Μια συνέντευξη με τον Πάρι Πάμφιλο

Ο Καθηγητής Πάρις Πάμφιλος συζητά με τον Γ. Σταμέλο για τα Μαθηματικά, και την Εκπαίδευση

Ο Καθηγητής Πάρις Πάμφιλος τελείωσε το Μαθηματικό Αθηνών και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Κολωνίας. Η ερευνητική περιοχή που εργάστηκε για τη διδακτορική του διατριβή ήταν εκείνη της Διαφορικής Γεωμετρίας. Από το 1975 έως το 1979 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Βόννης και από το 1979 μέχρι σήμερα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Το βιογραφικό του περιλαμβάνει πολλές ανακοινώσεις σε συνέδρια, διαλέξεις, μεταφράσεις, πάμπολλες επιστημονικές δημοσιεύσεις, 4 βιβλία και καθοδήγηση διδακτορικών. Στις πιο πρόσφατες ενασχολήσεις του η ανάπτυξη λογισμικών γεωμετρίας. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι η Διαφορική Γεωμετρία, η Ευκλείδεια Γεωμετρία, τα θεμέλια της γεωμετρίας και ο προγραμματισμός.

Το Παράρτημα Λασιθίου της Μαθηματικής Εταιρείας στην τελετή βράβευσης των μαθητών που έγινε στις 21 Μαρτίου २००९ είχε κεντρικό ομιλητή τον Καθηγητή Πάρι Πάμφιλο, ο οποίος μίλησε με θέμα «Γεωμετρία, παίζοντας και φιλοσοφώντας»। Στο περιθώριο της εκδήλωσης είχαμε την παρακάτω κουβέντα:

-Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει το περιβάλλον που μεγαλώνουμε για τις επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας;

-Σημαντικότατο. Εξαρτάται, βέβαια, πόση μεγάλη παλέτα δυνατοτήτων υπάρχει. Δηλαδή όσο πιο εξελιγμένο είναι το περιβάλλον τόσο περισσότερες ευκαιρίες δίνει. Και πιο πολλές επιλογές. Το δικό μας περιβάλλον είναι πολύ περιορισμένο και ως εκ τούτου έχουμε πολύ περιορισμένες επιλογές.

-Εννοείτε το ευρύτερο περιβάλλον της χώρας μας;

-Στην Ελλάδα δεν έχουμε πολλές επιλογές για επαγγελματική αποκατάσταση, αλλά και στον τομέα των γνώσεων.

- Οι μαθηματικοί σας στο σχολείο παίξανε κάποιο ρόλο για τις επιλογές που κάνατε στις σπουδές σας;

-Πολύ μεγάλο. Θυμάμαι ιδιαίτερα στο Λύκειο ο καθηγητής μου των Μαθηματικών, Παπαδημητρίου λεγόταν, ήτανε ένας άνθρωπος αφοσιωμένος, ο οποίος ήτανε πάρα πολύ αυστηρός. Για μένα είχε τα στοιχεία του καλού δασκάλου: αγαπούσε τα παιδιά, αλλά ήταν αυστηρός. Ακούγεται σαν δυο άκρα αυτό, αλλά τα συνδύαζε με πάρα πολύ ωραίο τρόπο. Είχε αποτέλεσμα. Στην τάξη του πάρα πολλά παιδιά πήγαν πολύ καλά.

- Πιστεύεται ότι τα χαρακτηριστικά του καλού δασκάλου είναι η αγάπη προς τα παιδιά και η αυστηρότητα;

-Ναι, οι δυο πόλοι. Και η δικαιοσύνη. Για μας αυτά τα χαρακτηριστικά ήτανε μεγάλη διδασκαλία. Γιατί πιστεύω ότι το παιδί χρειάζεται να μάθει στην πειθαρχία αλλά να έχει ταυτόχρονα την ελευθερία να εκφραστεί. Αν ο δάσκαλος είναι σκληρός θα του περιορίσει την ελευθερία. Είναι πολύ ειδικός ο συνδυασμός να είσαι αυστηρός και ταυτόχρονα να αγαπάς τα παιδιά.

- Είναι, λέτε, το κλειδί του καλού δασκάλου;

-Ναι, για μένα είναι το κλειδί του καλού δασκάλου. Γιατί μαθαίνει το παιδί να εκφράζεται ελεύθερα, γιατί δεν φοβάται, αλλά πειθαρχεί. Μέσα στην τάξη, όπως γνωρίζετε, ένα μεγάλο μέρος της ενέργειας πρέπει να καταναλώνεται σε θηριοδαμασμό. Αυτός ο άνθρωπος, για να επανέλθουμε στον Παπαδημητρίου, είχε αυτό το κάτι που μπορούσε και έκανε την ατμόσφαιρα κατάλληλη για μάθηση. Ήτανε δάσκαλος με δέλτα κεφαλαίο.

- Ποιο σχολείο τελειώσατε;

-Το 3^ο Αθηνών, στον Παναθηναϊκό από πίσω.

- Τα Μαθηματικά είναι για λίγους ή μπορούν όλοι το ίδιο καλά να αναπτύξουν ιδιαίτερες μαθηματικές ικανότητες;

-Αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα και μπορώ να σας πω ότι με είχε απασχολήσει και παλιά. Υπάρχουνε δυο πράγματα που σκέφτομαι γι’ αυτό. Το ένα είναι: Για να βρει κανείς αυτό που μπορεί να κάνει καλά πρέπει να ψάξει πολύ. Δηλαδή, θέλει μεγάλη προσπάθεια να βρεις τι μπορείς να κάνεις καλά. Θέλει πείσμα και επιμονή. Και αυτό το πείσμα και την επιμονή δεν τα έχουν όλοι οι άνθρωποι. Λίγοι είναι αυτοί που τα έχουν. Και αυτό που μπορούν να κάνουν καλά διαφοροποιείται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Δηλαδή είναι πολλά και διάφορα πράγματα, όπως τα μαθηματικά, η ζωγραφική, η ηθοποιία και διάφορα άλλα. Καθένας έχει κάπου αλλού την κλίση του. Δε νομίζω ότι κάθε άνθρωπος έχει τις ίδιες δυνατότητες σε όλους τους τομείς. Αλλού μπορούμε περισσότερο και αλλού λιγότερο.

- Τα μαθηματικά αποτελούν μια άσκηση θέλησης;

-Η άσκηση θέλησης, για μένα, είναι η αναζήτηση του πυρήνα της προσωπικότητάς μας. Για μένα, η άσκηση της θέλησης είναι εκεί: να βρεις αυτό που σου ταιριάζει ανεξαρτήτως αντικειμένου. Σου ταιριάζει να είσαι χορευτής, να είσαι ηθοποιός ή αθλητής; Τι σου ταιριάζει; Αυτό μπορείς να το ψάξεις, να βεβαιωθείς ότι εκεί είσαι; Εκεί είναι η θέληση. Μετά τα άλλα έπονται. Είναι παιγνίδι τα άλλα. Οι μαθηματικοί οι καλοί παίζουνε. Έχουνε βρει αυτό που τους ταιριάζει. Τα μαθηματικά είναι το παιχνίδι τους.

- Τι θα λέγατε σε κάποιον υποψήφιο φοιτητή που προβληματίζεται να δηλώσει στο μηχανογραφικό του το Μαθηματικό του Πανεπιστημίου Κρήτης;

-Θα του έλεγα να το διαλέξει μόνο αν δεν μπορεί δίχως τα μαθηματικά. Δηλαδή αν έχει δοκιμάσει τον εαυτό του και έχει διαπιστώσει ότι τον ενδιαφέρουν τα μαθηματικά, τότε να το διαλέξει. Αν μπορεί μια μέρα δίχως μαθηματικά, τότε να μην το διαλέξει.

- Ποιος ο ρόλος του πνευματικού ανθρώπου σήμερα;

-Πιστεύω ότι ο πνευματικός άνθρωπος είναι σπάνιο είδος. Υπάρχει πολύ επίφαση. Υπάρχει, όπως σε όλους τους τομείς εξάλλου, μια εξωτερικότητα και μια αλήθεια: η πραγματικότητα είναι διαφορετική απ’ αυτά που φαίνονται. Για τον πνευματικό άνθρωπο πιστεύω ότι πρέπει να είναι ερευνητής της αλήθειας.

-Πρέπει να βγαίνει μπροστά στην κοινωνία;

-Είναι δευτερεύον θέμα για μένα. Το πρώτιστο, που πρέπει να κάνει, είναι να ψάχνει την αλήθεια. Να βρει αλήθεια, μέσα από τα διάφορα σκηνικά, μέσα από τις διάφορες καταστάσεις. Στήνονται, ας πούμε, πολλά σκηνικά σ’ αυτόν τον κόσμο και πολλοί παγιδεύονται στις διάφορες καταστάσεις. Όλα αυτά πρέπει να τα ξεσκεπάσει ο πνευματικός άνθρωπος. Για τον εαυτό του πρώτα. Για να μπορέσει να καταλάβει που βρίσκεται. Και είναι μεγάλη η προσπάθεια. Δε νομίζω ότι φαίνεται κάτι απ’ αυτήν την προσπάθεια.

- Ακούμε συχνά ότι οι πνευματικοί άνθρωποι στην εποχή μας δεν βγαίνουν μπροστά.

-Δεν είναι επιθυμητοί. Ο πνευματικός άνθρωπος πιστεύω ότι επιβάλλει την παρουσία του αθόρυβα.

- Ο πνευματικός κόσμος, σήμερα, ανταποκρίνεται στα κελεύσματα και τις προκλήσεις των καιρών;

-Απλά, μάλλον ο πνευματικός άνθρωπος, θα έλεγα ότι, ζει εκτός τόπου και χρόνου. Κυριολεκτικά εκτός του μοντέρνου και του συγκεκριμένου χώρου. Έχει μια διαχρονικότητα. Νομίζω ότι έχει συνείδηση ο πνευματικός άνθρωπος και δεν βλάπτει το κοινωνικό σύνολο. Υπάρχει αυτή η διαφορά: ο άνθρωπος ο μη καλλιεργημένος αυτό που κάνει το κάνει για ίδιον όφελος, ενώ, θα έλεγα ότι ο πνευματικός άνθρωπος είναι προσηλωμένος στο κοινό καλό. Μπορεί να είναι ακοινώνητος, λόγω των μελετών του, να μην έχει ευρύ κύκλο γνωριμιών, αλλά η κλίση του έχει προσανατολισμό το κοινό καλό. Σε αντίθεση με τον εγωιστικό άνθρωπο ο οποίος επιδιώκει την αυτοπροβολή. Σε τέτοιο σημείο μάλιστα που μπορεί ακόμα και να στήνει ολόκληρους μηχανισμούς για να προβάλει τον εαυτό του.

- Η γεωμετρία θεωρείτε ότι διδάσκεται στα σχολεία μας με τον τρόπο που της αξίζει;

-Η γεωμετρία έχει κακοποιηθεί στην Ελλάδα. Είναι σαν βιασμένη, όπως πολλά πράγματα που προέρχονται από την παράδοση σ’ αυτή τη χώρα. Το περιβάλλον στην Ελλάδα είναι βιασμένο, η παράδοσή μας η ιστορική. Υπάρχει σήμερα συνέχεια των μεγάλων επιτευγμάτων, ας πούμε, της φιλοσοφίας των προγόνων μας; Δε βλέπω τίποτα. Μηδέν, δυστυχώς.

- Μπορεί η διερευνητική μάθηση που προωθείτε με τα αντίστοιχα λογισμικά γεωμετρίας να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σημερινού σχολείου και της γεωμετρίας;

-Η ανταπόκριση είναι μια σχέση ανισότητας. Δηλαδή ανταποκρίνεται κάποιος σε κάτι που είναι πιο ψηλά απ’ αυτόν. Πολλές φορές ο μαθητής είναι κατώτερος του εργαλείου ή του βιβλίου που χρησιμοποιεί. Αξιοποιεί για παράδειγμα ένα πέντε ή δέκα τοις εκατό. Δεν είναι άξιος αναγνώστης του βιβλίου ή του εργαλείου. Υπάρχει αυτό το θέμα. Οπότε η ανταπόκριση είναι περισσότερο από το μαθητή παρά από το εργαλείο.

- Θέλω να πω αν αυτό μπορεί να ενταχθεί, κατά τη γνώμη σας, με τις συνθήκες λειτουργίας του σημερινού σχολείου και να προκύψει αποτέλεσμα καλύτερο από αυτό που γίνεται σήμερα στο σχολείο.

-Όχι. Νομίζω ότι οι συνθήκες λειτουργίας του σημερινού σχολείου δεν επιτρέπουν εκτεταμένη χρήση. Δηλαδή να κάνεις κάποιο σόου, κάποιες παρουσιάσεις δυο-τρεις φορές το χρόνο, δεν μπορείς να ξεφύγεις από τον παραδοσιακό τρόπο.

- Εννοώ αν μια πιο εκτεταμένη χρήση μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που μαθαίνουν τα παιδιά.

-Όχι. Δεν είμαι σίγουρος.

- Τι νομίζετε ότι πρέπει να γίνει με τα μαθηματικά στο ελληνικό σχολείο σήμερα; Μπορεί ν’ αλλάξει κάτι;

-Πολύ δύσκολο. Θεωρώ ότι είναι μια κατάσταση αγκυλωμένη και δύσκαμπτη πλέον.

- Λόγω του συγκεντρωτικού συστήματος διοίκησης;

-Πολλοί παράγοντες συσσωρεύονται και κάνουν ένα σύστημα, συμβάλλοντας στην απογοήτευση του μαθητή, στην απομάκρυνσή του από το αντικείμενο. Είναι, ίσως, και λίγο διεθνές το φαινόμενο. Έχει μετατεθεί στην εκπαίδευση ένα φαινόμενο καταναλωτισμού. Η ποσότης σε βάρος της ποιότητας.

- Δηλαδή λέτε ότι απαιτείται αναμόρφωση των αναλυτικών προγραμμάτων και περιορισμός της ύλης;

-Περιορισμός της ύλης και εμβάθυνση. Είχαμε παλιά λιγότερα μαθηματικά αλλά μεγαλύτερη ανάπτυξη σε βάθος. Δεν πιστεύω ότι διαμορφώνεται σωστή σκέψη με μεζεδάκια. Διότι είναι πλέον ένα μεζεδοπωλείο το σύστημά μας. Μεζεδάκια από δω, μεζεδάκια από ’κει. Από βασική γεύση, ουσία, τίποτα.

- Ευχαριστώ πάρα πολύ

-Κι εγώ.