Ζάκυνθος

Η νήσος Ζάκυνθος («Τζάντε» = διαμάντι και «Φιόρο του Λεβάντε» = άνθος της Ανατολής) είναι περίπου το 22% σε έκταση και μισή στους κατοίκους από το νομό Λασιθίου. Η ομώνυμη πρωτεύουσα λίγο μεγαλύτερη (15.000) από την αντίστοιχη του νομού μας.

Η πατρίδα του Σολωμού -ο οποίος έχει τις ρίζες του στα χωριά της Σητείας- του Κάλβου και του Φώσκολου, είχε μια πολυτάραχη ιστορική πορεία η οποία οριοθετείται από το βασίλειο του Ομηρικού Οδυσσέα μέχρι την ένωσή της με την Ελλάδα, μαζί και με τα υπόλοιπα Επτάνησα. Ο τόπος μας, στο σύνολό του, χαρακτηρίζεται από τους αγώνες για την ελευθερία, τις θυσίες και τα σπουδαία πολιτιστικά δημιουργήματα κατά τις ειρηνικές περιόδους. Η Ζάκυνθος δεν ξεφεύγει από τον γενικό αυτό κανόνα.

Συχνά ακούμε να μιλάνε για τα σημερινά χάλια της Αθήνας και να λένε πως μόνο ένας μεγάλος σεισμός μπορεί να σταθεί αφορμή για να ξαναχτιστεί αυτή σε σωστές βάσεις και με ανθρώπινο πρόσωπο. Η Ζάκυνθος, όπως ξέρουμε και από τα σχολικά μας μαθήματα, βρίσκεται στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών Αφρικής και Ευρασίας. Το αποτέλεσμα είναι ότι υφίσταται πάρα πολύ συχνά τις επισκέψεις του Εγκέλαδου. Σε μια απ’ αυτές, το 1953, οι συνέπειες ήταν ολέθριες. Η πόλη της Ζακύνθου, καθώς και ένα μεγάλο μέρος του νησιού ισοπεδώθηκε. Η επταήμερη πυρκαγιά που επακολούθησε ολοκλήρωσε την καταστροφή. Στο μεταβυζαντινό μουσείο της πόλης υπάρχει μακέτα με την πόλη πριν το σεισμό. Όμως οι Ζακυνθιογράφοι υποστηρίζουν ότι η πόλη ξαναχτίστηκε με ρυθμούς και αισθητική εντελώς διαφορετική από εκείνη που είχε η πόλη πριν. Άλλαξε η φυσιογνωμία της. Η πόλη που ξαναχτίστηκε δεν είχε σχέση με την παλιά. Η πολιτιστική καταστροφή ήταν το ίδιο μεγάλη με τη φυσική, ισχυρίζονται. Πραγματικά, οι αναφορές που γίνονται σχετικά με τα μνημεία και τα οικοδομήματα έχουν ορόσημο το 1953. Οι συγκρίσεις γίνονται με το πριν και το μετά.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της Ζακύνθου και σημείο αναφοράς, επίσης, για τους Ζακυνθινούς είναι ο Άγιος. Έτσι αποκαλούν τον άγιο Διονύσιο. Τιμούν τη μνήμη του δυο φορές το χρόνο, τον Αύγουστο και το Δεκέμβριο. Τον Αύγουστο που βρεθήκαμε έβγαλαν το σκήνωμα του Αγίου από τη μόνιμη θέση του και το εξέθεσαν σε λαϊκό προσκύνημα για τέσσερις μέρες. Στο πρόγραμμα των εκδηλώσεων περιλαμβάνονταν και λιτανεία με παλλαϊκή συμμετοχή. Για το σκοπό αυτό είχαν έρθει και αρκετοί προσκυνητές από άλλα μέρη της Ελλάδας. Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων αυτών διοργανώθηκαν εμποροπανηγύρεις, παζάρι, εκθέσεις, και υπαίθριοι πάγκοι στους οποίους προσφέρονταν, τα ντόπια εδέσματα φιτούρα, μαντολάτο, παστέλι κ.α.

Η γνώση αποκτάται με διάφορους τρόπους. Ο βιωματικός είναι ο πιο αποτελεσματικός. Γι’ αυτό συχνά λέμε γι’ αυτούς που παίρνουν αποφάσεις για την κοινωνία ότι θα πρέπει να βγαίνουν από τα γραφεία τους και να αφουγκράζονται τον κόσμο, τους πολίτες και την κοινωνία στο όνομα της οποίας παίρνουν τις αποφάσεις. Επεκτείνοντας τη συλλογιστική να πηγαίνουν, όπως κάνανε σε άλλες εποχές οι σοφοί, και σε άλλους τόπους όχι για απομόνωση και «χαλάρωση» (άλλο φρούτο και τούτο των μεσημεριανάδικων) αλλά για να αποκτήσουν βιώματα και γνώση από τόπους που αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα. Για να βλέπουν από κοντά το πώς αντιμετωπίζεται στις άλλες κοινωνίες η καθημερινότητα και τα άλλα σχετικά που έχουν να κάνουν με την ποιότητα ζωής των κατοίκων τους. Θα είμαστε, βεβαίως, οι τελευταίοι που θα ισχυριστούμε ότι φτάνει κάτι τέτοιο από μόνο του για να γίνει αποτελεσματική η διοίκηση. Όμως, όπως στις θεωρίες της μάθησης, η ποικιλία και ο τρόπος απόκτησης καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και την ποιότητα των πληροφοριών που προσλαμβάνουμε. Και όπως η καθαριότητα για την αρχοντιά, η ποιοτική πληροφορία είναι «η μισή διοίκηση».

Το νησί της Ζακύνθου φαίνεται ότι εξαρτάται σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό. Η τουριστική περίοδος, όπως μας είπαν διαρκεί από Μάιο μέχρι και Οκτώβριο. Οι προσφερόμενες υπηρεσίες που είχαμε την ευκαιρία να δούμε ήταν πολύ καλές. Οι χώροι γενικά καθαροί. Οι Ζακυνθινοί ευγενικοί και πρόθυμοι για οποιαδήποτε εξυπηρέτηση. Στη Ζάκυνθο εκτός από Άγγλους και Ιταλούς κάνουν τις διακοπές τους και αρκετοί Έλληνες. Έχουν κι εδώ τα Μάλια τους, ονομάζονται Λαγανάς.

Θαυμάσια τοπία, οι παραλίες ομαλές και αμμώδεις, τα νερά ζεστά. Ίσως γι’ αυτό πηγαίνουν εκεί οι ονομαστές χελώνες Καρέτες για να γεννήσουν τ’ αυγά τους. Το τοπίο κυρίως ορεινό αλλά καταπράσινο. Η δυτική Ελλάδα έχει πολλές βροχές. Όμως και στο μέρος αυτό της πατρίδας μας οι πυρκαγιές του καλοκαιριού δεν σεβάστηκαν το τοπίο. «Από αμέλεια;», ρωτήσαμε. «Μπα, συμφέροντα!» εισπράξαμε την απάντηση. Η τελευταία φωτιά σταμάτησε στη θάλασσα.

Μοναδικές οι μπλε σπηλιές και η παραλία στο «ναυάγιο». Στα αρνητικά το κακό οδικό δίκτυο και η σήμανση στους δρόμους. Επίσης, δεν βρήκαμε με άνεση τουριστικούς οδηγούς. Ενδεχομένως το πρόβλημα να ήταν δικό μας.

Στην πόλη της Ζακύνθου υπάρχουν τρία μουσεία. Το Μεταβυζαντινό με εκκλησιαστικά εκθέματα (αγιογραφίες, εικόνες, τέμπλα, εκκλησιαστικά σκεύη κ.α.) πολύ καλά οργανωμένο και με θαυμάσιους χώρους έκθεσης.

Το Μουσείο Επιφανών Ζακυνθινών στο οποίο υπάρχουν, σε αυτόνομη αίθουσα, τα μαυσωλεία του Σολωμού και του Κάλβου, ενώ στους άλλους χώρους εκτίθενται χειρόγραφα, προσωπικά είδη κ.α. όχι μόνο των δυο μεγάλων ποιητών αλλά και του εθνικού ποιητή της Ιταλίας Ούγκο Φώσκολου, ο οποίος είναι Ζακυνθινός, του Γρηγορίου Ξενόπουλου, του Διονυσίου Ρώμα και πολλών άλλων επιφανών ντόπιων.

Στη Ζάκυνθο, αναφέρει σχετικό ενημερωτικό φυλλάδιο, εκδίδονται περίπου σαράντα βιβλία το χρόνο. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία προβάλλει την είδηση, παίζει καθοριστικό ρόλο σ’ αυτό. Στο ίδιο σημείωμα διαβάζουμε ότι η μέρα των διανοουμένων τιμάται ξεχωριστά στην πόλη της Ζακύνθου (18 Μαΐου).

Πήγαμε στη Ζάκυνθο ελπίζοντας να ακούσουμε και Ζακυνθινές καντάδες. Να δούμε το Νιόνιο του Θεάτρου Σκιών, να ακούσουμε τη γνωστή μελωδική ντοπιολαλιά. Δεν είχαμε την τύχη όμως. Όπως μας είπαν, λίγες καντάδες σε ταβέρνες για ξένους μπορείτε να ακούσετε. Πιθανόν μεταξύ τους οι Ζακυνθινοί να διοργανώνουν γλέντια και να τα λένε …

Η Ζάκυνθος είχε θέατρο το οποίο όμως καταστράφηκε το ’53. Οι κάτοικοι έχουν υψηλή θεατρική κουλτούρα και δεν είναι τυχαίο το ότι ο Ρώμας και ο Ξενόπουλος είναι δικά της παιδιά. Στο θέατρό τους αυτό ανέβαζαν και όπερα, είδος που έφεραν οι Ιταλοί κατακτητές στο νησί. Σήμερα το κτίριο του θεάτρου ξαναχτίστηκε –είναι στα τελειώματα- και ένα από τα θέματα των τοπικών εφημερίδων (δυο ημερήσιες, μια εβδομαδιαία και ένα μηνιαίο περιοδικό) είναι ο τρόπος που θα λειτουργεί. Αποτελεί δε σημείο δημόσιων αντιπαραθέσεων η προώθηση των ημετέρων, τα προβλήματα κακοδιαχείριση των τοπικών οργανισμών κ.α.

Τα Επτάνησα έχουν άλλο χρώμα από το Αιγαίο. Το πράσινο είναι κυρίαρχο. Το μελτέμι άγνωστο. Το τοπίο ήρεμο. Στη Ζάκυνθο μπορείτε να πάτε με μεγάλα καράβια (μια ώρα περίπου) από την Κυλλήνη.