Μια άλλη ελληνική πατέντα

Το σύγχρονο ελληνικό φροντιστήριο που αφορά τους μαθητές της Β/θμιας Εκπ/σης.
Ο Παντελή Κυπριανός διδάσκει ιστορία της εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας. Στη σημερινή Αυγή (30-5-10) δημοσιεύει άρθρο με τίτλο «Το φροντιστήριο ενάντια στη μάθηση και τη γνώση».
Αρχικά αναφέρεται σε παλαιότερο άρθρο του, πάλι στην Αυγή (14-2-10) στο οποίο έκανε αναφορά στο φροντιστήριο και την ιστορία του. Υπενθυμίζει τις δυο θέσεις που είχε διατυπώσει: «ενώ το φροντιστήριο υποτίθεται ότι βοηθά τους μαθητές να πετύχουν την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αναδιπλασιάζει (όπως εξάλλου όλοι οι θεσμοί της μη τυπικής εκπαίδευσης) τις εκπαιδευτικές ανισότητες• ενώ πάλι όλοι καταφέρονται εναντίον του («παραπαιδεία» κλπ.), πρόκειται για σύνθετο φαινόμενο, η εκρίζωσή του οποίου είναι εξαιρετικά δυσχερής. Εδώ υποστηρίζω ότι φροντιστήριο και γνώση είναι ασύμβατα και ότι όσο υπάρχει κάθε μέτρο που επιδιώκει να βελτιώσει την εκπαίδευση δεν έχει τύχη. Ο λόγος; Το φροντιστήριο αντιστρατεύεται τον σκοπό της εκπαίδευσης, την κριτική μάθηση και γνώση»
Ακολουθεί μια μικρή αναφορά σε ορόσημα της «κριτικής σκέψης» και εξειδικεύει στο:
«Το φροντιστήριο, μαθησιακό φαστφούντ

Διαδεδομένο στο γερμανικό πανεπιστήμιο, το φροντιστήριο υποδήλωνε την πρακτική άσκηση και εμβάθυνση διδασκαλίας. Σε μας πήρε με τον χρόνο τη σημερινή του σημασία, τη διδασκαλία εκτός τυπικής εκπαίδευσης. Από καινοτόμα πανεπιστημιακή πρακτική, μετατράπηκε σε παράλληλη με το σχολείο πρακτική και σε θεσμό αντίθετο με τις αρχές του Ουμανισμού και της κριτικής σκέψης.

Η μεγάλη αλλαγή από το πανεπιστημιακό φροντιστήριο στο νέο είναι η προοδευτική μετάβαση, από την εμβάθυνση σʼ ένα γνωστικό πεδίο, στην αυθαίρετη κατάτμηση και επιλογή της γνώσης, την απόρριψη ό,τι μένει απέξω, και την «εκμάθηση» της επιλεγμένης τη μέρα των κρίσιμων εξετάσεων ώστε οι μαθητές να «πετύχουν».

Συνέπειες: η γνώση υποστασιοποιείται. Εκλαμβάνεται ως αποθήκη δεδομένων άνισης αξίας. Ο μαθητής καλείται να αποσπάσει ένα κομμάτι από αυτήν, το, κατά περίπτωση, πιο χρηστικό, και να τη χρησιμοποιήσει κατά καιρούς στη γεμάτη εξετάσεις και διαγωνισμούς ζωή μας. Πού οι στόχοι της αρχαιοελληνικής παιδείας, η ευρυμάθεια του Ουμανισμού, η επιστροφή στα πράγματα του Ρεαλισμού, η κριτική σκέψη του Διαφωτισμού, η ερευνητική περιέργεια του Νεουμανισμού!

Η γνώση γίνεται πράγμα ανεξάρτητο από την πρόσληψη και την κρίση. Ο κόσμος γίνεται διχοτομικός αλήθεια/ψέμα, σωστό/λάθος, και όχι μια σύνθετη αέναη διαδικασία πρόσληψης, αλληλεπίδρασης και δράσης. Οι συνέπειες της αντίληψης είναι γνωστές και επώδυνες: μία αλήθεια, ένα βιβλίο, λογοκοπία, παπαγαλία. Μόνο που και εδώ έχουμε τις λύσεις: τις επιτυχίες των μαθητών τις πιστώνεται το φροντιστήριο, τα αρνητικά τα χρεώνεται το σχολείο.

Όλα αυτά θα είχαν ίσως μικρή σημασία αν δεν εντυπώνονταν σε στάσεις και σε πρακτικές των νέων κι αν δεν είχαν επιπτώσεις και στη λειτουργία του σχολείου. Ένα από τα μεγάλα προβλήματα του ελληνικού σχολείου ήταν παραδοσιακά τα κλειστά αναλυτικά προγράμματα. Το τι, το πώς και το πόσο θα διδαχθεί ήταν καθορισμένα από το κράτος. Αν στη συνθήκη συγκρότησης του εθνικού κράτους αυτό είχε κάποιο νόημα, σήμερα είναι καταστροφικό. Γιʼ αυτό γίνεται όλο και περισσότερο λόγος για αποκέντρωση, εντονότερη συμμετοχή των φορέων της εκπαίδευσης (εκπαιδευτικοί, γονείς, παιδιά) στα του σχολείου. Αυτά όμως δεν μπορεί να γίνουν όσο βασιλεύει το φροντιστήριο.

Το φροντιστήριο είναι ένα σύμπαν από ανθρώπους, όνειρα, συμφέροντα, αλλά και λάθη και κακούς υπολογισμούς από διάφορες κυβερνήσεις. Πέρα από την ανάγκη επιβίωσης χιλιάδων ανθρώπων και τις αγωνίες των νέων και των γονέων τους, βρήκε έρεισμα στην εργαλειακή αναπαράσταση του πτυχίου και της γνώσης μεγάλων τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας. Πρόκειται για την εικόνα που αναπαράγει και πουλά σήμερα το φροντιστήριο, εικόνα διαμετρικά αντίθετη με τις σύγχρονες αντιλήψεις για τη γνώση, τη μάθηση, το σχολείο. Με την έννοια αυτή, η αποδυνάμωση του φροντιστηρίου είναι σύμφυτη με την προσπάθεια για τη βελτίωση του σχολείου αλλά και μια διαδικασία για την αλλαγή έξεων και αναπαραστάσεων για τη γνώση, τη μάθηση, εν τέλει την ίδια τη ζωή».