιό ινδιάνικο ρητό: Τα μαθηματικά μπορούν να σε οδηγήσουν πολύ ψηλά, αρκεί… να τα εγκαταλείψεις εγκαίρως. Πραγματικά δεν θα χρειαστεί να κοπιάσεις πολύ για να βρεις αρκετούς μουσικούς, δημοσιογράφους, πολιτικούς… που πήγαν ψηλά εγκαταλείποντας εγκαίρως τα μαθηματικά που σπούδασαν.
Καλή τύχη λοιπόν, γιατί τη χρειάζεσαι. Η στατιστική (άλλος κλάδος των μαθηματικών) το επιβεβαιώνει: εκτός από ένα μπαούλο γνώσης, λέει, για την επιτυχία στη ζωή χρειάζεσαι και ένα στραγαλάκι τύχης.

Μιλήσαμε στη αρχή για επιστολές και γράμματα. Τα γράμματα μπορεί κάποτε να είναι και ανεπίδοτα. Διαλέξαμε τη μορφή της «επιστολής» για να απευθυνθούμε στους υποψήφιους φοιτητές πιστεύοντας ότι έτσι δεν κινδυνεύει να μας επιστραφεί αυτή με την ένδειξη «άγνωστος παραλήπτης».
Γιάννης Σταμέλος
stamelosioa@gmail.com