Ερωτόκριτος

Ο «Αρχάγγελος της Κρήτης» Νίκος Ξυλούρης τραγούδησε τον «Ερωτόκριτο» με τρόπο μοναδικό. Αλλά και ο Γιάννης ο Παπαχατζάκης, ο τυφλός βιολάτορας του Σταυροχωρίου, μας ξάφνιασε με την ιδιοφυή, μουσικά, εκδοχή του. Ο άλλος Γιάννης, ο Βάρδας από τον Κρούστα, έχει επίσης τη δική του άποψη για το έργο. Στην Κρήτη η παράδοση είναι ακόμα ζώσα, γι’ αυτό μπορείτε να ακούσετε πολλές εκδοχές του «Ερωτόκριτου» από τους λαϊκούς λυράρηδες και λαουτιέρηδες.

Η λαϊκή τέχνη των ανωνύμων, επίσης, τιμά με απλοχεριά συνεχώς μέχρι σήμερα τους ήρωες του Κορνάρου. Η αισθητική της ψυχής των μανάδων μας έκανε τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα κάδρο, κέντημα και υφαντό στους τοίχους των παιδικών μας αναμνήσεων.

Ο Εγγονόπουλος τους είδε με το σουρεαλιστικό του μάτι, ενώ ο Θεόφιλος τους απεικόνισε με την απλοϊκή του ψυχή.

Ακόμα θυμάμαι την πρωτοποριακή παράσταση του Αμφιθεάτρου του Σπύρου Ευαγγελάτου στην δεκαετία του ’70 με τη μουσική του Μαρκόπουλου, όπως επίσης και την αντίστοιχη του Περιφερειακού Θεάτρου Κρήτης με τον Παρτσαλάκη και τη θαυμάσια μουσική του Λεοντή. Πάντα το έργο, παρά τη γνωστή του υπόθεση, εξακολουθεί να συγκινεί και να διδάσκει, όπως εξάλλου όλα τα μεγάλα έργα.

Και οι έντεχνοι Ξαρχάκος, Χάλαρης και Μαμαγκάκης κατέθεσαν τις δικές τους εκδοχές για το έργο. Ο Μαρκόπουλος, πάλι, συνέθεσε μια όπερα με βάση τον «Ερωτόκριτο» την οποία παρουσίασε σε σκηνοθεσία του Νίκου Κούνδουρου.

Ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα έχουν περάσει στο εθνικό μας υποσυνείδητο, είναι δικοί μας άνθρωποι. Μιλάμε την ίδια γλώσσα, νοιώθουμε τα ίδια αισθήματα, αναφερόμαστε στον ίδιο χώρο, έχουμε κοινές παραδόσεις και πολιτισμό. Γι’ αυτό οι γέροι στην Κρήτη, δυστυχώς όχι και οι πιο νέοι, χωρίς να ξέρουν πολλές φορές γράμματα, γνωρίζουν και απαγγέλλουν μεγάλα κομμάτια από το έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου.

Ο «Ερωτόκριτος» είναι τεράστιο σε ποιότητα έργο. Εκτός του ότι το επιβεβαιώνουν όλα τα «ιερά τέρατα» της γλώσσας μας, άλλη τρανή απόδειξη αυτού είναι το ότι ακόμα και σήμερα, όπως όλα τα μεγάλα έργα, εμπνέει τους δημιουργούς και παράγονται απ’ αυτό καινούργια έργα. Το συνέδριο της Σητείας (31 Ιουλίου, 1 και 2 Αυγούστου) προς τιμήν του, εντάσσεται σε μια τέτοια διαδικασία αφού, όπως σε κάθε συνέδριο, παρουσιάζεται νέα γνώση.

Έχω τη γνώμη πως σε μια γωνιά στα σπίτια μας, πλάι στους αγίους της πίστης μας, θα πρέπει να καίμε κι ένα άλλο καντήλι στους αγίους του πολιτισμού μας. Να ξεκινάμε με τον Όμηρο και να φτάνουμε μέχρι το Μίκη Θεοδωράκη. Ανάμεσά τους θα πρέπει να έχουμε και το Βιτσέντζο Κορνάρο.

Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ λέει συχνά πως οι άλλοι λαοί θα πρέπει να ανακαλύψουν τον πολιτισμό σε αντίθεση με εμάς τους Έλληνες, οι οποίοι γεννιόμαστε πολιτισμένοι. Και το οφείλουμε σ’ αυτούς.

ΥΓ. Γιατί τελευταία ακούμε όλο και πιο σπάνια «Ερωτόκριτο» στις διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις; Εδώ τουλάχιστον στην ανατολική Κρήτη θα πρέπει να αρχίζουν οι μουσικοί μ’ ένα απόσπασμα απ’ αυτόν.